Białoruś pod niemiecką okupacją w czasie I wojny światowej (Polityka językowa i kulturalna na terenie „Ober Ost” w latach 1915˗1918)

• Authors: Hermann Bieder
• Languages of publication: DE

Abstracts

EN

In this article we analyze the linguistic and cultural policy of the German military authorities in the Belarusian district of the multiethnic and multilingual German occupation zone called „Ober Ost“ („Upper East“) during First World War (1915-1918). At that time the German military administration decided on equal treatment of all nationalities and languages of the occupied area, allowed and supported the public use of the local languages (Belarusian, Polish, Yiddish, Lithuanian) in civil administration,  education system, print media and cultural events. In this way the Belarusian language gained official recognition by a foreign power for the first time.

PL

Artykuł jest poświęcony polityce językowej i kulturalnej niemieckich władz wojskowych na terenie zróżnicowanej etnicznie i językowo strefy okupacyjnej „Ober-Ost” („Upper East”) w czasie I wojny światowej (1915˗1918). W owym okresie niemiecka administracja wojskowa podjęła decyzję, że wszystkie narodowości na obszarze „Ober-Ost” będą traktowane jednakowo, także w zakresie polityki językowej. Języki ojczyste (białoruski, polski, jidysz, litewski) były wówczas używane zarówno w administracji publicznej, jak i edukacji, mediach drukowanych, a także podczas imprez kulturalnych. W ten sposób język białoruski został po raz pierwszy oficjalnie uznany przez siły obce.

RU

In diesem Artikel analysieren wir die Sprach- und Kulturpolitik der deutschen Militärbehörden im weißrussischen Teil der multiethnischen und mehrsprachigen deutschen Besatzungszone „Ober Ost“ während des Ersten Weltkriegs (1915–1918). Damals entschloss sich die deutsche Militärverwaltung zu einer Gleichbehandlung aller Nationalitäten und Sprachen in dem besetzten Gebiet, erlaubte und förderte sie den öffentlichen Gebrauch der lokalen Sprachen (Weißrussisch, Polnisch, Jiddisch, Litauisch) in der Zivilverwaltung, im Bildungssystem, in der Presse und bei kulturellen Veranstaltungen. Auf diese Weise erfuhr die weißrussische Sprache erstmals eine öffentliche Anerkennung durch eine fremde Macht.

Keywords

EN

Belarus; First World War; okkupation zone „Ober Ost”; lingual and cultural policy

PL

Białoruś; I wojna światowa; strefa okupacyjna „Ober Ost”; polityka językowa i kulturalna

RU

Weißrussland; Ersten Weltkrieg; deutscher Militärverwaltung; Sprach- und Kulturpolitik

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Białorutenistyczne
• Year: 2015
• Volume: 9

Dates

published

2015

online

2016-02-26

Contributors

author

Hermann Bieder

References

• Biełaruskaja mowa, „Homan” 35, Wilnia: Wydawiectwa „Homan”, 1916, 13 czerwienia.
• Biełaruś. Encykłapiedyczny dawiednik, red. Barys Iwanawicz Saczanka, Minsk: Biełaruskaja Encyklapiedyja, 1995.
• Brederłou Nina, Etnahraficznyja naziranni sławistau u Biełarusiu u czas Pierszaj suswietnaj wajny, [u:] Biełaruś pamiż Uschodam i Zachadam, cz. 1, Minsk: Nacyjanalny nawukowa-aswietny centr im. F. Skaryny, 1997, s. 238.
• Głogowska Helena, Białoruś 1914˗1929. Kultura pod presją polityki, Białystok: Białoruskie Towarzystwo Historyczne, 1996.
• Iwanou Mikoła, U miżwajennym czasie, u zabranym krai... Biełaruskaje nawukowaje tawarystwa u Wilni, „Litaratura і mastactwa“, 24 XII 1993.
• Janowicz Sakrat, Pad znakami Arła j Pahoni, Krynki: „Villa Sokrates”, 2003, s. 130.
• Jaszsze adzin hołas (pra biełaruskuju mowu), „Homan” 22, Wilnia: Wydawiectwa „Homan”, 1916, 28 krasawika.
• Jalenski Мikałaj Hryhoryjewicz, Bukwar, [u] Biełaruskaja mowa. Encykłapiedyja, Minsk: Biełaruskaja encykłapiedyja, 1994.
• Kałubowicz Аuhien, Kroki historyi. Daśledawańni, artykuły, uspaminy, Biełastok–Wilnia–Miensk: Hamaks, Nasza Niwa; Mast. lit., 1993.
• Łaniec Stanisław, Początki nowożytnego ruchu narodowego Białorusinów, [w:] W kręgu kultury białoruskiej, Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, 1994.
• Łuckiewicz Anton, Wybranyja twory. Prablemy kultury, litaratury i mastactwa. Układannie, pradmowa, kamentary, indeks imionau, pierakłady z polskaje i niamieckaje Аnatola Sidarewicza, Minsk: Knihazbor, 2006.
• Łycz Leanid, Biełarusy w tieni dwugławogo orła. Likwidacyja Unijatskoj cerkwi i wniedrienije Moskowskogo prawosławija, [w:] Istorija impierskich otnoszenij. Biełarusy i russkije 1772˗1991 g., izd. 3, Minsk: FUAinform, 2010.
• Mironowicz Eugeniusz, Rosja czy Polska, autonomia czy niepodległość? Dylematy polityki białoruskiej lat 1917˗1939, [w:] Pogranicza języków. Pogranicza kultur, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2003.
• Ploetz Karl, Auszug aus der Geschichte, 27, Auflage, Würzburg: Verlag: A. G. Ploetz-Verlag, 1968, s. 1223.
• Rudowicz Stanisłau, Paszyrennie sacyjalnych funkcyj biełaruskaj mowy u abstawinach Pierszaj suswietnaj wajny: histaryczny wopyt, uroki dla naszczadkau, [u:] Biełaruskaja mowa: Szlachi razwiccia, kantakty, pierspiektywy, red. Hienadź Cychun, Minsk: Belaruski knigazbor, 2001.
• Rudowicz Stanisłau, Wajna. Rewalucyja. Mowa: Hramadski status biełaruskaj mowy u hady pierszaj suswietnaj wajny (1914˗1918), „Hołas Radzimy“ 18, 1 V 1997.
• Sakalouski Uladzimir, Weißrussland und Deutschland. Geistes- und Kulturbeziehungen zwischen 1914 und 1941, Bibliographie, t. 1, Köln–Weimar–Wien 2000.
• Sakałouski Uładzimir, Zabytyja staronki historyi, [u:] Szlacham hadou: Historyka-litaraturny zbornik, Minsk: Mastackaja litaratura, 1994, s. 55
• Turonak Jury, Biełaruś pad niamieckaj akupacyjaj, Minsk: Biełaruś, 1993.
• Turonek Jerzy, Wacław Iwanowski i odrodzenie Białorusi, Warszawa: Warszawska Oficyna Wydawnicza „Gryf”, Instytut Historii PAN, 1992.
• U Wilni i wakolicach: Uniwersyteckije lekcyi bełaruskaj mowy, „Homan” 88, Wilnia: Wydawiectwa „Homan”, 1916, 15 snieżnia.
• U Wilni i wakolicach: Sprawy biełaruskaj mowy. Szkolnyja sprawy. Relihijnyja sprawy, „Homan” 5, Wilnia: Wydawiectwa „Homan”, 1916, 29 lutaha.
• U Wilni i wakolicach (ab pryznanni niameckimi uładami biełaruskaj mowy), „Homan” 21, Wilnia: Wydawiectwa „Homan”,1916, 26 krasawika.
• Internetseite
• erster-weltkrieg.dnb.de/WKI/Content/DE/ Objekte/03-01-zeitung-zehntearmee.html - Stand 11. 9. 2014.
• http://www.zeit.de/2002/51/P-Oberost_neu - Stand 6. 11. 2012
• http://www.Brest-Litovsk.libau-kurland-baltikum.de/OberOst/Ober Ost.html - Stand 6. 1. 2012.
• Wikipedia.org/wiki/Ober_Ost, Stand 6. 11. 2012;
• wikipedia.org/wiki/ Leopold_von_Bayern ˗ Stand 7. 11. 2012.
• wikipedia.org/wiki/Hermann_von_Eichhorn - Stand 11.9.2014.

Identifiers

DOI

10.17951/sb.2015.9.217