Profesor Ignacy Daniłowicz i jego spuścizna paleograficzna. Uwagi na marginesie transliteracji „Latopisca Litwy i Kroniki Ruskiej”

• Authors: Lilia Citko
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Ignacy Daniłowicz, the 19th century scholar from Podlasie, a professor at the Vilnius University, then, successively, at the Kharkiv University, the Kiev University, and the Moscow University, left behind a rich and valuable scholarly legacy. A lawyer and historian by education, he also showed considerable linguistic and palaeographic skills and was fascinated with the language of Rus’ documents pertaining to the history of Lithuania. His work with said files was undoubtedly facilitated by his knowledge of the dialect of Podlasie. The text focuses mainly on the methods of transposing the Supraśl letopis, written at the beginning of the 16th century in the Cyrillic script, into the Latin alphabet. The analysis of the solution used by Daniłowicz in terms of the transliteration of vowels and consonants reveals a good command of the palaeographer’s toolkit in spite of the lack of linguistic training.

PL

Pochodzący z Podlasia XIX-wieczny uczony, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, a następnie kolejno Charkowskiego, Kijowskiego oraz Moskiewskiego, Ignacy Daniłowicz pozostawił po sobie bogatą i wartościową spuściznę naukową. Prawnik i historyk z wykształcenia, przejawiał też niemałe zdolności językoznawcy i paleografa zafascynowanego językiem ruskich dokumentów do dziejów Litwy. Pracę z nimi niewątpliwie ułatwiała mu znajomość podlaskiej mowy. Główna uwaga w tekście skupiona została na sposobach transponowania na alfabet łaciński Latopisu supraskiego, który powstał na początku XVI wieku jako tekst cyrylicki. Analiza zastosowanych przez Daniłowicza rozwiązań w zakresie transliterowania samogłosek i spółgłosek pokazała dobre opanowanie warsztatu paleografa mimo braku przygotowania językoznawczego.

RU

Вучоны XIX ст., прафесар Віленскага, а пазней Харкаўскага, Кіеўскага і Маскоўскага ўніверсітэтаў Ігнат Даніловіч, які паходзіў з Падляшша, пакінуў пасля сябе багатую і каштоўную навуковую спадчыну. Юрыст і гісторык па прафесіі, ён таксама праявіў значныя здольнасці лінгвіста і палеографа, захопленага мовай рускіх дакументаў па гісторыі Літвы. Працу з імі, несумненна, аблягчала веданне ім падляшскай гаворкі. Асноўная ўвага ў тэксце звернута на спосабы трансляцыі на лацінку Супрасльскага летапісу, напісанага ў пачатку XVI ст. кірыліцай. Аналіз прыёмаў, выкарыстаных Даніловічам у працэсе транслітарацыі галосных і зычных, паказаў, што, нягледзячы на адсутнасць мовазнаўчай падрыхтоўкі, даследчык добра валодаў палеаграфічнай методыкай.

Keywords

EN

palaeography; Cyrillic script; Latin script; transliteration of vowels and consonants; Supraśl letopis

PL

paleografia; cyrylica; łacinka; transliteracja samogłosek i spółgłosek; Latopis supraski

RU

палеaграфія; кірыліца; лацінка; транслітарацыя галосных і зычных; Супрасльскі летапіс

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Białorutenistyczne
• Year: 2020
• Volume: 14

Dates

published

2020

online

2020-12-15

Contributors

author

Lilia Citko

References

• List of sources
• PSRL – Ptašickij,Stanislav; Šahmatov, Aleksej. (1907). Polnoe sobranie russkih letopisej. Vol. 17: Zapadnorusskie letopisi. Sankt-Peterburg: Tipografiâ M.A. Aleksandrova. [Пташицкий, Станислав; Шахматов, Алексей (1907). Полное собрание русских летописей. T. XVII: Западнорусские летописи. Санкт-Петербург: Типография М.А. Александрова].
• References
• Daniłowicz, Ignacy. (1827). Latopisiec Litwy i kronika ruska. Wilno: nakładem i drukiem Antoniego Marcinowskiego.
• Błachowska, Katarzyna. (2018). Wiele historii jednego państwa. Obraz dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego do 1569 roku w ujęciu historyków polskich, rosyjskich, litewskich i białoruskich w XIX wieku. Prace Instytutu Historycznego UW. Warszawa: Fundacja Naukowa Otwarte Historie, Wydawnictwo Neriton. Taken from: http://otwartehistorie.pl/wp-content/uploads/2018/03/Wiele-historii-jednego-państwa-K_Blachowska.pdf (accessed: 20.06.2019).
• Čamâryckì,Vâčaslaǔ. (2005). Danìlovìč Ìgnat Mìkalaevìč. In: Paškoǔ, Genadzʹ (ed.). Vâlìkae knâstva Lìtoǔskae. Èncyklapedyâ. (Vol. 1, p. 576). Minsk: Belaruskaâ Èncyklapedyâ. [Чамярыцкі, Вячаслаў. (2005). Даніловіч Ігнат Мікалаевіч. У: Пашкоў, Генадзь (гал. рэд.). (2005). Вялікае княства Літоўскае. Энцыклапедыя. (Т. 1, c. 576). Мiнск: Беларуская Энцыклапедыя].
• Grala, Hieronim. (2013). Polscy historycy i archiwiści w carskim Petersburgu. In: Encyklopedia Polski Petersburg. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury. Taken from: http://www.polskipetersburg.pl/images/upload/biblioteka/Polscy_historycy_i_archiwisci_w_carskim_Petersburgu_Hieronim_Grala.pdf (accessed: 19.06.2019).
• Grala, Marcin. (2014). Ignacy Daniłowicz i jego latopis. Taken from: https://historialomzy.pl/ignacy-danilowicz-i-jego-latopis/ (accessed: 19.06.2019).
• Hawryluk, Jerzy. (2002). „Podlasianie ruskiego plemienia” w epoce narodowego romantyzmu, Nad Buhom i Narwoju, nr 5–6 (63–64), p. 30 (19.06.2019). Taken from: http://nadbuhom.pl/art_0782.html (accessed: 18.06.2019).
• Kijas, Artur. (1997). Uczeni wileńscy na Uniwersytecie Charkowskim w pierwszej połowie XIX wieku. Biuletyn Historii Wychowania, 5–6, pp. 27–42.
• Sajewicz, Michał. (2002), Derywacja sufiksalna osobowych nazw subiektów w nadnarwiańskich gwarach białoruskich Białostocczyzny. Deverbativa, deadiectiva. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Sajewicz, Michał. (2013). Nazwiska patronimiczne z formantem -uk w powiecie hajnowskim na Białostocczyźnie na tle ogólnopolskim. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Tur, Ludwik. (1903). Uniwersytet Wileński i jego znaczenie. Lwów: Wydawnictwo Macierzy Polskiej.
• Turkowski, Tadeusz. (1938). Daniłowicz Ignacy (1787–1843). In: Polski Słownik Biograficzny (Vol. 4, pp. 412–414). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Identifiers

DOI

10.17951/sb.2020.14.269-278