Najstarsze dzwony regionu lublinieckiego

• Authors: Maciej Janik

Title variants

EN

The Oldest Bells of the Lubliniec Region

Abstracts

EN

The collection of oldest bells in the Lubliniec region is too modest in terms of quantity to draw general conclusions. Their value is revealed against the background of certain more common features of their proper resource context. It is believed that the context for them is formed primarily by Silesian bell foundry monuments with centers in Nysa and Wroclaw, and the production of Czech bell foundry workshops in the second place. Unfortunately, this statement should also remain research intuition in the face of still poor state of research on Upper Silesian epigraphy, heavy losses in the Upper Silesian campanological resources, and, finally, the persistent existence of components of the resource outside the places of their historical existance (Germany). The analyzed monuments, located in a small area bordering Silesia, carry content relevant to bell epigraphy in Central Europe. In terms of inscription writing, they confirm a certain inertia of the duration of Gothic minuscule and the attractiveness of Proto-Renaissance capital in Silesian foundry workshops.

PL

Najstarsze dzwony regionu lublinieckiego są zbiorem ilościowo zbyt skromnym, aby na ich podstawie formułować wnioski o charakterze ogólnym. Ich wartość ujawnia się na tle pewnych powszechniejszych cech właściwego im kontekstu źródłowego. Sądzimy, że kontekst ten tworzą dla nich na pierwszym planie przede wszystkim zabytki ludwisarstwa śląskiego z ośrodkami w Nysie i Wrocławiu, na drugim planie zaś produkcja czeskich warsztatów odlewniczych. Niestety i to stwierdzenie musi bardziej pozostać intuicją badawczą, w sytuacji wciąż słabego stanu badań nad epigrafiką górnośląską, dużych strat w górnośląskim zasobie kampanologicznym, wreszcie wciąż utrzymującej się egzystencji składników tego zasobu poza miejscami ich historycznego funkcjonowania (Niemcy). Analizowane zabytki, zlokalizowane w regionie niewielkim i pogranicznym dla Śląska, przenoszą treści istotne dla epigrafiki dzwonów w Europie Środkowej. W zakresie pisma inskrypcji potwierdzają pewną inercyjność trwania minuskuły gotyckiej i atrakcyjność kapitały protorenesansowej w śląskich warsztatach odlewniczych.

Keywords

EN

bells; Lubliniec; campanology; bellfounding; epigraphy

PL

dzwony; Lubliniec; kampanologia; ludwisarstwo; epigrafika

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2023
• Issue: 55
• Pages: 69-101

Dates

published

2023

Contributors

author

Maciej Janik

References

• Akta wizytacji dekanatów bytomskiego i pszczyńskiego dokonanej w roku 1598 z polecenia Jerzego kardynała Radziwiłła, biskupa krakowskiego, wyd., wstęp i objaśnienia M. Wojtas, Katowice 1938.
• Klos I., Moje wspomnienia. Legendarne dzwony naszej parafii, Żernica 2017.
• Maroń F., Materiały źródłowe do dziejów kościoła w obecnej diecezji katowickiej. Protokoły wizytacyjne z 1665 r. „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 1976, 9.
• Stenzel G.A., Breve chronicon Silesiae, w: Scriptores rerum silesiacarum oder Sammlung schlesischer Geschichtschreiber, Bd. 1, Breslau 1835.
• Visitatio exterior in Decanatu Bythomiensi facta a. d. 1665, w: F. Maroń, Materiały źródłowe do dziejów kościoła w obecnej diecezji katowickiej. Protokoły wizytacyjne z 1665 r. „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 1976, 9.
• Bartysiewicz J., Sanktuarium Matki Boskiej Lubeckiej, Lubecko 2005.
• Bobowski M., Polskie pieśni katolickie od najdawniejszych czasów do końca XVI wieku, Kraków 1893.
• Daniel H.A., Thesaurus Hymnologicus, Lipsiae 1855.
• Feifalik J., Untersuchungen über altböhmische Vers– und Reimkunst, „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-Historische Classe” 1862, 31.
• Fikus J. senior, Siedem wieków fary w Lublińcu. Kościół św. Mikołaja od XIV do XX wieku, Lubliniec 1998.
• Flodr M., Nápisy na středověkých zvonech, „Sborník prací Filozofické fakulty brněnské univerzity. C. Řada historická” 1973, 22.
• Gancarczyk P., Watkowski K., Gdański przekaz wielogłosowej pieśni IHESUS CHRISTUS NOSTRA SALUS z XV wieku i jego środkowoeuropejskie koneksje, „Muzyka” 2020, 65, 2(257).
• Górecki P., Parafie i kościoły diecezji gliwickiej, Gliwice–Opole 2017.
• Hintze E., Die Deutschen Zinngieser und Ihre Marken, B. 4, Schlesische Zinngieser, Leipzig 1926.
• Janik M., Wstęp, w: Corpus Inscriptionum Poloniae, t. 1, z. 5, Włoszczowa, Końskie i Ostrowiec Świętokrzyski z regionami, Kielce 1986.
• Janik M., Zabytki epigrafiki regionu lublinieckiego, „Szkice Lublinieckie” 1986, 1.
• Jungnitz J., Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Oppeln, t. 1, Breslau 1904.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. VI, z. 8, Warszawa 1960.
• Kowalski K.M., Inskrypcje na dzwonach gotyckich w Prusach, Gdańsk 2006.
• Kowalski K.M., Tubae Dei. Studia kampanologiczne, Gdańsk 2006.
• Krause W., Grundris eines Lexikons Bildender Künstler und Kunsthandwerker in Oberschlesien von den Anfängen bis zur Mitte des Jahrhunderts, b. II, Oppeln 1935.
• Lublinitz. Stadt und Kreis in Oberschlesien. Unsere unvergessene Heimat. in Wort und Bild, Steinhagen 1991.
• Lutsch H., Die Kunstdenkmäler des Reg.-Bezirks Oppeln, Breslau 1894.
• Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. 1–5, Breslau 1886–1903.
• Mlčák L., Zvony na Moravě a ve Slezsku, Olomouc 2014.
• Musioł L., Monografia historyczna parafii lublinieckiej, 1956, maszynopis w archiwum parafii św. Mikołaja.
• Nadolski P., Losy dzwonów kościelnych ziemi oleskiej w kontekście drugiej wojny światowej, „Rocznik Powiatu Oleskiego” 2015, 8.
• Nadolski P., Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939–1945 w granicach Polski po 1945 roku, t. 3 (województwo śląskie), cz. 1 (diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej), Katowice 2008.
• Ochendowska-Grzelak B., Hans Lutsch (1854–1922): architekt, konserwator zabytków, badacz architektury, Szczecin 2013.
• Pawlik K., Dzwony wieży ratusza w Nysie, „Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego” 2009, 3.
• Szczech B., Kościół św. Katarzyny w Woźnikach w świetle nieznanej wizytacji z 1662 roku oraz innych inwentarzowych zapisów z lat 1663–1701, Bytom 1999.
• Szczech B., Lubsza. Szkice z dziejów gminy i parafii, Lubsza–Zabrze 1998, s. 20.
• Trelińska B., Gotyckie pismo epigraficzne w Polsce, Lublin 1991.
• Tureczek M., Leihglocken. Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 roku przechowywane na terenie Niemiec, Warszawa 2011.
• Walter K., Glockenkunde, Regensburg–Rom, 1913.
• Bombor J., Łaziska w gm. Godów odzyskają dzwony zagrabione przez Niemców?, 4.01.2013, https://wodzislawslaski.naszemiasto.pl/laziska-w-gm-godow-odzyskaja-dzwony-zagrabione-przez/ar/c1-1677213 [dostęp: 16 VI 2022].
• https://hilliger.org/wp-content/uploads/2018/05/Besichtigung-der-Glocken-von-Schwarzenbek.pdf [dostęp: 19 VI 2022].
• Pawlik A., Kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła, http://home.teleos-web.de/pwollny/Gechichte/Olesno/Olesno00003/olesno00003.html [dostęp: 20 VI 2022].

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2023.55.69-101

Biblioteka Nauki

33907440