19th Century Veterinary ExperƟ se and Methods of TreaƟ ng Animals – in the Light of the Documents from the Archives of the Potocki and the Ostrowski Families of Maluszyn

• Authors: Karolina Studnicka-Mariańczyk

Title variants

PL

Wiedza weterynaryjna i metody leczenia zwierząt – w świetle dziewiętnastowieczna dokumentów z Archiwum Potockich i Ostrowskich z Maluszyna

Abstracts

PL

Przepisy weterynaryjne zostały prawdopodobnie zebrane i spisane przez rodzinę Ostrowskich z Maluszyna. Przepisy weterynaryjne – zapisane w czterech skryptach na kilkunastu kartkach – stanowią cenne źródło informacji dotyczące leczenia zwierząt, a w tym w szczególności opisane są choroby koni (o kaszlu, dychawicy, zołzach, nosaciźnie itd.), a także o chorobach bydła rogatego (o gorączkach z bagnisk, gangrenie śledziony, karbunkule i zarazach) i w końcu trzody chlewnej (o zapaleniu gardła, chorobie podniebieniowej, gangrenie pośladków, zawrotach, ospie, trądzie itp.). Cennym źródłem wiedzy dla Autorki artykułu okazał się również skrypt pierwszy pt. Weterynaria z 7 października 1825 r. Zawiera on szereg porad dotyczących wychowania i opieki nad zwierzętami. Na pozostałych kartkach skryptów można odnaleźć dodatkowe notatki z zakresu weterynarii, przepisy dla oczów, spis roślin do apteczki domowej, jak również porady dotyczące zachowania w czasie kuracji na konwulsje. Domena Ostrowskich z Maluszyna stanowiła wzór przemian kapitalistycznych w polskim rolnictwie. Nie bez znaczenia było zbieranie informacji i dokładne spisywanie ich w skryptach, pieczołowicie przechowywanych w bibliotece maluszyńskiej. Hodowla zwierząt i dbałość o nie stanowiła wzór do naśladowania dla innych majątków ziemskich.

EN

Veterinary formulas were probably collected and written down by the Ostrowski family of Maluszyn. Written in four scripts on several sheets of paper, they are a valuable source of information on the treatment of animals, including, in particular, horse diseases (coughing, heaves (broken wind), strangles, glanders, etc.), as well as diseases of horned cattle (Equine infectious anemia (EIA – swamp fever), spleen gangrene, carbuncle and plague) and finally, domestic pig diseases (pharyngitis, palatitis, buttocks gangrene, dizziness, smallpox, leprosy, etc.). A valuable source of knowledge for the author of the article turned out to be also the first script entitled „Veterinary medicine of 7 October 1825”. It contains a range of guidelines on how to raise and care for animals. On the other pages of the scripts one can find additional notes on veterinary medicine, medicinal formulas for medicineseye problems, a list of plants for the first aid kit as well as advice on how to behave during the treatment of convulsions. The Ostrowski family of Maluszyn was an example to follow during the capitalist transformation in Polish agriculture. It was not without significance to collect information and write it down precisely in scripts, stored in Maluszyn library carefully. Their methods of animal breeding and care stood for were a model to follow for other landed estates.

Keywords

EN

scripts; veterinary medicine; breeding; agriculture; the Ostrowski family; Maluszyn

PL

przepisy; weterynaria; hodowla; rolnictwo; Ostrowscy; Maluszyn

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2022
• Issue: 54
• Pages: 219-241

Dates

published

2022

Contributors

author

Karolina Studnicka-Mariańczyk

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

References

• Ostrowska H., Dzieje Maluszyna i jego dziedziców z opowiadania i z pamięci zebrane, wstęp i przyp. A.J. Zakrzewski, Warszawa 2009.
• Chrószcz A., Janeczek M., Ożóg T., Pospieszny N., Historia weterynarii i deontologia, Warszawa 2012.
• Chrószcz A., Janeczek M., Pasicka E., Klećkowska-Nawrot J., Nowaczyk R., Pospieszny N., Zwierzęce szczątki a środowisko, w: Dawna medycyna i weterynaria. Środowisko a zwierzę, red. M.Z. Felsmann, J. Szarek, M. Felsmann, Chełmno 2013.
• Demarque J., Nicolas P.F., de La Servolle P., Dykcyonarz powszechny medyki, chirurgii i sztuki hodowania bydląt, czyli lekarz wiejski, zawierający rozciągłe wiadomości wszystkich części sztuki lekarskiey, dokładne i nayszczególnieysze opisy zażywanych roślin, sposoby ratowania zdrowia ludzkiego i leczenia chorób bydlęcych, t. 1–9, Warszawa 1788–1793.
• Felsmann M.Z., Szarek J., Strzyżewska E., Lisiowska M., Kowalski I.M., Ochrona zwierząt w prawodawstwie polskim od 1918 do 1939 r., w: Dawna medycyna i weterynaria. Środowisko a zwierzę, red. M.Z. Felsmann, J. Szarek, M. Felsmann, Chełmno 2013.
• Gonkowski S., Rozwój lecznictwa wścieklizny na ziemiach polskich, w: Dawna medycyna i weterynaria. Środowisko a zwierzę, red. M.Z. Felsmann, J. Szarek, M. Felsmann Chełmno 2013.
• Gonkowski S., Zabiegi na zwierzętach w dawnej polskiej weterynarii, w: Dawna medycyna i weterynaria. Środowisko a zwierzę, red. M.Z. Felsmann, J. Szarek, M. Felsmann, Chełmno 2013.
• Kita J., 90 lat polskiej służby weterynaryjnej, „Życie Weterynaryjne” 2009, 11 (84).
• Klećkowska-Nawrot J., Nowaczyk R., Chrószcz A., Janeczek M., Ziołolecznictwo w medycynie weterynaryjnej, w: Dawna medycyna i weterynaria. Środowisko a zwierzę, red. M.Z. Felsmann, J. Szarek, M. Felsmann Chełmno 2013.
• Millak K., Polacy w nauce i służbie weterynaryjnej u obcych, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1957, 2, 2.
• Millak K., Uczelnia weterynaryjna w Warszawie 1840–1965, Warszawa 1965.
• Pastuszka W., Trudne początki hodowli, „Archeowieści. Z pasją o przeszłości”, https://archeowiesci.pl/2014/02/26/ciezkie-poczatki-hodowli/ [dostęp: 23 III 2019].
• Perenc A., Historia lecznictwa zwierząt w Polsce, oprac i uzup. K. Millak, Warszawa–Wrocław 1958.
• Pilger F., Systematisches Handbuch der theoretisch-praktischen Veterinar-Vissenschaft, Giessen 1801–1803.
• Pruski W., Hodowla zwierząt gospodarskich w Królestwie Polskim w latach 1815–1918, t. 1, Okres 1815–1880, Warszawa 1967.
• Pruski W., Hodowla zwierząt gospodarskich w Królestwie Polskim w latach 1815–1918, t. 2, Okres 1881–1898, Warszawa 1968.
• Pruski W., Hodowla zwierząt gospodarskich w Królestwie Polskim w latach 1815–1918, t. 3, Okres 1899–1918, Warszawa 1969.
• Przewodnik po Wystawie Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie, Częstochowa 2009 (reprint).
• Rotkiewicz T., Historia weterynarii i deontologia, Olsztyn 2006.
• Rybka A., Biblioteka ziemiańska na przykładzie biblioteki Ostrowskich i Potockich z Maluszyna, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej” 2013, 12.
• Strzępek Ł., Mikos M., Juszczyk G., Strzępek K., Czerw A., Rozwój historyczny technologii medycznej dożylnego podawania płynów, „Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu” 2015, 43, 2.
• Studnicka-Mariańczyk K., Ludwika hrabina Ostrowska (1851–1926), Warszawa 2016.
• Studnicka-Mariańczyk K., Siedziba ziemiańska Korabitów Ostrowskich w Maluszynie, Warszawa 2013.
• Zarys historii polskiej weterynarii z podstawami deontologii, red. S. Tarczyński, Warszawa 1990.
• Tarczyński S., Społeczna rola zawodu weterynaryjnego na tle dziejów polskiej weterynarii, „Notatki Płockie” 1976, 21, 5 (88).
• Zakrzewski A.J., Wyścigi pławieńskie, „Zeszyty Radomszczańskie” 2006, 2.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2022.54.219-241

Biblioteka Nauki

33903148