Polish Classical Liberalism. The Reception of Liberalism in Polish Political Thought in the First Half of the 19th

• Authors: Adam Bosiacki
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje przypomnienie i analizę zjawiska polskiego klasycznego liberalizmu będącego recepcją myśli Benjamina Constanta de Rebecque’a. W latach tzw. Królestwa Kongresowego, okrojonego z ziem zaboru rosyjskiego, specyficznego organizmu quasi-państwowego, utworzonego po Kongresie Wiedeńskim w 1815 r., car Rosji Aleksander I nadał Królestwu konstytucję, której przestrzegania domagali się głównie posłowie z województwa kaliskiego (kaliszanie) pod przewodnictwem Wincentego i Bonawentury Niemojowskich. Po osadzeniu w areszcie domowym Wincenty Niemojowski przetłumaczył w jednym woluminie podstawowe dzieła Constanta, istotne z punktu widzenia walki parlamentarnej, a później zbrojnej w czasie Powstania Listopadowego 1830–1831. Znalazła się w nim rozbudowana zasada podziału władzy, bardzo dojrzała koncepcja wolności oraz katalog rękojmi władz publicznych, takich jak wolność prasy czy niezawisłość sądów, które Niemojowski uwypuklił w swym tłumaczeniu. Paradoksalnie była to najszersza recepcja klasycznego liberalizmu na ziemiach polskich, gdzie do dziś kierunki współczesnej myśli politycznej, reprezentowane przez partie polityczne, jeszcze się nie wykształciły. 

EN

The article presents a reminder and an analysis of the phenomenon of Polish classical liberalism, which is a reception of thoughts of Benjamin Constant de Rebecque. In the so-called Kingdomof Poland, a specific quasi-state organism, founded from the piece of the Russian partition of Polandand created after the Congress of Vienna in 1815, the Russian Tsar Alexander I gave the Kingdom the constitution, which newly nominated members of parliament demanded to bind. The opposition was mainly headed by the representatives from the provinceof Kalisz(the Kalisians) under the leadership of Wincenty and Bonaventura Niemojowski. After deposition under house arrest in 1825, Wincenty Niemojowski translated in one volume the basic works of Benjamin Constant, significant from the point of view of the parliamentary struggle, and later armed during the Polish November Uprising 1830-1831. The work contains extensive principle of separation of powers, a very mature concept of freedom, as well as a warranty catalog to public authorities, such as freedom of the press, or the independence of the courts, which Wincenty Niemojowski highlighted in his translation. Paradoxically, it was the widest reception of classical liberalism inPoland, where to this day, trends of modern political thought represented by political parties have not yet developed.

Keywords

PL

liberalizm integralny; Królestwo Kongresowe; kaliszanie; opozycja parlamentarna; rewolucja francuska 1789 r.; Benjamin Constant; wolność; podział władzy; prawa obywatelskie

EN

integral liberalism; Kingdom of Congress; Kalisians; parliamentary opposition; Benjamin Constant; French Revolution 1789; freedom; separation of powers; civil rights

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Iuridica Lublinensia
• Year: 2016
• Volume: 25
• Issue: 3

Dates

published

2016

online

2017-01-30

Contributors

author

Adam Bosiacki

References

• Bernacki W., Liberalizm polski 1815–1939. Studium doktryny politycznej, Kraków 2004.
• Bortnowski W., Kaliszanie w latach 1830–1831, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1983, nr 16.
• Bosiacki A., Liberalizm, konserwatyzm, kolektywizm w programach współczesnych partii politycznych w Polsce 1989–2006, [w:] Ideowość w polityce, red. M. Szyszkowska, Warszawa 2007.
• Bosiacki A., Władza municypalna w ujęciu Benjamina Constanta a teorie podziału władzy, „Studia Iuridica” 2008, Vol. 48.
• Bosiacki A., Wstęp, [w:] B. Constant de Rebecque, O monarchii konstytucyjnej i rękojmiach publicznych, przeł. W. Niemojowski, red. nauk. i wstęp A. Bosiacki, Warszawa 2015.
• Bosiacki A., Izdebski H., Konstytucjonalizm rosyjski: historia i współczesność, Kraków 2013.
• Bożek M., Koncepcja władzy neutralnej Benjamina Constanta, [w:] Idee jako źródło instytucji politycznych i prawnych, red. L. Dubel, Lublin 2003.
• Bożek M., Znaczenie koncepcji władzy neutralnej Benjamina Constanta we współczesnym konstytucjonalizmie, [w:] Konstytucjonalizm a doktryny polityczno-prawne. Najnowsze kierunki badań, red. R.M. Małajny, Katowice 2008.
• Constant. Political Writings, ed. B. Fontana, Cambridge 1988.
• Constant B., O monarchii konstytucyjnej i rękojmiach publicznych, przeł. W. Niemojowski, t. 1, Warszawa 1831.
• Constant de Rebecque B., O monarchii konstytucyjnej i rękojmiach publicznych, przeł. W. Niemojowski, red. nauk. i wstęp A. Bosiacki, Warszawa 2015.
• Constant de Rebecque B., O wolności starożytnych i nowożytnych, przeł. Z. Kosno, „Arka” 1992, nr 42.
• Constant de Rebecque B., Réflexions sur le constitutions, la distibution des pouvoirs et la garanties dans une monarchie constitutionelle, ed. 1, Paris 1814.
• Constant de Rebecque B., Zasady polityki mające zastosowanie do wszystkich rządów (wersja z lat 1806–1810), przeł. A. Dwulit, wyb. M. Bąba, Warszawa 2008.
• Dmowski R., Upadek myśli konserwatywnej w Polsce, Warszawa 1914.
• Grzybowski K., Demokracja francuska, Kraków 1947.
• Grzybowski K., Historia doktryn politycznych i prawnych. Od państwa niewolniczego do rewolucyj burżuazyjnych, wyd. 2, Warszawa 1968.
• Grzybowski K., Moderator imperii, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1963, t. 15, z. 2.
• Hume D., O wolności słowa, [w:] Eseje z dziedziny moralności i literatury, przeł. T. Tatarkiewiczowa, oprac. i wstęp W. Tatarkiewicz, Warszawa 1955.
• Izdebski H., Historia myśli politycznej i prawnej, wyd. 5, Warszawa 2013.
• Janowski M., Polska myśl liberalna do 1918 roku, Kraków – Warszawa 1998.
• Jaskólski M., Constant, [w:] Słownik historii doktryn politycznych, red. M. Jaskólski, t. 1, Warszawa 1997.
• Królak P., „Dziewięćdziesiąt dziewięć cudzych pomysłów i jeden autora”. Porównanie myśli konstytucyjnej Wincentego Niemojowskiego i Benjamina Constanta, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2012, t. 44, z. 2.
• Locke J., Dwa traktaty o rządzie, Warszawa 1992.
• Małajny R.M., Trzy teorie podzielonej władzy, Warszawa 2001.
• Maneli M., Historia doktryn polityczno-prawnych XIX w., cz. 1, Warszawa 1964.
• Monteskiusz, O duchu praw, przeł. T. Boy-Żeleński, Kraków 2003.
• Niemojowski W., Przedmowa, [w:] B. Constant, O monarchii konstytucyjnej i rękojmiach publicznych, przeł. W. Niemojowski, t. 1, Warszawa 1831.
• Sobolewska B., Doktryna polityczna liberalizmu arystokratycznego we Francji w latach 1814–1848, Kraków 1977.
• Sobolewska B., Sobolewski M., Myśl polityczna XIX i XX w. Liberalizm, Warszawa 1978.
• Szymaniec P., Fryderyk Skarbek o konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 roku i Statucie Organicznym z roku 1832, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2014, t. 46, z. 2.
• Trybusiewicz J., Idea wolności w myśli Benjamina Constanta, [w:] Filozofowie romantyzmu, Warszawa 1967.
• Wachowska B., Tradycje Powstania Listopadowego (1880–1942), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1983, nr 16.
• Więckowska H., Opozycja liberalna w Królestwie Kongresowym 1815–1830, Warszawa 1925.
• Witkowski W., Historia administracji w Polsce 1764–1989, Warszawa 2007.
• Zajewski W., Bonawentura Niemojowski, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 23/1, z. 96, Wrocław 1978.
• Zajewski W., Wincenty Niemojowski, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 23/1, z. 96, Wrocław 1978.
• Żurawski vel Grajewski R., Obchody rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja w czasie Powstania Listopadowego w świetle prasy powstańczej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1991, nr 41.

Identifiers

DOI

10.17951/sil.2016.25.3.105