Na styku historii i legendy. "Czarna księżna" Wolhi Ipatawej

• Authors: Beata Siwek
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcono opowieści Czarna księżna białoruskiej powieściopisarki Wolhi Ipatawej. Jego celem jest próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób autorka przetwarza historyczne wątki i motywy oraz jakie są relacje między szeroko rozumianą historią a wydarzeniami legendarnymi, składającymi się na fabułę utworu (w szczególności na płaszczyznę zdarzeń i koncepcję postaci). Szczegółowej analizie poddano użyte przez białoruską powieściopisarkę strategie rekonstruowania przeszłości, a także poetykę i estetykę utworu. Przeprowadzona analiza tekstu pozwala na stwierdzenie, że Ipatawa koncentruje uwagę na indywidualnych losach postaci; to w ich perspektywie umieszczone zostały opisy, zdarzenia i dialogi, mniej lub bardziej, związane z historią. Nazwiska osób realnie istniejących w przeszłości potwierdzają co prawda ich historyczność, legitymizując przeżywane przez nich dylematy czy rozważane problemy jako historyczne, ale nadbudowują jednocześnie drugą – być może ważniejszą – legendarną perspektywę zdarzeń. Uwaga została także zwrócona na stosowane przez białoruską pisarkę strategie narracyjne, a w szczególności na wykorzystanie różnych płaszczyzn czasowych, które umożliwiają ukazanie historii jako ciągu zdarzeń wyznaczających jednostkowe losy i determinujących przyszłość człowieka oraz narodu.

EN

This article is devoted to the short story The Black Duchess by Belarusian novelist Wolha Ipatava. It attempts to defin how Ipatava processes historical subjects and motifs, and what the relations are between history in its broadest sense and the legendary events that constitute the plot (especially the sequence of events and the concept of characters). The detailed analysis concentrates on the strategies employed by the writer in the reconstruction of the past, and on the poetics and aesthetics of the work. The study of the text allows for the statement that Ipatava brings focus to the individual fates of the characters; the descriptions, events and dialogues of the protagonists, more or less connected with history, are provided from their perspective. The use of names of actual, real people adds to the historical nature of the work, as it legitimizes the dilemmas experienced or the issues discussed therein as historical, but they also complement the second, perhaps more important, legendary perspective of events. Attention is also drawn to the narrative strategies used by the Belarusian writer, particularly to the use of different time planes, which allows her to depict history as a sequence of events that set out the course of individual Ipatava, history, legend, reconstruction, nation.

RU

Артыкул прысвечаны аповесці Чорная княгіня беларускай пісьменніцы Вольгі Іпатавай. Яго мэтай з’яўляецца адказ на пытанне, як апрацоўвае Іпатава гістарычныя тэмы і матывы, а таксама, як прадстаўляецца сувязь паміж гісторыяй і легендарнымі падзеямі, якія складаюцца на сюжэт яе твора (у прыватнасці перспектыва здарэнняў і канцэпцыя персанажаў). Прадметам дэталёвага аналізу з’яўляюцца выкарыстаныя Іпатавай мастацкія стратэгіі рэканструкцыі мінулага, а таксама паэтыка і эстэтыка яе твора. Аналіз тэксту прыводзіць да высновы, што Іпатава засяроджвае сваю ўвагу на індывідуальных лёсах персанажаў, з іх перспектывы падае апісанні, падзеі і дыялогі, у большай ці меншай ступені звязаныя з гісторыяй. Імёны рэальных асобаў, звязаных з гісторыяй пацвярджаюць іх гістарычнасць, легітымізуючы перажываныя імі дылемы і праблемы як гістарычныя, але ствараюць адначасова іншую, магчыма, больш важную, легендарную перспектыву падзеяў. Увага таксама звернута на выкарыстаныя пісьменніцай наратыўныя стратэгіі, спосаб спалучэння розных часавых перспектыў. Эта дазваляe паказаць гісторыю як паслядоўнасць падзей, якія вызначаюць індывідуальны лёс і паўплываюць на будучыню чалавека і нацыі.

Keywords

PL

Ipatawa, historia, legenda, rekonstrukcja, naród

DE

EN

Ipatava, history, legend, reconstruction, nation

RU

Іпатава, гісторыя, легенда, рэканструкцыя, нацыя

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Białorutenistyczne
• Year: 2018
• Volume: 12

Dates

published

2018

online

2019-03-27

Contributors

author

Beata Siwek

References

• Źródła / Sources / Источники:
• Ipatawa, Wolha. (2014). Czornaja kniahinia. W: Wolha Ipatawa. Wybranyja twory (s. 463–552). Minsk: Knihazbor. [Іпатава, Вольга. (2014). Чорная княгіня. В: Вольга Іпатава. Выбраныя творы (s. 463–552). Мінск: Кнігазбор].
• Opracowania / Literature / Литература:
• Janion, Maria, Żmigordzka, Maria. (1978). Romantyzm i historia. Warszawa: PIW.
• Kempa, Tomasz. (2003). Dzieje rodu Ostrogskich. Toruń: Adam Marszałek.
• Maldzis, Adam. (2010). Życcio i uznasiennie Uładzimira Karatkiewicza. Partret piśmiennika i czaławieka: litaraturaznauczaje ese. Minsk: Litaratura i Mastactwa. [Мальдзіс, Адам.(2010). Жыццё і ўзнясенне Уладзіміра Караткевіча. Партрэт пісьменніка і чалавека: літаратуразнаўчае эсэ. Мінск: Літаратура і Мастацтва].
• Nicieja, Stanisław. (2011). Moje Kresy: Halszka z Ostroga. Wołanie z Wołynia, 3, s. 16–20.
• Rakicki, Wiaczesław. (2000). Biełaruskaja żanczyna u Siaredniawieczczy. Pobrano z: https://www.svaboda.org/a/24866490.html (dostęp: 15.06.2017). [Ракіцкі, Вячaслаў. (2000). Беларуская жанчына ў Сярэднявеччы. Рэжым доступу: https://www.svaboda.org/a/24866490.html
• (доступ: 15.06.2017)].
• Ricoeur, Paul. (2007). Pamięć, historia, zapomnienie. Kraków: Universitas.
• Rosiek, Stanisław. (2002). Legenda. W: Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa (red.). Słownik literatury polskiej XIX w. (s. 468–473). Warszawa: Ossolineum.
• Rusiecki, Arkadź. (2000). Uładzimir Karatkiewicz. Praz historyju u suczasnaść. Minsk: Mastackaja litaratura. [Русецкі, Аркадзь. (2000). Уладзімір Караткевіч. Праз гісторыю ў сучаснасць. Мінск: Мастацкая літаратура].
• Szynkarenka, Wolha. (2002). Niastomnych poszukau daroha. Prablemy paetyki suczasnaj biełaruskaj histarycznaj prozy. Minsk: Biełaruskaja nawuka. [Шынкарэнка, Вольга.(2002). Нястомных пошукаў дарога. Праблема паэтыкі сучаснай беларускай гістарычнай прозы. Мінск: Беларуская навука].
• Uszkiewicz, Pawieł. (2012). Naratyunyja stratehii biełaruskaj „żanoczaj” histarycznaj prozy (na przykładzie tworczasci Wolhi Ipatawaj). Studia Wschodniosłowiańskie, 12, s. 155–162. [Ушкевіч, Павел. (2012). Наратыўныя стратэгіі беларускай „жаночай” гістарычнай
• прозы (на прыкладзе творчасці Вольгі Іпатавай). Studia Wschodniosłowiańskie, 12, с. 155–162].
• White, Hayden. (2000). Poetyka pisarstwa historycznego. Kraków: Universitas.
• Wrzosek, Wojciech. (2009). O myśleniu historycznym. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.
• Zagórska, Sylwia. (2006). Halszka z Ostroga. Między faktami a mitami. Warszawa: DiG.

Identifiers

DOI

10.17951/sb.2018.12.103-113