Польска-беларускія моўныя сувязі на працягу стагоддзяў

• Authors: Ніна Баршчэўская
• Languages of publication: BE

Abstracts

EN

The article discusses the Polish-Belarusian linguistic relationships that have taken place over the centuries in the context of the most important historical events that favor linguistic interference and borrowing. The role of Belarusian language elements in the writings of Polish writers born in Belarusian lands and the Polish elements in the writings of Belarusian writers was twofold. Most of them remained a specific feature of a particular writer and did not enter the literary language. Those elements that have permanently entered the language of the neighbouring nation are easily recognizable because of their specific characteristics, e g  Belarusian elements in the Polish language (chołodziec, czereda, hołota, kaban, rozhowory, pokucie) or Polish elements in the Belarusian language (парэнчы, кудлаты, слуп, цуд, пацалунак ). The influence of the Polish language in the Belarusian toponymy is very clear (Hrodna, Minsk, Navahrudak).

PL

W niniejszym artykule rozpatrywane są polsko-białoruskie związki językowe występujące na przestrzeni stuleci w kontekście najważniejszych wydarzeń historycznych sprzyjających interferencji językowej oraz zapożyczeniom. Rola białoruskich elementów językowych w twórczości polskich pisarzy urodzonych na ziemiach białoruskich oraz polonizmów w twórczości pisarzy białoruskich była dwojaka. Większość z nich pozostała cechą specyficzną konkretnego pisarza i do języka literackiego nie weszła. Te, które na stałe weszły do języka sąsiedniego narodu są łatwo rozpoznawalne ze względu na specyficzne cechy, np  białorutenizmy w języku polskim (chołodziec, czereda, hołota, kaban, rozhowory, pokucie) czy polonizmy w języku białoruskim (парэнчы, кудлаты, слуп, цуд, пацалунак). Bardzo wyraźny jest wpływ języka polskiego w toponimii białoruskiej (Гродна, Мінск, Навагрудак).

RU

У дадзеным артыкуле разглядаюцца польска-беларускія моўныя сувязі на працягу стагоддзяў у кантэксце найважнейшых гістарычных падзей, якія спрыялі інтэрферэнцыі ды запазычванню. Роля беларускіх моўных элементаў у творчасці польскіх пісьменнікаў, народжаных на беларускіх землях, а таксама паланізмаў у творчасці беларускіх пісьменнікаў, была дваякая.  Большасць з іх засталася спецыфічнай рысай канкрэтнага пісьменніка і не ўвайшла ў літаратурную мову. Тыя рысы, якія прыжыліся ў мове суседняй нацыі, лёгка выдзяляюцца з увагі на свае характэрныя асаблівасці, напрыклад, беларусізмы ў польскай мове (chołodziec, czereda, hołota, kaban, rozhowory, pokucie), ці паланізмы ў беларускай мове (парэнчы, кудлаты, слуп, цуд, пацалунак). Вельмі выразны ўплыў польскай мовы назіраецца ў беларускай тапаніміцы (Гродна, Мінск, Навагрудак).

Keywords

EN

language interference, borrowing, bilingualism, Belarusianisms, Polonisms, toponymy

PL

interferencja językowa, zapożyczenia, dwujęzyczność (bilingwizm), białorutenizmy, polonizmy, toponimia

RU

моўная інтэрферэнцыя, запазычанні, білінгвізм, беларусізмы, паланізмы, тапаніміка

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Białorutenistyczne
• Year: 2017
• Volume: 11

Dates

published

2017

online

2018-03-21

Contributors

author

Ніна Баршчэўская

References

• Barszczeuskaja, Nina. (1999). Polska-biełaruskija mounyja suwiazi u aświatleńni biełaruskich emihracyjnych czasopismau. Acta Polono-Ruthenica, IV, s. 182–195.
• Barszczeuskaja, Nina. (2004). Biełaruskaja emihracyja – abaronca rodnaje mowy. Warszawa: Drukarnia MWM.
• Barszczeuskaja, Nina. (2005). Pohlad biełaruskaj emihracyi na polska-biełaruskija uzajema-upływy u XV–XІX stahodździach. Acta Albaruthenica, 5, s. 196–202.
• Braha, Symon. (1955). A. Mickiewicz – wialiki syn ziamli biełaruskaj. Konadni, 4, s. 53–74.
• Braha, Symon. (1955). Upływy naszaje mowy na polskuju. Na warcie, 3, s. 47–49.
• Braha, Symon. (1957). Mickiewicz i biełaruskaja płyń polskaje litaratury. New York: BINiM.
• Bubnowicz, Ina. (2010). Asabliwasci adaptacyi inszamounych dziejasłounych asnowau stara¬biełaruskaju litaraturnaju mowaju. U: Hrani rodnaha słowa (s. 79–85). Hrodna: Hrodzienski dziarżauny uniwiersitet.
• Citko, Lilia. (2008). Polonizmy fonetyczne i fleksyjne w wybranych latopisach litewsko-biało¬ruskich. Acta Albaruthenica, 8, s. 196–205.
• Ciwanowa, Halina. (1999). Pałanizmy u tworach biełaruskaj dramaturhii XVIII st. Białostocki Przegląd Kresowy, VII, s. 38–42. Pobrano z: http://www. bsu. by/Cache/pdf/370153. pdf (dostęp: 16. 02. 2017).
• Fiedarcowa, K. R. (2008). Ab asabliwasciach akcentałahicznaha afarmlennia pałanizmau (na prykładzie dyjalektnych dziejasłowau). Pobrano z: http://pws-conf. ru/nauchnaya/ lss-2008/213-lingvistika/5963-ab-asablivastsyah-aktsent. html (dostęp: 16. 06. 2017).
• Hryhorjewa, Łarysa (red.).. (1994). Biełaruskaja mowa. Minsk: Wyszejszaja szkoła.
• І. Ł. (1924). Ab słowie „kabieta”. Krywicz, 1 (7), s. 96.
• Iskra, Ł. (1951), Czyja mowa najpryhażejszaja? Мoładź, 23, s. 6.
• Kaleta, Radosław. (2008). Białoruś i Polska – rzecz o mylących podobieństwach międzyjęzykowych. Kwartalnik Polonicum, 7 s. 58–62.
• Karpow, H. F. (red. ). (1913). Pamiatniki dipłomaticzeskich snoszenij Moskowskogo gosudarstwa s Polsko-Litowskim. T. ІІ. S. -Petersburg: Tipografija F. Jeleonskogo i К°.
• Karskij, Jewfimij. (1962). Trudy po biełorusskomu i drugim sławianskim jazykam. Moskwa: Izdatielstwo Akadiemii nauk SSSR.
• Kochman, Stanisław. (1978). Wschodniosłowiańsko-polskie stosunki leksykalne od XVI do XIX w. Z Polskich Studiów Slawistycznych. Językoznawstwo, 5, s. 257–258.
• Kramko, Iwan, Jurewicz, Alena, Janowicz, Alena. (1968). Historyja biełaruskaj litaraturnaj mowy. T. ІІ. Minsk: Nawuka i technika.
• Kulesz, Hanna. (2007). Pałanizm kabieta u biełaruskim mounym uzusie. Acta Albaruthenica, 7, s. 213–218.
• Maksimowicz, Ryhor. (1974). Jak biełaruski Miensk stausia Minskam. Zapisy, 12, s. 69–72.
• Maksimowicz, Ryhor. (1989). Pra jurydycznuju leksyku staroj biełaruskaj mowy. Zapisy, 19, s. 125–127.
• Obrębska-Jabłońska, Antonina. (1973). Czy ukraiński wpływ na toponimię białoruską? Slavia Orientalis, 2, s. 261–265.
• Panucevič, Vaclaŭ. (1967). Da pytańnia pra miesca Prancisia Bahuševiča ŭ historyi biełaruskaj litaratury. Litva, 1, s. 250.
• Panucevič, Vaclaŭ. (1967). Polskaja mova ŭ XІV–XVІІІ stst. a katalickaja carkva ŭ Vialikim Kniastvie Litoŭskim. Litva, 2, s. 3–54.
• Siańkiewicz, Wiktar. (1981). Da pytańnia hieahraficznych nazowau Biełarusi. Biełarus, 288, s. 3.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. (1885). T. VI. Warszawa: Wydawnictwo nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego.
• Smułkowa, Elżbieta. (2002). Język jako odzwierciedlenie stosunków między sąsiednimi narodami. (Problematyka polsko-białorusko-litewska). W: Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie (s. 362–374). Warszawa: Wydawnictwо Uniwersytetu Warszawskiego.
• Srezniewskij, Izmaił. (1893). Matieriały dla słowaria drewnierusskogo jazyka. T. І. S. -Petersburg: Tipografija Impieratorskoj Akadiemii Nauk.
• Stankiewicz, Stanisłau. (1974). Adam Mickiewicz. Na 175-ja uhodki ad naradżeńnia. Biełarus, 201, s. 2.
• Stankiewicz, Stanisłau. (2010). Biełaruskija elemienty u polskaj ramantycznaj paezii. Biełastok – Wilnia: Instytut biełarusistyki, Biełaruskaje histarycznaje tawarystwa.
• Timoszuk, Mikołaj. (1990). O słownictwie Jakuba Kołasa. Studia z Filologii Rosyjskiej i Słowiańskiej, 13, s. 249–256.
• Wołacicz, Mikoła. (1960). Dumki ab litaraturnaj mowie. Baćkauszczyna, 1–2 (485–486), s. 3–6. Ніна Баршчэўская / Nina Barszczewska 222
• Za biełaruskamounaje afarmleńnie haradou. (1989). Biełarus, 355, s. 3.
• Zaprudnik, Janka. (1973). Jak Miensk stausia „Minskam”. Biełarus, 199, s. 1.
• Żurauski, Arkadź. (1967). Historyja biełaruskaj litaraturnaj mowy. T. 1. Minsk: Nawuka i technika.
• Żurauski, Arkadź. (1982). Dwuchmouje i szmatmouje u historyi Biełarusi. U: Biryła, Michaił W., Suprun, Adam J. (1982). Pytanni bilinhwizmu i uzajemadziejannia mou (s. 18–49). Minsk: Nawuka i technika.

Identifiers

DOI

10.17951/sb.2017.11.211