Judicial System of Prussia, the Second Reich and the Weimar Republic (1815–1871 and 1918–1933)

• Authors: Tadeusz Maciejewski
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Na przełomie XVIII i XIX w. w Prusach zapoczątkowano zmiany w ustroju sądów powszechnych. Pierwszym ich rezultatem był ostateczny rozdział sądownictwa od administracji. Dalszym – stopniowa likwidacja sądów patrymonialnych oraz odrębnych sądów miejskich. Celem ostatecznym stało się dostosowanie organizacji wymiaru sprawiedliwości do podziału terytorialnego państwa, przy jednoczesnym stworzeniu wyłącznego systemu sądownictwa państwowego. Nowe urządzenie pruskiego wymiaru sprawiedliwości przyniosło rozporządzenie królewskie z 1849 r. oraz późniejsze ustawy z lat 1851–1852, które łącznie wprowadziły w Prusach jednolity ustrój sądów powszechnych. Nową organizację wymiaru sprawiedliwości, już dla II Rzeszy, tworzyły: sądy urzędowe, sądy krajowe działające w rejencjach oraz Trybunał Rzeszy z siedzibą w Lipsku. Obok sądów powszechnych zarówno w II Rzeszy, jak i Republice Weimarskiej funkcjonowały, niejednokrotnie z nimi związane, sądy i urzędy szczególne. Było ich w sumie kilkanaście. Prawie wszystkie omawiane sądy i urzędy II Rzeszy, a później Republiki Weimarskiej, były pośrednio związane z jej sądownictwem administracyjnym. Występowało ono przy tym tylko w jej najważniejszych landach, np. Prusach, Bawarii, Saksonii. Dla późniejszego Wolnego Miasta Gdańska główne znaczenie miały rzecz jasna Prusy.

EN

In the late 18th and 19th centuries, Prussia has initiated a change in the system of courts of general jurisdiction. The final separation of the judiciary from the administration was their first result. Furthermore, there was a gradual elimination of the patrimonial courts and separate municipal courts. The ultimate goal was to adapt the organization of the judiciary to the division of the country, while creating exclusive judicial system of the state. The Royal Decree of 1849 and subsequent laws from 1851 to 1852, which together have put uniform system of common courts in Prussia brought the new system of Prussian justice. The new organization of the judiciary, already for the Second Reich was composed of official courts, national courts operating in regions, and the Court of the Reich, based in Leipzig. In addition to courts of law, the courts and the special offices functioned, often associated with them, both in the Second Reich and the Weimar Republic. Almost each of the analyzed courts and the offices of the Second Reich, and later the Weimar Republic, was indirectly connected to the administrative judiciary. It occurred, at the same time, only in its most important federal states, e.g. Prussia, Bavaria, Saxony.

Keywords

PL

Prusy; II Rzesza; Republika Weimarska; ustrój sądowy

EN

Prussia; II Reich; Weimar Republic; judicial system

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Iuridica Lublinensia
• Year: 2016
• Volume: 25
• Issue: 3

Dates

published

2016

online

2017-01-30

Contributors

author

Tadeusz Maciejewski

References

• Burleigh M., Trzecia Rzesza. Nowa historia, Warszawa 2002.
• Charłampowicz J., Dzieje organizacji sądownictwa na Ziemi Lubuskiej od XVIII w. do XX w., „Prace Lubuskiego Towarzystwa Naukowego. Komisja Prawna” 1968, z. 1.
• Conrad G., Geschichte der Königsberger Obergerichte, Leipzig 1907.
• Fenske H., Die Verwaltung Pommmers 1815–1945, Köln – Weimar – Wien 1993.
• Gerichtsverfassungsgesetz vom 1871, 1877, 1891, 1898, 1901, 1905, 1909, 1910, 1911, 1922, 1924, 1926 (RGBL).
• Gerichtverfassungsgesetz für das deutsche Reich, neu bekanntgemacht 22 III 1924, tekst w: RGBL, Bd. 1, 1924.
• Jugendgerichtsgesetz, RGBL, 1923, I.
• Kern F., Geschichte des Gerichtsverfassungsrecht, München – Berlin 1954.
• Klementowski L., Powszechna historia ustroju, Warszawa 2012.
• Langrod J.S., Zarys sądownictwa administracyjnego ze szczególnym uwzględnieniem sądownictwa administracyjnego w Polsce, Warszawa 1925.
• Loenning E., Gerichte Und Verwaltungsbehörden In Brandenburg-Preussen, Halle 1914.
• Maisel W., Wojewódzkie sądy administracyjne w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa – Poznań 1976.
• Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, cz. 2, Kraków 1998.
• Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, cz. 3, Kraków 1998.
• .
• Ryszka F., Państwo stanu wyjątkowego. Rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy, Wrocław 1985.
• Salmonowicz S., Organizacja sądownictwa, [w:] Historia Pomorza, t. 4: (1850–1918), cz. 1, red. S. Salmonowicz, Toruń 2000.
• Salmonowicz S., Organizacja wymiaru sprawiedliwości, [w:] Historia Pomorza, t. 3: (1815–1850), cz. 1, red. G. Labuda, Poznań 1993.
• Starke W.F.E., Darstellung der bestehenden Gerichtsverfassung In dem Preussischen Monarchie, Berlin 1839.
• Szwarc W., Model pruskiego sądownictwa administracyjnego w drugiej połowie XIX wieku na tle historycznym, „Annales UMCS. Sectio G” 1988, nr 35.
• Trecht W.A., Die Gerichtsverfassungen der deutschen Staaten, Erlangen 1868.
• Wąsicki J., Rzesza i państwa niemieckie 1789–1815, Poznań 1982.
• Wąsicki J., Zabór pruski 1772–1806 oraz 1806–1848, [w:] Historia państwa i prawa Polski, t. 3: Od rozbiorów do uwłaszczenia, red. J. Bardach, M. Senkowska-Gluck, Warszawa 1981.
• Witkowski W., Historia administracji w Polsce 1764–1989, Warszawa 2007.

Identifiers

DOI

10.17951/sil.2016.25.3.587