Aleksander Hertz’s Concept of Totalitarianism

• Authors: Lech Dubel
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Polska myśl prawnicza i polityczna w okresie przed II wojną światową aktywnie zajmowała się wyjaśnieniem fenomenu totalitaryzmu. W tamtym czasie można dostrzec nawet fascynację niektórymi aspektami włoskiego faszyzmu. Artykuł rekonstruuje podstawowe, krytyczne wobec totalitaryzmu, poglądy socjologa Aleksandra Hertza. Główne prace tego autora powstały przed II wojną światową. Jest to seria artykułów. Najważniejsze zostały wydane w postaci książki pt. Szkice o totalitaryzmie (1994). Faszyzm Hertz wywodzi z ruchów kombatanckich. Wskazuje, że totalitaryzm jest reżimem, którego zadaniem jest zniszczenie liberalnej demokracji. Autor bada totalitaryzm na podstawie włoskiego faszyzmu, niemieckiego nazizmu i stalinizmu. Hertz głównie zajmuje się wyjaśnieniem roli monopartii w systemie totalitarnym. Uważa ją za jądro każdego z totalitaryzmów. Jest to przede wszystkim monopartia zmilitaryzowana. Partia stanowi strukturę hierarchiczną. Kolejną cechą totalitaryzmu jest najwyższa i niekwestionowana pozycja wodza, zarówno w partii, jak i w państwie. Charyzmatyczny wódz sprawuje swą niepodzielną władzę w oparciu o zróżnicowaną elitę partyjną i pozostałych, szeregowych członków partii. Ponoszą oni przed nim pełną odpowiedzialność za swoje działania tak w partii, jak i poza nią. Program i działanie partii totalitarnej mają rewolucyjny charakter i dotyczą zmian we wszystkich obszarach życia społecznego.

EN

The Polish legal and political thought in the period preceding World War II actively attempted to explain the phenomenon of totalitarianism. One can even notice some fascination with certain aspects of the Italian fascism at that time. The article attempts to reconstruct the fundamental, anti-totalitarian views by the sociologist Aleksander Hertz. The author’s main works were written before World War II. It is a series of articles. The most important ones were published in a book entitled Szkice o totalitaryzmie (Sketches on Totalitarianism) (1994). He argues fascism derives from combatant movements. He claims that totalitarianism is a regime that aims to eradicate liberal democracy. He examines totalitarianism based on the Italian fascism, the German Nazism and Stalinism. Aleksander Hertz mainly deals with the explanation of the role of a mono-party in the totalitarian system. He believes it to be the core of any totalitarianism. It is mainly a militarised mono-party. The party is a hierarchical structure. Another characteristic of totalitarianism is the supreme and absolute position of the leader both in the party and the State. The charismatic leader holds absolute power based on a diversified party elite and other ordinary members of the party. They are fully responsible before him for their actions both in the party and outside it. The programme and activity of a totalitarian party are of revolutionary nature and they involve changes in all spheres of social life.

Keywords

PL

państwo; władza despotyczna; autorytaryzm; antyliberalizm; totalitaryzm; monopartia; militaryzacja partii; wódz w partii; elita partyjna

EN

state; totalitarianism; anti-totalitarianism; mono-party; militarised party

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Iuridica Lublinensia
• Year: 2016
• Volume: 25
• Issue: 3

Dates

published

2016

online

2017-01-30

Contributors

author

Lech Dubel

References

• Arystoteles, Polityka, Warszawa 2008.
• Bankowicz M., Totalitaryzm, [w:] Słownik społeczny, red. B. Szlachta, Kraków 2004.
• Dubel L., Ze stanowiska katolickiego: Ks. Józefa Kobylińskiego koncepcja totalizmu państwowego, [w:] Polskie interpretacje totalitaryzmu i autorytaryzmu, red. M. Maciejewski, M. Marszał, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 2011, t. 33.
• Dubel L., Kostrubiec J., Ławnikowicz G., Markwart Z., Elementy nauki o państwie i polityce, Warszawa 2011.
• Eisenstadt S.N., The Political Systems of Empires, London 1969.
• Hertz A., Szkice o totalitaryźmie, Warszawa 1994.
• Jan z Salisbury, Policraticus, Lublin 2008.
• Kamenka E., Totalitaryzm, [w:] Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, red. R.E. Goodin, F. Pettit, Warszawa 1998.
• Kieczekian S.F., Nauka Arystotelesa o państwie i prawie, Warszawa 1955.
• Kornat M., Teoria „rewolucji antyliberalnej”, [w:] Polskie interpretacje totalitaryzmu i autorytaryzmu, red. M. Maciejewski, M. Marszał, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 2011, t. 33.
• Lamentowicz W., Wstęp, [w:] A. Hertz, Szkice o totalitaryzmie, Warszawa 1994.
• Łuszczyńska M., Ubi ratio, ibi ius. Doktryna prawna świętego Tomasza z Akwinu, Lublin 2013.
• Maciejewski, Najwcześniejsze polskie interpretacje nazizmu (1922–1924), [w:] Polskie interpretacje totalitaryzmu i autorytaryzmu, red. M. Maciejewski, M. Marszał, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 2011, t. 33.
• Marszał M., Amica Italia. Polscy prawnicy wobec włoskiego faszyzmu 1922–1939. Wybór pism, Kraków 2004.
• Marszał M., Włoski faszyzm w interpretacjach polskich socjalistów (1922–1939), [w:] Polskie interpretacje totalitaryzmu i autorytaryzmu, red. M. Maciejewski, M. Marszał, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 2011, t. 33.
• Marszał M., Włoski faszyzm w polskiej myśli politycznej i prawnej 1922–1939, Wrocław 2007.
• Meier C., Powstanie polityczności u Greków, Warszawa 2012.
• Orwell G., Rok 1984, cz. 2–3, Warszawa 1988.
• Platon, Państwo, t. 2, Warszawa 1994.
• Polskie interpretacje totalitaryzmu i autorytaryzmu, red. M. Maciejewski, M. Marszał, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 2011, t. 33.
• Popper K.R., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, t. 1: Platon, Warszawa 1993.
• Prélot M., Państwo faszystowskie, Warszawa – Kraków 1939.
• Ryszka F., Państwo stanu wyjątkowego, Wrocław 1985.
• Seidler G.L., Z zagadnień filozofii prawa, t. 1: Prawo i idee, Lublin 1984.
• Starzewski M., Elita i wódz w projekcie ustroju Trzeciej Rzeszy, [w:] Demokracja i totalizm. Wybór pism, Kraków [b.d.w.].
• Szlachta B., Monarchia prawa. Szkice z historii angielskiej myśli politycznej do końca epoki Plantagenetów, Kraków 2001.
• Tokarczyk R., Wprowadzenie do wydania czwartego, [w:] Klasycy praw natury, Lublin 2009.

Identifiers

DOI

10.17951/sil.2016.25.3.231