Antroponimiczne formuły identyfikacyjne oparte na relacji kierunkowej a nazwiska odmiejscowe. Na materiale antroponimii historycznej warstwy chłopskiej okolic Brańska na Podlasiu.

• Authors: Piotr Złotkowski
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule omówiono problem powstawania odmiejscowych nazwisk warstwy chłopskiej w okolicach Brańska na Podlasiu, tożsamych z nazwiskami okolicznej szlachty. Szczególną uwagę zwrócono na kwestię formuł identyfikacyjnych opartych na relacji kierunkowej i ich ewentualny wpływ na wytworzenie się modelu nazwisk odmiejscowych wśród chłopów. Podjęto także próbę ukazania sposobów rozprzestrzeniania się tego typu nazwisk na badanym obszarze. Na podstawie wyekscerpowanego materiału źródłowego pokazano również, w jaki sposób, w ciągu nieraz długiego okresu, koegzystowały w ramach jednej rodziny nazwiska odmiejscowe, nazwy odzawodowe oraz antroponimy o charakterze przezwiskowym zbudowane na bazach imiennych lub apelatywnych.

EN

The present article discusses the problem of the development of place-name surnames of the peasant class in the area of Brańsk in the Podlasie region, which were identical with the surnames of the local gentry. Special emphasis was laid on the issue of identification formulas based on directional relation and on their possible effect on the formation of the pattern of place-name surnames among peasants. The paper also seeks to show the ways in which surnames of that type spread in the studied area. On the basis of the excerpted source material, the study shows how, within one family, often during a long period, there was a co-existence of place-name surnames, occupation-based names, and nickname anthroponyms derived from appellative or first-name bases.

RU

У дадзеным артыкуле разглядаецца праблема дэрывацыі прозвішчаў сялян, утвораных ад назваў населеных пунктаў у наваколлі Бранска на Падляшшы, ідэнтычных з прозвішчамі дробнай акалічнай шляхты. Асаблівая ўвага звернута на адзінкі ідэнтыфікацыі, якія ўказваюць кірунак і іх магчымы ўплыў на фарміраванне мадэлі сялянскіх прозвішчаў ад назваў мясцовасцяў. Зроблена спроба паказаць спосабы распаўсюджвання дадзеных прозвішчаў на даследаванай тэрыторыі. Абапіраючыся на сабраны матэрыял, паказана таксама, па якіх прычынах часта на працягу доўгага перыяду суіснавалі ў межах адной сям’і прозвішчы, утвораныя ад назвы населеных пунктаў, ад назваў прафесіі, а таксама антрапонімы-мянушкі (ад асновы імён або апелятываў).

Keywords

PL

antroponimia historyczna; Brańsk na Podlasiu; kształtowanie się nazwiska; warstwa chłopska

EN

historical anthroponymy; Brańsk in Podlasie region; development of a surname; peasant class

RU

гістарычная антрапанімія; Бранск на Падляшшы; фарміраванне прозвішчаў; сялянская сацыяльная праслойка

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Białorutenistyczne
• Year: 2016
• Volume: 10

Dates

published

2016

online

2016-12-22

Contributors

author

Piotr Złotkowski

References

• Abramowicz, Z., Citko, L., Dacewicz, L. (1997–1998). Słownik historycznych nazw osobowych Białostocczyzny. T. 1–2. Białystok: Instytut Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu w Białymstoku.
• Cetra, P. (1995). O podwójnych nazwiskach chłopów z okolic Orli na Białostocczyźnie. W: M. Kondratiuk (red.), Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim (s. 345–350). Białystok: Uniwersytet Warszawski, Filia w Białymstoku, Zakład Filologii Wschodniosłowiańskich.
• Dacewicz, L. (2001). Antroponimia Białegostoku w XVII–XVIII wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Dacewicz, L. (2014). Historia nazwisk na kresach północno-wschodnich Rzeczpospolitej (XVI– XVIII w.). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Kaleta, Z. (1998). Nazwisko w kulturze polskiej. Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki.
• Kowalik-Kaleta, Z. (1981). Staropolskie nazwy osobowe motywowane przez nazwy miejscowe.
• Wrocław: Ossolineum.
• Lubicz-Łapiński, Ł. (nieopublikowana rozprawa doktorska). Rodzina drobnoszlachecka w XV– XIX wieku na przykładzie parafii Kobylin-Borzymy, Suraż i Trzcianne. Studium demograficzno-społeczne. Białystok 2011.
• Sajewicz, M. (1997). O polsko-ukraińskiej granicy językowej na Białostocczyźnie. Rozprawy Slawistyczne, 12, s. 91–107.
• Sieradzki, A. (2013). Poznańskie derywaty nazwiskowe XVI–XVIII wieku. Poznań: Wydawnictwo Rys.
• Tichoniuk, B. (2000). Imiona i ich formy na pograniczu polsko-białoruskim od XVI wieku do roku 1839. Zielona Góra: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Tadeusza Kotarbińskiego.
• Wiśniewski, J. (1964). Rozwój osadnictwa na pograniczu polsko-rusko-litewskim od końca XIV do połowy XVII w. Acta Baltico-Slavica, 1, s. 115–135.
• Wiśniewski, J. (1977). Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny – geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne. Acta-Baltico-Slavica, 11, s. 7–80.

Identifiers

DOI

10.17951/sb.2016.10.303