Treasury Commissions in Opinion of Auditing Committees of the Four-Year Sejm

• Authors: Piotr Miłosz Pilarczyk
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Powołanie nowoczesnych organów władzy wykonawczej w czasach stanisławowskich zrodziło potrzebę stworzenia mechanizmu ich kontroli. Powierzono ją sejmowi, który wybierał do tych czynności specjalne deputacje. Kontrola ta w przypadku komisji skarbowych pozostawiała wiele do życzenia przede wszystkim ze względu na szczupłość czasu przeznaczonego na kontrolę. Dopiero podczas Sejmu Czteroletniego, który obradował w sposób ciągły, możliwe było wnikliwe zbadanie funkcjonowania skarbowości. Choć Sejm nie udzielił absolutorium komisjom skarbowym, to nakazał wydrukować obszerne sprawozdania przygotowane przez dwie deputacje kontrolujące (jedna badała Komisję Skarbu Koronnego, druga – Komisję Skarbu Wielkiego Księstwa Litewskiego). Sprawozdania te stanowią niezwykle cenne, a prawie niewykorzystane dokumenty. Zawierają one propozycje reform oraz świadczą o istniejących nieprawidłowościach i problemach działalności administracji skarbowej Rzeczypospolitej.

EN

Modern executive authorities created in the final years of the Polish-Lithuanian Commonwealth were controlled by legislative. Sejm elected members of special auditing committees to examine them. Audit procedure was also adopted to verify activities of treasury commissions, but it was ineffective due to lack of time for comprehensive inspection. Only during the Four-Year Sejm (which worked in a continuous manner) full-range examination of treasury commissions and state finance was possible. Although the Four-Year Sejm did not give vote of confidence for treasury commissions, it ordered to print comprehensive reports prepared by the two auditing committees (the first committee examined the Treasury Commission of Crown, the second – the Treasury Commission of the Grand Duchy of Lithuania). These reports are almost unknown, but extremely significant historical documents. They contain proposals for reforms, evidence of the existing irregularities and problems of tax administration in the Polish-Lithuanian Commonwealth.

Keywords

PL

komisje skarbowe; Sejm Wielki; kontrola władz; I Rzeczpospolita

EN

treasury commissions; Four-Year Sejm; examination of government; Polish-Lithuanian Commonwealth; auditing committees

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Iuridica Lublinensia
• Year: 2016
• Volume: 25
• Issue: 3

Dates

published

2016

online

2017-01-30

Contributors

author

Piotr Miłosz Pilarczyk

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Sejmu Czteroletniego.
• Czaja A., Między tronem, buławą a dworem petersburskim. Z dziejów Rady Nieustającej 1786–1789, Warszawa 1988.
• Danilczyk A., W kręgu afery Dogrumowej. Sejm 1786 roku, Warszawa 2010.
• Danowska E., Tadeusz Czacki 1765–1813 na pograniczu epok i ziem, Kraków 2006.
• Drozdowski M., Podstawy finansowe działalności państwowej w Polsce 1764–1793. Działalność budżetowa Sejmu Rzeczypospolitej w czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, Warszawa – Poznań 1975.
• Dyaryusz Seymu Ordynaryinego pod związkiem Konfederacyi Generalney Oboyga Narodów w Warszawie Rozpoczętego Roku Pańskiego 1788, t. 1, cz. 1.
• Dyaryusz Seymu Ordynaryinego pod związkiem Konfederacyi Generalney Oboyga Narodów w podwoynym posłów składzie zgromadzonego w Warszawie od dnia 16 grudnia roku 1790, t. 1, cz. 2.
• Filipczak W., Kontrola Komisji Skarbu Litewskiego na sejmie 1778 roku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2000, nr 67.
• Filipczak W., Sejm 1778 roku, Warszawa 2000.
• Głos Maurycego Franciszka Karpia Posła z Xięstwa Zmudzkiego na Sessyi Seymowey dnia 13 Mca października R. 1791. miany.
• Kościałkowski S., Antoni Tyzenhauz. Podskarbi Nadworny Litewski, t. 2, Londyn 1971.
• Kulecka A., Wapno i alabaster. Biurokratyczna wizja rzeczywistości w raportach urzędowych Królestwa Polskiego (1815–1867), Warszawa 2005.
• Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie.
• Łaszewski R., Sejm polski w latach 1764–1793. Studium historyczno-prawne, Warszawa – Poznań 1973.
• Relacya z examinu Kommissyi Skarbu Koronnego za lat cztery od dnia I. 7bris 1786. do dnia ostatniego Augusti 1790. przez Deputacyą od Stanow wyznaczoną odprawionego w Stanach Rzepltey przez trzymającego w teyże Deputacyi Pioro JW. Morskiego Kasztelana Kamieńca Podolskiego w Miesiącu Styczniu 1791. R. Uczyniona z rozkazu stanow wydrukowana. Częsc Pierwsza.
• Relacya z examinu Kommissyi Skarbu Koronnego z drugich dwoch lat od dnia I. 7bris 1788. do dnia ostatniego Augusti 1790. przez Deputacyą od Stanów wyznaczoną odprawionego w Stanach Rzpltey przez trzymaiącego w teyże Deputacyi Pioro JW. Morskiego Kasztelana Kameńca Podolskiego w Miesiącu Styczniu 1791. R. uczyniona z rozkazu stanow wydrukowana. Częsc druga.
• Relacya z examinu Kommissyi Skarbu W.X.L. z dwoch lat od Raty 7browey 1786 r. do Raty Marcowey 1788. inclusive z nią przez Deputacyą od Stanów wyznaczoną odprawionego w stanach Rzpltey przez trzymaiącego w teyże Deputacyi Pioro JW. Butrymowicza Podstarosty i Posła Powiatu Pińskiego 1791. Roku w Miesiącu uczyniona z rozkazu stanów wydrukowana.
• Relacya z examinu rachunku Kommissyi Skarbu W.X.L. z drugich dwoch lat zawieraiących cztery raty połroczne to jest: 7brową 1788. Marcową i 7brową 1789. R. oraz Marcową 1790. Roku, niemniej dwie Raty nowe kwartałowe styczniową i juniową 1790 roku, przez tęż samą Deputacyą czynionego, a przez trzymaiącego w Deputacyi Pioro JW. Butrymowicza Podstarostę i Posła Powiatu Pińskiego Stanom Seymuiących doniesiona, w r. 1791 w miesiącu marcu dnia 18 i naystępuiących z woli zas seymuiących stanów wydrukowana.
• Relacya z examinu Kommissyi Skarbu Koronnego od dnia pierwszego 7bris 1790. do dnia ostatniego Februarii 1791. przez Deputacyą od Stanów wyznaczoną odprawionego, a przez trzymaiącego w teyże Deputacyi Pióro JW. Józefa Witosławskiego Posła Podolskiego, na dniu 12 kwietnia roku 1791. w Stanach uczyniona, i z rozkazu Tychże wydrukowana.
• Rostworowski E., Ostatni król Rzeczypospolitej. Geneza i upadek Konstytucji 3 maja, Warszawa 1966.
• Rybarski R., Skarbowość Polski w dobie rozbiorów, Kraków 1937.
• Sejm Królestwa Polskiego o działalności Rządu i stanie kraju 1816–1830, oprac. J. Leskiewiczowa, F. Ramotowska, Warszawa 1995.
• [Szembek K.H.], Relacya z examinu Kommisyi Skarbu Koronnego dnia 13. stycznia 1791. w stanach sejmujących.
• Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, Kórnik 1992.
• Volumina Legum, t. 7, 9.

Identifiers

DOI

10.17951/sil.2016.25.3.733