Creating the Administrative Apparatus by the National Education Commission Based on its Records from 1773–1776

• Authors: Krzysztof Goźdź-Roszkowski
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

O kształcie aparatu administracyjnego zadecydowała Komisja Edukacji Narodowej w swej Ordynacji zatwierdzonej 21 lutego 1774 r. Zaplanowano go oszczędnie, ponieważ miał się składać tylko z ośmiu urzędników: dwóch sekretarzy, dwóch protokolistów, archiwisty, kasjera i dwóch kancelistów. Powołaniem kadry urzędniczej Komisja zajmowała się głównie w maju 1774 r. Zatrudniono wówczas aż 12 osób. W następnych miesiącach tego roku Komisja zatrudniała, choć już wolniej, dalszych urzędników. W praktyce Komisja stworzyła aparat administracyjny bardziej rozbudowany od planowanego w Ordynacji. Oprócz sekretarzy, z których jeden wkrótce zrezygnował z pracy dla Komisji, składały się nań trzy biura: kancelaria, kasa (warszawska i wileńska) i archiwum. Zatrudniono również pełnomocników przeznaczonych do obsługi prawnej Komisji, nieprzewidzianych w Ordynacji. Zmiany w kształcie aparatu były spowodowane, jak można przypuszczać, zaangażowaniem się Komisji w sprawę majątku pojezuickiego, który ustawa z 1774 r., a zwłaszcza ustawa uchwalona w 1776 r., przekształciła w fundusz edukacyjny pozostający pod zarządem KEN. Administracja funduszem wymagała rozbudowy kancelarii, kasy i archiwum.

EN

The structure of the administrative apparatus was determined by the National Education Commission in its Statute approved on February 22, 1774. The number of the administrative staff was planned modestly to include only eight officials: two secretaries, two minutes secretaries, one archive worker, a cashier  and two clerks. The Commission started appointing the officials in May 1774. Twelve persons were hired at that time. Over the next few months, the Commission went on to employ other officials, albeit at a much slower rate. Eventually, the Commission created an administrative apparatus that was much more complicated than the one envisaged in the Statute. Apart from the secretaries (one of whom soon resigned from his post in the Commission), its apparatus consisted of three units: the office, cashiers’ offices (located in Warsaw and in Vilnius), and the archive. Legal representative, who were not originally envisaged in the Statute,  were also engaged to provide legal services to the Commission. Such changes in the administrative structure may have been caused by the Commission’s involvement in handling the post-Jesuit property. Under the 1774 and 1776 laws,  the property was transformed into an educational fund administered by the National Education Commission. Managing the fund required the extension of the office, the cashier’s office and the archive.

Keywords

PL

Komisja Edukacji Narodowej; urzędnicy Komisji Edukacji Narodowej; archiwum Komisji Edukacji Narodowej; kasa Komisji Edukacji Narodowej; kancelaria Komisji Edukacji Narodowej; pełnomocnicy Komisji Edukacji Narodowej

EN

National Education Commission; officials of the National Education Commission; archive of National Education Commission; cashier’s office of the National Education Commission; office of the National Education Commission; Joachim Gintowt-Dziewiałtowski; Pi

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Iuridica Lublinensia
• Year: 2016
• Volume: 25
• Issue: 3

Dates

published

2016

online

2017-01-30

Contributors

author

Krzysztof Goźdź-Roszkowski

References

• Cichoń P., Administracja w Rzeczypospolitej szlacheckiej w polskim piśmiennictwie naukowym lat 1995–2007. Przegląd krytyczny, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2008, t. 60, z. 2.
• Goźdź-Roszkowski K., Pozycja Komisji Edukacji Narodowej względem sejmu w świetle ustawodawstwa (1773–1793), „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1997, t. 55.
• Grabski W.M., Geneza finansów Komisji Edukacji Narodowej (1773–1776), „Studia Pedagogiczne” 1973, t. 29.
• Grabski W.M., Pierwsza audiencja „ministrów” KEN u Stanisława Augusta Poniatowskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria I” 1972, z. 88.
• Jobert A., Komisja Edukacji Narodowej w Polsce (1773–1794). Jej dzieło wychowania obywatelskiego, przeł. i uzup. M. Chamcówna, Wrocław 1979.
• Jobert A., La Commission d’Education Nationale en Pologne (1773–1794). Son oeuvre d’instruction civique, Paris 1941.
• Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, cz. 1: X–XVIII w., Kraków 1997.
• Poplatek J., Komisja Edukacji Narodowej. Udział byłych jezuitów w pracach Komisji Edukacji Narodowej, Kraków 1973.
• Protokoły posiedzeń Komisji Edukacji Narodowej 1773–1785, oprac. M. Mitera-Dobrowolska, t. 5, Wrocław 1973.
• Salmonowicz S., Podstawy prawne funkcjonowania Komisji Edukacji Narodowej, [w:] Studia historycznoprawne, Toruń 1995.
• Sobczak J., Sądownictwo Komisji Edukacji Narodowej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1982, t. 34, z. 2.
• Ustawodawstwo szkolne za czasów Komisji Edukacji Narodowej, rozporządzenia, ustawy pedagogiczne i organizacyjne (1773–1793), zebrał J. Lewicki, Kraków 1925.
• Volumina Legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX Pijarów w Warszawie od roku 1732 do roku 1782 wydanego, t. 8, Petersburg 1860.
• Wierzbowski T., Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie 1773–1794, z. 37: Protokoły posiedzeń Komisji Edukacji Narodowej 1773–1777, Warszawa 1910.

Identifiers

DOI

10.17951/sil.2016.25.3.323