Tradycja i kultura Towarzystwa Jezusowego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów jako wzorce i przykłady w De viris illustribus Jana Poszakowskiego SJ

• Authors: Justyna Łukaszewska-Haberkowa

Title variants

EN

Tradition and Culture of the Jesuit Society in the Polish-Lithuanian Commonwealth as Examples in ”De viris illustribus” by Jan Poszakowski, SJ

Abstracts

EN

The paper deals with examples presented by Jan Poszakowski, SI in his works (specifically De viris illustribus), drawn from the tradition and culture of the Jesuit. Poszakowski’s oeuvre contains biographies of outstanding Jesuits working in Lithuania, but it also indirectly deals with Lithuania itself, as an area of Jesuit cultural activity from the 16th to the 18th c. Priests and brothers described by Poszakowski did their best to implement the principal rules assigned to the order by St. Ignatius. Through their educational and pastoral work Lithuanian Jesuits contributed to the spiritual and material development ofthe country. The most prominent elements of Jesuit tradition and culture in Poszakowski’s works include obituaries, reports, martyrologium, menologium, apologetic and pastorals activities as well as education. All of these aspects are mentioned in the present paper.

PL

W artykule omówiono wzorce i przykłady zaczerpnięte z tradycji i kultury Towarzystwa Jezusowego w twórczości Jana Poszakowskiego SJ, w szczególności w jego De viris illustribus. Dzieło Poszakowskiego zawiera biografie wybitnych jezuitów działających na Litwie. Pośrednio jego przedmiotem jest także sama Litwa jako obszar działalności kulturalnej jezuitów od XVI do XVIII w. Zakonnicy opisani przez Poszakowskiego starali się wprowadzać w życie najważniejsze zasady pozostawione zakonowi przez św. Ignacego. Jezuici pracujący na Litwie poprzez swoją działalność duszpasterską i szkolną służyli duchowemu i materialnemu rozwojowi kraju. Do najważniejszych elementów tradycji i kultury jezuickiej w twórczości Poszakowskiego należały przedstawione w artykule m. in. nekrologi, sprawozdania, martyrologium i menologium, działalność apologetyczna, duszpasterska oraz oświatowa.

Keywords

EN

Jesuits; Polish-Lithuanian Commonwealth; religious tradition; St. Ignatius of Loyola; Jan Poszakowski SJ

PL

jezuici; Rzeczpospolita Obojga Narodów; tradycja zakonna; św. Ignacy Loyola; Jan Poszakowski SJ

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2022
• Issue: 53
• Pages: 95-112

Dates

published

2022

Contributors

author

Justyna Łukaszewska-Haberkowa

• Akademia "Ignatianum" w Krakowie, Polska

References

• Archiwum Prowincji Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie:
• rkps 1536, J. Poszakowski, De viris illustribus Provinciae Lithuaniae.
• Bednarz M., Relatio de caedibus patrum ac fratrum SI in Provinciae Poloniae a Patre Joanne Zuchowicz SI collecta AD. 1665, „Archiwum Historicum Societatis Iesu” 1960, 29.
• Biblioteka pisarzów assystencyi polskiej Towarzystwa Jezusowego, powiększana dwoma dodatkami (…) Napisana we Lwowie od r. 1852 do 1855 przez X. Józega Browna prowincji naprzód białoruskiej potem galicyjskiej kapłana, przeł. W. Kiejnowski, Poznań 1862.
• Cieślak S., Marcin Laterna (1552–1598) – działacz kontrreformacyjny, Kraków 2003.
• Encyklopedia kościelna, t. 20, red. M. Nowodworski, Warszawa–Kraków 1894.
• Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, red. L. Grzebień, Kraków 1995.
• Estreicher K., Bibliografia polska, t. 19, Kraków 1903.
• Grabski A.F., Zarys historiografii polskiej, Poznań 2006.
• Hensel L., Kultura szlachecka w Europie Środkowo-Wschodniej w 1 połowie XVIII wieku, Wrocław 1986.
• Janikowski E., Ks. Jan Poszakowski – polski apologeta XVIII w. Życie i twórczość, „Studia Theologiaca Varsaviensia” 1978, 16, 2.
• Kazańczuk M., Egzempla z pism jezuickich przełomu XVII i XVIII wieku w świetle doktryny Kościoła potrydenckiego, w: Literatura i instytucja w dawnej Polsce, red. H. Dziechcińska, Warszawa 1994.
• Kłoczowski J., Zakony męskie w Polsce w XVII–XVIII wieku, w: Kościół w Polsce, t. 2, XVI–XVIII, Kraków 1970.
• Kmet’ V., Istorychni studiï u L’vivs’kiy yezuïts’kiy akademiï (1661–1773), w: Kyïvs’ka Akademiya, Vypusk 13, Kyïv 2016 [Кметь В., Історичнi студiï у Львiвськiй єзуïтськiй академiï (1661–1773), w: Киïвська Академiя, Випуск 13, Kиïв 2016].
• Kriegseisen W., Ewangelicy polscy i litewscy w epoce saskiej (1696–1763). Sytuacja prawna, organizacyjna i stosunki międzywyznaniowe, Warszawa 1996.
• Kuźmina D., Katechizmy katolickie w języku polskim od XVI do XVIII wieku, Lublin 2005.
• Łukaszewska-Haberkowa J., Contemplata aliis tradere. Mikołaj Łęczycki SJ jako autor dzieł ascetycznych, w: Studia classica et neolatina, red. Z. Głombiowska, Gdańsk 2019.
• Mariani A., Le strategie editoriali dI Jan Poszakowski S. I. (1684–1757). Un contributo Alla storia Della letteratura religiosa del tardo barocco, „Studia Europeae Gnesnensia” 2013, 8.
• Natoński B., Humanizm jezuicki i teologia pozytywno-kontrowersyjna, w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, t. 2, Od Odrodzenia do Oświecenia, cz. 1, Teologia humanistyczna, Lublin 1975.
• Natoński B., Jan Antoni Poszakowski, w: Polski słownik biograficzny, t. 27, z. 4, Kraków–Warszawa–Wrocław 1982–1983.
• Niedzielski J., Jan Poszakowski, w: Podręczna encyklopedia kościelna, t. 31–32, red. Z. Chełmicki, Warszawa–Kraków 1913.
• Paluszkiewicz F., Mały słownik jezuitów w Polsce, Warszawa 1995.
• Piechnik L., Dzieje Akademii Wileńskiej, Rzym, t. 1–4, 1983–1990.
• Poplatek J., Jan Wielewicki i jego diariusz, „Odrodzenie i Reformacja” 1969, 4.
• Puchowski K., Edukacja historyczna w jezuickich kolegiach Rzeczypospolitej 1565–1773, Gdańsk 1999.
• Puchowski K., Jezuickie kolegia szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Gdańsk 2007.
• Słownik polskich teologów katolickich, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 2006.
• Sordina E., Kształcenie literackie w szkołach jezuickich, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1990, 33.
• [Wielewicki J.], Dziennik spraw domu zakonnego OO. Jezuitów u św. Barbary w Krakowie, t. 1–4, Kraków 1881–1889.
• Wielewicki J., Dziennik spraw domu zakonnego OO. Jezuitów u św. Barbary w Krakowie 1630–1639, red. L. Grzebień, J. Poplatek, Kraków 1999.
• Wileński słownik biograficzny, red. H. Dubowik, L.J. Malinowski, Bydgoszcz 2008.
• Żukowska J., Jan Poszakowski – historyk z czasów saskich, Słupsk 2016.
• Żukowska J., Kalendarze Jana Poszakowskiego jako źródła edukacji historycznej, w: Między barokiem a oświeceniem. Edukacja, wykształcenie, wiedza, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2005.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2022.53.95-112

Biblioteka Nauki

33763009