Życie religijne katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie sowieckiej w latach 1953–1964

• Authors: Władysław Rożkow , Mieczysław Ryba

Title variants

EN

Religious Life of Roman Catholics in Ukrainian SSR in the Period of 1953–1964

Abstracts

EN

This article is an attempt to present the religious life of Latin-rite Catholics in Ukraine in the years 1953–1964 as well as to present the policy of the Soviet authorities towards the Roman Catholic Church. The structure of the publication consists of five chapters. The first chapter presents the situation of the Latin Church in Ukraine against the background of the socio-political changes in the Soviet state that followed the death of Joseph Stalin. The second chapter presents the specificity of pastoral work in Soviet Ukraine. The third chapter presents the participation of the faithful in the sacramental life. The fourth chapter is devoted to one of the most important forms of the prayer life of Catholics in the USSR, which was „liturgies without a priest”. The last, fifth chapter presents the activities of secular associations, which in turn, despite numerous restrictions by the state authorities, have had a significant impact on the preservation of identity and religious practices and the transfer of the link of faith to younger generations.

PL

Niniejszy artykuł jest próbą ukazania życia religijnego katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie w latach 1953–1964, a także przedstawienia polityki władz sowieckich wobec Kościoła rzymskokatolickiego. Na strukturę publikacji składa się pięć rozdziałów. W pierwszym rozdziale została przedstawiona sytuacja Kościoła łacińskiego na Ukrainie na tle zmian społeczno-politycznych w państwie sowieckim, które nastąpiły po śmierci Józefa Stalina. W rozdziale drugim ukazano specyfikę pracy duszpasterskiej na sowieckiej Ukrainie. Trzeci rozdział prezentuje udział wiernych w życiu sakramentalnym. Rozdział czwarty poświęcony został jednej z najważniejszych form życia modlitewnego katolików w ZSRS, jaką były tzw. liturgie bez kapłana. W ostatnim, piątym rozdziale przedstawiono działalność stowarzyszeń świeckich, które z kolei mimo rozlicznych restrykcji ze strony władz państwowych usiłowały wywrzeć znaczący wpływ na zachowanie tożsamości i praktyk religijnych oraz przekazanie ogniwa wiary młodszym pokoleniom.

Keywords

EN

Catholic Church; USSR; Ukraine; persecutions; anti-religious campaign; religious life; pastoral care; catechization; Living Rosary; tertiaries

PL

Kościół katolicki; ZSRS; Ukraina; prześladowania; życie religijne; duszpasterstwo; katechizacja; życie sakramentalne; Żywy Różaniec; tercjarze

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2023
• Issue: 56
• Pages: 895-937

Dates

published

2023

Contributors

author

Władysław Rożkow

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

author

Mieczysław Ryba

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• Bukowiński W., Wspomnienia z Kazachstanu, Rzym 1981.
• Concilium Oecumenicum Vaticanum II, Constitutio de sacra Liturgia Sacrosanctum Concilium, 4 XII 1963 r., „Acta Apostolicae Sedis” 1964, 56.
• Gonczaruk P., Wiara i życie. Świadectwa duchowych przeżyć osób prześladowanych na Podolu w latach 1918–1990, Lublin 2016.
• Kiernicki R., Pomogła mi konspiracja (wywiad z R. Kiernickim przeprowadzony przez K. Renika), w: K. Renik, Podpolnicy. Rozmowy z ludźmi Kościoła na Litwie, Łotwie, Białorusi i Ukrainie 1990–1991, Warszawa 1991.
• Nagórniak S., To trzeba o tym film zobaczyć (wywiad z S. Nagórniakiem przeprowadzony przez K. Renika), w: K. Renik, Podpolnicy. Rozmowy z ludźmi Kościoła na Litwie, Łotwie, Białorusi i Ukrainie 1990–1991, Warszawa 1991.
• Olszański J., Wygnali mnie z Gródka (wywiad z J. Olszańskim przeprowadzony przez K. Renika), w: K. Renik, Podpolnicy. Rozmowy z ludźmi Kościoła na Litwie, Łotwie, Białorusi i Ukrainie 1990–1991, Warszawa 1991.
• Postanovleniye TsK KPSS o krupnykh nedostatkakh v nauchno-ateisticheskoy propagande i merakh eye uluchsheniya. 7 iyulya 1954 goda, w: KPSS v rezolyutsiyakh i resheniyakh s”yezdov, konferentsiy i plenumov TsK (1898–1986), t. 8, 1946–1955, sost. S.V. Reshetov, L.I. Stepanich, 9-e izd., dop. i ispr. Moskva 1985 [Постановление ЦК КПСС о крупных недостатках в научно-атеистической пропаганде и мерах ее улучшения. 7 июля 1954 года, w: КПСС в резолюциях и решениях съездов, конференций и пленумов ЦК (1898–1986), t. 8, 1946–1955, сост. С.В. Решетов, Л.И. Степанич, 9-е изд., доп. и испр. Москва 1985].
• Postanovleniye TsK KPSS ob oshibkakh v provedenii nauchno-ateisticheskoy propagandy sredi naseleniya. 10 noyabrya 1954 goda, w: KPSS v rezolyutsiyakh i resheniyakh s”yezdov, konferentsiy i plenumov TsK (1898–1986), t. 8, 1946–1955, sost. S.V. Reshetov, L.I. Stepanich, 9-e izd., dop. i ispr. Moskva 1985 [Постановление ЦК КПСС об ошибках в проведении научно-атеистической пропаганды среди населения. 10 ноября 1954 года, w: КПСС в резолюциях и решениях съездов, конференций и пленумов ЦК (1898–1986), t. 8, 1946–1955, сост. С.В. Решетов, Л.И. Степанич, 9-е изд., доп. и испр. Москва 1985].
• „Chervonyy Prapor” [„Червоний Прапор”] 1958.
• „Duszpasterz Polski Zagranicą” 1993.
• „Pravda Kommunizma” [„Правда Коммунизма”] 1954.
• „Vinnyts’ka Pravda” [„Вінницька Правда”] 1960.
• „Za Komunizm” [„За Комунізм”] 1960.
• Dzwonkowski R., Leksykon duchowieństwa polskiego represjonowanego w ZSRS 1939–1988, Lublin 2003.
• Dzwonkowski R., Religia i Kościół katolicki w ZSRS oraz w krajach i na ziemiach okupowanych 1917–1991. Kronika, Lublin 2010.
• Dzwonkowski R., Z historii Kościoła katolickiego w ZSRS 1917–1991: pogadanki w Radiu Watykańskim, Ząbki 2005.
• Dzwonkowski R., Pałyga J., Za wschodnią granicą 1917–1993. O Polakach i Kościele w dawnym ZSRR z Romanem Dzwonkowskim rozmawia Jan Pałyga, Warszawa 1993.
• Hlebowicz A., Kościół odrodzony. Katolicyzm w państwie sowieckim 1944–1992, Gdańsk 1993.
• Jurczenko T., Duchowość misyjna kapłanów pracujących w ZSRR po II wojnie światowej, Biały Dunajec–Ostróg 2009.
• Karasevych F., Svyashchenyky – moyi dukhovni nastavnyky i poradnyky, pomichnyky, pryyateli ta dobrodiyi, „Studia Catholica Podoliae” 2013, 7 [Карасевич Ф., Священики – мої духовні наставники і порадники, помічники, приятелі та добродії, „Studia Catholica Podoliae” 2013, 7].
• Kłopotek R., Geneza i działalność bractw kościelnych w Europie i w Polsce do końca XVIII wieku, „Studia Gdańskie” 2015, 37.
• Olechowski P., Polacy we Lwowie 1944–1959, Rzeszów 2019.
• Osadczy W., Wierzyli wbrew nadziei. Z dziejów przetrwania Kościoła łacińskiego na Ukrainie radzieckiej w okresie powojennym, „Ethos” 2001, 53–54.
• Pasechnik O.A., Rimo-katolicheskaya tserkov’ v Kamenets-Podol’skoy (Khmel’nitskoy) oblasti v 1920–1941 godakh, Khmel’nits’kiy 2009 [Пасечник О.А., Римо-католическая церковь в Каменец-Подольской (Хмельницкой) области в 1920–1941 годах, Хмельницький 2009].
• Pichoja R.G., Historia władzy w Związku Radzieckim 1945–1991, tłum. M. Głuszkowski, P. Zemszał, Warszawa 2011.
• Rożkow W., Polityka władz sowieckich wobec Kościoła rzymskokatolickiego w okresie kampanii antyreligijnej 1958–1964, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, 37.
• Rożkow W., Sowiecka administracja państwowa wobec duchowieństwa rzymskokatolickiego na Podolu w latach 1944–1964, w: Studia z historii najnowszej Polski, t. 2, red. R. Łatka, M. Przeperski, Warszawa 2020.
• Rożkow W., Ukryte życie religijne katolików świeckich na Podolu (1945–1956), w: Nadzieje i rozczarowania. Środowiska katolików świeckich w Polsce (1945–1956), red. M. Siedziako, T. Sikorski, Warszawa 2021.
• Ryba M., Rożkow W., Życie religijne katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie sowieckiej w latach 1964–1991, „Studia Polonijne” 2022, 43.
• Salaterski S., Sieć i działalność bractw kościelnych w prepozyturze tarnowskiej do roku 1772, „Nasza Przeszłość” 1989, 71.
• Streikus A., Antykościelna polityka władzy sowieckiej na Litwie (1944–1990), tłum. K. Korzeniewska, Kraków 2010.
• Szymański J., Cmentarze katolickie jako symbole tożsamości religijnej w sowieckim systemie represji (obwód winnicki na Podolu 1945–1965), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2003, 80.
• Szymański J., Historia laicyzacji. Skala oddziaływania antyreligijnego na sytuację Kościoła katolickiego na Wschodzie, „Sympozjum” 2005, 14.
• Szymański J., Kościół katolicki na Podolu. Obwód winnicki 1941–1964, Lublin 2003.
• Szymański J., „Liturgia bez kapłana” jako znak wierności Bogu i Kościołowi w sowieckim systemie represji (obwód winnicki 1945–1965), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2003, 79.
• Szymański J., Rola bractw różańcowych w zachowaniu wiary na Podolu (obwód winnicki, 1941–1964), w: Ku prawdzie w miłości. Księga pamiątkowa poświęcona Księdzu Biskupowi Profesorowi Janowi Śrutwie, red. S. Koczwara, Lublin 2002.
• Taubman W., Chruszczow: człowiek i epoka, tłum. Ł. Witczak, Wrocław 2012.
• Tołczyk D., Gułag w oczach Zachodu, Warszawa 2009.
• Warachim H., Włóczęga Boży. O. Serafin Kaszuba – kapucyn, apostoł Wołynia, Kazachstanu i Syberii, Kraków 1991.
• Wilk H.M., „Ty nie zginiesz”, Lublin 2002.
• Zhidkova Yu., Sovetskaya grazhdanskaya obryadnost’ kak al’ternativa obryadnosti religioznoy, „Gosudarstvo, Religiya, Tserkov’” 2012, 30 [Жидкова Ю., Советская гражданская обрядность как альтернатива обрядности религиозной, „Государство, Религия, Церковь” 2012, 30].

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2023.56.895-937

Biblioteka Nauki

33915493