The Abolition of Corvée in Spisz in the Years 1931–1934

• Authors: Józef Ciągwa
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Spisz (Spiš, Scepusium, Szepesség, Zips) należał do 1918 r., tak jak cała Słowacja, do Królestwa Węgierskiego (Magyar Királyság, Uhorské kráľovstvo). Na mocy decyzji Rady Ambasadorów z dnia 28 lipca 1920 r. mała część (170 km²), czyli 4,64% żupy spiskiej (spišská župa, comitatus scepusiensis, szepes megye, zipser Komitat), została przyłączona do II Rzeczypospolitej. Na inkorporowanym przez Polskę terytorium znajdowało się 14 wsi, w których mieszkało około 9000 ludzi. W trzech wioskach polskiego Spisza – Falsztyn, Niżne Łapsze, Niedzica – stosunki pańszczyźniane (zsellérség, želiarstvo, żelarstwo) przetrwały do 1934 r. Stało się tak dlatego, że dwie ustawy węgierskie (nr IX/1848 i nr XI/1848) znosiły powinności feudalne jedynie poddanych urbarialnych (urbéri zsellérek, urbárialní želiari), nie likwidowały natomiast pańszczyzny i innych powinności feudalnych żelarzy umownych (egyezményi zsellérek, zmluvní želiari, kontraktualisti). Zniesienie pańszczyzny tej grupy żelarzy i ich uwłaszczenie nastąpiło dopiero na podstawie ustawy węgierskiej nr XXV/1896. Na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1921 r. w przedmiocie przepisów prawnych, obowiązujących na obszarze Spisza i Orawy należących do Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U., nr 89, poz. 657), wspomniana ustawa obowiązywała również w Polsce. Polski ustawodawca zdecydował jednak, spełniając przedplebiscytowe obietnice, o wydaniu polskiej ustawy znoszącej żelarstwo w Falsztynie, Niżnych Łapszach i Niedzicy. Ustawa z dnia 20 marca 1931 r. o zniesieniu żelarstwa likwidowała pańszczyznę i inne powinności feudalne żelarzy umownych oraz dokonywała ich uwłaszczenia. Zniesienie żelarstwa i uwłaszczenie nastąpiło w latach 1933–1934 w drodze wykupu. Ustawa polskiego Sejmu określała cenę wykupu 1 ha ziemi ornej pierwszej klasy na 216 zł, a więc zapewniała korzystniejsze warunki wykupu niż węgierska ustawa nr XXV/1896.

EN

Like the whole of the present-day Slovakia, until the year 1918 the region of Spisz (Spiš, Scepusium, Szepesség, Zips) belonged to the Kingdom of Hungary (Magyar Királyság, Uhorské kráľovstvo, Królestwo Węgierskie). By the power of the decision of the Council of Ambassadors of the 28th of July 1920, a small part of the district of spiska żupa (spišská župa, comitatus scepusiensis, szepes megye, zipser Komitat) – 170 km², amounting to 4.64% of the district’s total area – was incorporated into the territory of the Second Republic of Poland. In the area incorporated into Poland there were 14 villages populated by ca. 9,000 inhabitants. In three of these villages – Falsztyn, Niżne Łapsze and Niedzica – corvée (zsellérség, želiarstvo, żelarstwo) survived until 1934.The perseverance of corvée in the three villages is related to the rulings of two Acts of the Hungarian parliament (No. IX/1848 and No. XI/1848), which abolished feudal liabilities solely with respect to the urbar subjects. These laws, however, did not abolish corvée or other feudal duties in the case of contractual serfs (egyezményi zsellérek, zmluvní želiari, kontraktualisti). The abolition of corvée for this group of serfs, their enfranchisement and granting their property rights only took place on the basis of the Act No. XXV/1896 passed by the Hungarian parliament. This law was in force also in the territory incorporated into Poland in accordance with the letter of the Article 1 of the Act of the 26th of October 1921 concerning the legal regulations in force in the area of the Polish Spisz and Orawa (The Journal of Laws of the Republic of Poland No. 89, pos. 657). However, in meeting their pre-plebiscite promises, the Polish legislator resolved to issue a law abolishing the feudal liabilities in Falsztyn, Niżne Łapsze and Niedzica.The Act of the 20th of March 1931 concerning the abolition of corvée finally abolished all forms of serfdom and other feudal liabilities on the part of the heretofore contractual serfs and granted them enfranchisement. The abolition of corvée and the enfranchisement was effectively carried out in the years 1933–1934 by way of the introduction of a buy-up program. The Act of the Polish parliament determined the price of the buy-up of 1 hectare of the 1st class arable land at 216 Polish zlotys, thus warranting the buyer more advantageous buy-up conditions than those offered by the Hungarian Act No. XXV/1896.

Keywords

PL

pańszczyzna (zsellérség, želiarstvo); zniesienie pańszczyzny; Spisz (Spiš, Scepusium, Szepesség, Zips); ustawy węgierskie: IX/1848, XI/1848, XXV/1896, ustawa Sejmu RP z dnia 20 marca 1931 r.

EN

corvée (zsellérség, želiarstvo); abolition of corvée; Spisz (Spiš, Scepusium, Szepesség, Zips); hungarian acts: IX/1848, XI/1848, XXV/1896; act of Polish Parliament of 20 March 1931

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Iuridica Lublinensia
• Year: 2016
• Volume: 25
• Issue: 3

Dates

published

2016

online

2017-01-30

Contributors

author

Józef Ciągwa

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół Ministerstwa Spraw Wewnętrznych 678.
• Ciągwa J., Stan prawny na Spiszu i Orawie w latach międzywojennych, „Studia Iuridica Silesiana” 1986, nr 11.
• Csizmadia A., Kovács K., Asztalos L., Magyar állam- és jogtörténet, Budapest 1972.
• Dejiny Slovenska. II. Od roku 1848 do roku 1900, vypracoval J. Mésároš a kolektív, Bratislava 1968.
• Dejiny štáítu a práva na území Čskoslovenska v období kapitalizmu, 1 zv.: 1848–1945, red. L. Bianchi, Bratislava 1971.
• Dokument z 1918 r. przeznaczony dla punktów agitacyjnych, [w:] Archiwum Państwowe w Krakowie, Ekspozytura w Spytkowicach, Teczka materiałów plebiscytowych.
• Ďurica M., Dejiny Slovenska a Slovákov v časovej následnosti faktov dvoch tisícročí, Bratislava 2007.
• Encyklopedia Slovenska, 6 zv.: T–Ž, Bratislava 1982.
• Felczak W., Historia Węgier, wyd. 2, Wrocław 1983.
• Hubenák L., Právne dejiny Slovenska, II. diel. Banská, Bystrica 2001.
• Hulewiczowa M., Pozostałości ustroju pańszczyźnianego na polskim Spiszu i Orawie, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1939 [Lwów 1939], R. 7.
• Jostowa W., Pamiętnik żelarza Jana Janosa, „Wierchy” 1961 [Warszawa – Kraków 1962], R. 30.
• Magyar jogi lexikon, V. kötet., Budapest 1904.
• Magyar jogi lexikon, VI. kötet., Budapest 1907.
• Magyar – lengyel szótár, szerkesztette J. Reychman. 2. kiadás, Budapest – Warszawa 1980.
• Materiały plebiscytowe (teczka bez sygnatury), [w:] Archiwum Państwowe w Krakowie, Ekspozytura w Spytkowicach.
• Mésároš J., K problématike prežitkov feudalizmu na Slovensku v druhej polovici 19. Storočia, Bratislava 1955.
• Mésároš J., Roľnícka a národnostná otázka na Slovensku 1848–1900, Bratislava 1959.
• Mosný P., Laclavíková M., Dejiny štátu a práva na území Slovenska II (1848–1948), Krakov 2014.
• Opinia Oswalda Balzera o żelarstwie na Spiszu z 16 stycznia 1921 r., [w:] M. Hulewiczowa, Pozostałości ustroju pańszczyźnianego na polskim Spiszu i Orawie, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1939 [Lwów 1939], R. 7.
• Orzeczenie komisji do wykupu nieruchomomości z 24 lipca 1931 r. o wszczęciu postępowania wykupowego, [w:] Archiwum Państwowe w Krakowie, Ekspozytura w Spytkowicach, Teczka materiałów plebiscytowych, bez sygn.
• Orzeczenie końcowe komisji do wykupu nieruchomości z 29 maja 1934 r. [w:] Archiwum Państwowe w Krakowie, Ekspozytura w Spytkowicach, Teczka materiałów plebiscytowych, bez sygn.
• Orzeczenie o wszczęciu postępowania wykupowego z 24 lipca 1931 r., [w:] Archiwum Państwowe w Krakowie, Ekspozytura w Spytkowicach,. Teczka materiałów plebiscytowych, bez sygn.
• Slovensko. Dejiny, Bratislava 1971.
• Slovník slovenského jazyka, V. diel: V–Ž, Bratislava 1965.
• Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń plenarnych Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.
• Tabele powinności i uprawnień żelarzy, [w:] M. Hulewiczowa, Pozostałości ustroju pańszczyźnianego na polskim Spiszu i Orawie, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1939 [Lwów 1939], R. 7.
• Ustawa z dnia 26 października 1921 r. w przedmiocie przepisów prawnych obowiązujących na obszarze Spisza i Orawy, należącym do Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. RP, nr 89, poz. 657).
• Ustawa z dnia 20 marca 1931 r. o likwidacji stosunków żelarskich na Spiszu (Dz.U. RP, nr 37, poz. 228).
• Ustawy węgierskie: IX/1848, XI/1848, XXV/1896.
• Zákonný článok XXV z roku 1896, o želiarskych majetkoch pri majeroch a o majetkoch podobnej povahy.

Identifiers

DOI

10.17951/sil.2016.25.3.165