Narodziny indywidualności z ducha białoruskości: trajektorie życia oraz koncepcyjne i emocjonalne matryce białoruskiego intelektualisty w powieści Wiktora Waltera „Urodzeni pod Saturnem”

• Authors: Ivan Novik
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article is devoted to an analysis of the novel by Viktar Vaĺtar Rodžanyja pad Saturnam (Born under Saturn), describing the life and ideological collisions of the Belarusian students of inter-war Prague. This novel lifts the veil not only from over the conceptual world within which the Belarusian intellectual youth of those times lived, but also of emotional performance of this concepts. Born under Saturn gives us the opportunity to feel and hear the intonation from which the concepts of ‘homeland’, ‘intelligentsia’ had been pronounced. The reconstruction of this distinctive intonation, and the semantic, existential, psychological and social foundations on which it was based, forms the main goal of this research. We view this novel as a continuation of the tradition of the polyphonic (in the terminology of Mikhail Bakhtin) philosophical novel, where philosophical concepts and theories are not simply presented, but are given in a dialogic context. Proceeding from such understanding, аs the main interpretative strategy, we chose a two-aspect approach: we consider the text from the point of view of intellectual history and within the framework of the ‘history of emotions’. The main ideas of the novel were analysed both in their conceptual semantics and as emotional matrices of the Belarusian intellectual of the 1920s. One of our main findings is as the following: the tragedy of Tuhoŭski (the novel's protagonist) is a tragedy of the first generation of the Belarusian intelligentsia, of the burden of becoming oneself, after separation from the navel of traditional society and the collision with new anthropological knowledge, the violence of history and the aporia of national and social ideology

PL

Artykuł poświęcono analizie powieści Wiktora Waltera Urodzeni pod Saturnem (Роджаныя пад Сатурнам), opisującej życie i dylematy ideologiczne białoruskich studentów w  międzywojennej Pradze. Wybór przedmiotu badań jest nieprzypadkowy: analizowany utwór posiada wysoką wartość artystyczną, nie był dotąd badany, ponadto w literaturze nie ustalono roli, jaką odegrała Praga w historii rozwoju życia intelektualnego na Zachodniej Białorusi w latach 20. XX w. Utwór opisuje nie tylko świat wartości, jakimi żyła ówczesna młodzież inteligencka, ale także jej kondycję psychiczną. Urodzeni pod Saturnem pokazuje także, w jaki sposób studenci białoruscy rozumieli takie pojęcia, jak „ojczyzna” i „inteligencja”, jak wyobrażali sobie przyszłość oraz swoje powołanie. I to właśnie rekonstrukcja płaszczyzn semantycznej, egzystencjalnej, psychologicznej i społecznej była głównym celem badania. W utworze Urodzeni pod Saturnem autor nawiązuje do tradycji powieści polifonicznej (według terminologii Michała Bachtina), prezentującej koncepcje i teorie filozoficzne w wypowiedziach bohaterów. Dlatego też główną strategią badawczą zastosowaną w niniejszym artykule jest podejście łączące ze sobą historię idei oraz tzw. historię emocji. Przeprowadzone analizy doprowadziły do konstatacji, że tragedia Tuchowskiego, głównego bohatera powieści, jest także tragedią pierwszego pokolenia białoruskiej inteligencji. Pokolenie to musiało udźwignąć ciężar odkrywania własnej indywidualności w sytuacji zerwania związku z modelem tradycyjnym preferowanym przez zbiorowość, jak również wzięło na siebie obowiązek konfrontacji z: nową ideologią narodowo-społeczną, pogwałceniem historii oraz koniecznością określenia własnej roli w świecie.

RU

Артыкул прысвечаны аналізу рамана Віктара Вальтара Роджаныя пад Сатурнам, які апісвае жыццёвыя і ідэалагічныя калізіі беларускага студэнцтва міжваеннай Прагі. Гэты раман прыадчыняе дзверы не толькі ў канцэптуальны свет, якім жыла беларуская інтэлігенцкая моладзь тых часоў, але і ў ягонае эмацыйнае спаўненне. Роджаныя пад Сатурнам даюць нам магчымасць адчуць і пачуць як – з якой інтанацыяй, у якіх кантэкстах і ў адказ на якія калізіі – беларускія студэнты прамаўлялі канцэпты „бацькаўшчына”, „інтэлігенцыя”, якой мроілася ім будучыня і ў чым адчувалі яны сваё пакліканне. Менавіта рэканструкцыя гэтай адметнай інтанацыі, а таксама схаваных у ёй семантычных, экзістэнцыяльных, псіхалагічных і сацыяльных падстаў, і была галоўнай мэтай дадзенага даследавання. Мы разглядаем Роджаныя пад Сатурнам як працяг традыцыі поліфанічнага (па тэрміналогіі Міхаіла Бахціна) філасофскага рамана, дзе філасофскія канцэпты і тэорыі не проста выкладаюцца, але даюцца ў жывым дыялагічным кантэксце. Зыходзячы з такога разумення, у якасці асноўнай інтэрпрэтатыўнай стратэгіі намі быў абраны двухаспектны падыход: мы разглядаем тэкст і з пункту гледжання інтэлектуальнай гісторыі, і ў рамках такога падыходу як „гісторыя эмоцый”. Асноўныя ідэі рамана мы аналізавалі і ў іх канцэптуальнай семантыцы, і як эмацыйныя матрыцы беларускага інтэлігента 20-х гг. XX ст. Адной з галоўных нашых высноваў ёсць наступная: трагедыя Тугоўскага, галоўнага героя рамана – гэта трагедыя першага пакалення беларускай інтэлігенцыі, уцялесненне цяжару станаўлення самім сабой пасля адрыву ад пупавіны традыцыйнага грамадства і сутыкнення з новай антрапалагічнай ведай, гвалтам гісторыі і апорыямі тагачаснай нацыянальнай і сацыяльнай ідэалогіі. 

Keywords

EN

Viktar Vaĺtar, Rodžanyja pad Saturnam (Born under Saturn), history of emotions, the concept of ‘Homeland’, the concept of ‘Intelligentsia’

PL

Wiktor Walter, Urodzeni pod Saturnem, historia emocji, koncept „ojczyzna”, koncept „ineteligencja”

RU

Віктар Вальтар, Роджаныя пад Сатурнам, гісторыя эмоцый, канцэпт „бацькаўшчыны”, канцэпт „інтэлігенцыі”

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Białorutenistyczne
• Year: 2019
• Volume: 13

Dates

published

2019

online

2019-12-30

Contributors

author

Ivan Novik

References

• List of sources
• G-be [T. Hryb]. (1919). Dwa hady rewalucyi. Hramadzianin, 17, 14.03.1919. Vilnia.
• Gryb, Tamaš. (2017). Vybranae. Mìnsk: Knìgazbor. [Грыб, Тамаш. (2017). Выбранае. Мінск: Кнігазбор].
• Masaryk, Tomáš Garrigue. (1926). Sebevražda hromadným jevem společenským moderní osvěty. Taken from: http://kramerius4.nkp.cz/search/i.jsp?pid=uuid:3d8065a0-26ad-11e4-8e0d-005056827e51 (accessed: 30. 07. 2018).
• Mickiewicz, Adam. (1917). Pan Tadeusz. London and Toronto: M. Dent.
• Mìckevìč, Adam. (1998). Pan Tadevuš, abo Apošni najezd u Litvie. Minsk: Biel. fond kuĺtury. [Міцкевіч, Адам. (1998). Пан Тадэвуш, або Апошні наезд у Літве. Мінск: Бел. Фонд культуры].
• Valʹtar, Vìktar. (2009). Rodžanyâ pad Saturnam. In: Vìktar Valʹtar. Vybranyâ tvory. Mìnsk: Knìgazbor. [Вальтар, Віктaр. (2009). Роджаныя пад Сатурнам. У: Віктaр Вальтар. Выбраныя творы. Мінск: Кнігазбор].
• References
• Anderson, Benedict. (1991). Imagined communities: reflections on the origin and spread of nationalism. (Revised and extended. ed.). London: Verso. Bahtin, Mihail. (2015). Problemy poètiki Dostoevskogo. Sankt-Peterburg: Azbuka. [Бахтин, Михаил. (2015). Проблемы поэтики Достоевского. Санкт-Петербург: Азбука].
• Baroǔka, Vanda. (2014). Raman ‘Rodžanyâ pad Saturnam’ Vìktara Valʹtara âk žanravastylëvy fenomen. Białorutenistyka Białostocka, 6, pp. 69–78. [Бароўка, Ванда. (2014). Раман “Роджаныя пад Сатурнам” Віктара Вальтара як жанравастылёвы феномен. Białorutenistyka Białostocka, 6, s. 69–78].
• Buča, Andrej. (2012). Belaruskaâ dyâspara ǔ službovyh spravazdačah čèhaslavackìh naglâdnyh organaǔ (1920–1930-â gg.). In: Anatolij Salʹkov, Oleg Ânovskij (ed.). Rossijskie i slavânskie isledovaniâ: nauč. sb., vyp. 7 (pp. 297–310). Minsk: BGU. [Буча, Андрей. (2012). Беларуская дыяспара ў службовых справаздачах чэхаславацкіх наглядных органаў (1920–1930-я гг.). В: Анатолий Сальков, Олег Яновский (ред.) Российские и славянские иследования: науч. сб., вып. 7 (c. 297–310). Минск: БГУ].
• Derrida, Jacques. (1967). De la grammatologie. Paris: Les Éditions de Minuit.
• Kilias, Jarosław. (2013). Tomáš Garrigue Masaryk jako socjolog. Roczniki Historii Socjologii, 3, pp. 81–109.
• Kolenovská, Daniela; Plavec, Michal. (2017). Běloruská emigrace v meziválečném Československu: Studie a dokumenty. Praha: Charles University in Prague, Karolinum Press.
• Lovejoy, Arthur. (2006). The Great Chain of Being: A Study of the History of an Idea. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Paškevìč, Alesʹ. (2002). Belaruskaâ planìda Vìktara Valʹtara, Rodnae slova, 7, p. 28. [Пашкевіч, Алесь. (2002). Беларуская планіда Віктара Вальтара, Роднае слова, 7, с. 28].
• Plamper, Ân; Šahadat, Šamma; Èli, Mark (ed.). (2010). Rossijskaâ imperiâ čuvstv: podhody k kulʹturnoj istorii èmocij. Cb. st. Moskva: Novoe literaturnoe obozrenie. [Плампер, Ян; Шахадат, Шамма; Эли, Марк (ред.). (2010). Российская империя чувств: подходы к культурной истории эмоций. Cб. ст. Москва: Новое литературное обозрение]. Plamper, Jan. (2012). Geschichte und Gefühl: Grundlagen der Emotionsgeschichte. München: Siedler Verlag.
• Reddy, William. (2001). The Navigation of Feeling: A Framework for the History of Emotions. Cambridge: Cambridge University Press.
• Rosenwein, Barbara. (2006). Emotional Communities in the Early Middle Ages. Ithaca, New York: Cornell University Press.
• Ščur, Maks. (2011). Vìktar Valʹtar, alʹbo Samazabojčy tèrakt zapavolenaga dzeânʹnâ. Zapìsy Belaruskaga Ìnstytutu Navukì j Mastactva, 34, pp. 585–656. [Шчур, Макс. (2011). Віктар Вальтар, альбо Самазабойчы тэракт запаволенага дзеяньня. Запісы Беларускага Інстытуту Навукі й Мастацтва, 34, с. 585–656].
• Zorin, Andrej. (2016). Poâvlenie geroâ: Iz istorii russkoj èmocionalʹnoj kulʹtury konca XVIII – načala XIX veka. Moskva: Novoe literaturnoe obozrenie. [Зорин, Андрей. (2016). Появление героя: Из истории русской эмоциональной культуры конца XVIII – начала XIX века. Москва: Новое литературное обозрение].

Identifiers

DOI

10.17951/sb.2019.13.209-247