The Senate and the Council of Ministers – a Systemic Framework and Parliamentary Practice

• Authors: Maciej Berek

Title variants

PL

Senat a Rada Ministrów – ramy ustrojowe i praktyka parlamentarna

Abstracts

PL

Przedmiotem badania w niniejszym artykule o charakterze naukowo-badawczym jest zakres i podstawy prawne realizowania przez Senat czynności, których cechy mogą wskazywać na ich tożsamość z czynnościami, które w typowej sytuacji służą realizacji funkcji kontrolnej. W polskim systemie ustrojowym funkcję kontrolną w stosunku do działalności Rady Ministrów sprawuje Sejm. Jednak zarówno przepisy ustawowe, jak i przepisy Regulaminu Senatu stanowią dla Senatu, jego organów oraz senatorów podstawę prawną całego szeregu czynności wykazujących istotne podobieństwo, a w niektórych przypadkach w zasadzie tożsamość z czynnościami realizowanymi przez Sejm, jego organy oraz posłów w ramach aktywności kontrolnej. Dotychczasowe badania tego zagadnienia prowadzone były głównie w aspekcie poszukiwania odpowiedzi na pytanie o klasyfikację prawną przepisów, na których oparte są poszczególne działania izby wyższej. Dla autora zreferowanie dotychczasowych, najistotniejszych poglądów stanowi podstawę do pogłębienia analizy poszukującej źródła kompetencji Senatu w jego przedstawicielskim charakterze. Wzgląd na ten aspekt jest szczególnie istotny w zaistniałej sytuacji faktycznej ukształtowania się w Senacie większości spośród ugrupowań stanowiących mniejszość w Sejmie. Dodatkowo specyficzne ukształtowanie ośrodków decyzji politycznych (poza parlamentem) wpływa na istotne ograniczenie czy wręcz pozorność realizowania funkcji kontrolnej przez Sejm. Okoliczność ta, ważka w perspektywie funkcjonowania całego systemu ustrojowego państwa, czyni szczególnie ważną weryfikację dopuszczalności i charakteru prawnego działań parakontrolnych podejmowanych przez Senat. W przyjętej perspektywie badawczej parlament stanowi emanację Narodu, który nie powinien być pozbawiony wglądu oraz możliwości odniesienia się – przez swoich przedstawicieli – w działania, za które odpowiada Rada Ministrów. Przyjęcie takiej perspektywy, wobec przyjętej hipotezy o co najmniej ograniczonej skuteczności realizowania funkcji kontrolnej przez Sejm, nakazuje z kolei weryfikację skuteczności narzędzi stosowanych przez Senat, jego organy oraz senatorów. Formułowane wnioski powinny być istotne nie tylko dla stanu naukowej refleksji, lecz także dla praktyki parlamentarnej, która w tym zakresie nadal wypracowuje adekwatne i mieszczące się w konstytucyjnych ramach narzędzia.

EN

The presented scientific research article covers the legal scope and legal basis for the Polish Senate to carry out activities whose characteristics may indicate that they are identical to activities that, in a typical situation, serve to perform a controlling function. In the Polish political system, it is the Sejm which exercises the controlling function over the activities of the Council of Ministers. However, both the statutory provisions and the Rules of Procedure of the Senate form the legal basis for the Senate, its bodies and senators to perform a whole range of activities showing significant similarity, and in some cases essentially identical with the activities carried out by the Sejm, its bodies and members (deputies) as part of their controlling activity. So far, research on this issue has been conducted primarily in order to look for answers to the question about the legal classification of the provisions on which the various activities of the upper house of the Parliament are based. Presenting the most important views to date allows the author to deepen the analysis seeking the source of the Senate’s competences in its representative character. It is particularly important to consider this aspect in the current situation where the political groupings that make up the minority in the Sejm constitute the majority in the Senate. In addition, the specific form of political decision-making centres (outside the Parliament) significantly restricts the controlling function by the Sejm or even makes the performance of this function illusory. This circumstance, crucial in the context of the functioning of the entire political system of the state, makes it particularly important to verify the admissibility and legal nature of para-controlling activities undertaken by the Senate. In the adopted research perspective, the Parliament, which is an emanation of the Nation, should not be deprived of the insight and the possibility to address, through its members, the activities within the responsibility of the Council of Ministers. The adoption of such a perspective, in view of the adopted hypothesis of at least limited effectiveness in the performance of the controlling function by the Sejm, in turn requires verification of the effectiveness of the tools used by the Senate, its bodies and senators. The conclusions to be formulated should be valid not only for the state of scientific reflection, but also for parliamentary practice, which in this regard continues to develop appropriate tools falling within the constitutional framework.

Keywords

EN

Council of Ministers; Senate; controlling function; principle of sovereignty of the Nation; parliamentary mandate

PL

Rada Ministrów; Senat; funkcja kontrolna; zasada suwerenności Narodu; mandat parlamentarny

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Iuridica Lublinensia
• Year: 2022
• Volume: 31
• Issue: 5
• Pages: 15-33

Dates

published

2022

Contributors

author

Maciej Berek

• Warsaw University

References

• Bisztyga A., O upodmiotowieniu Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, [in:] Kierunki zmian pozycji ustrojowej i funkcji Senatu RP, eds. A. Bisztyga, P. Zientarski, Warszawa 2014.
• Chruściak R., Sejm i Senat w Konstytucji RP z 1997 r. Powstawanie przepisów, Warszawa 2002.
• Czarny P., Komentarz do art. 95, [in:] Konstytucja RP, vol. 2: Komentarz. Art. 87–243, eds. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
• Dobrowolski M., Zasada dwuizbowości w polskim prawie parlamentarnym, Warszawa 2003.
• Garlicki L., Komentarz do art. 95, [in:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, ed. L. Garlicki, vol. 1, Warszawa 1999.
• Garlicki L., Kompetencje kontrolne Senatu Rzeczypospolitej Polskiej? Uwagi na marginesie artykułu prof. Pawła Sarneckiego, “Przegląd Sejmowy” 2000, no. 6.
• Garlicki L., Rada Ministrów: powoływanie – kontrola – odpowiedzialność, [in:] Rada Ministrów. Organizacja i funkcjonowanie, ed. A. Bałaban, Kraków 2002.
• Haładyj M., Od liniowego do ciągłego procesu stanowienia regulacji, “ThinkTank” 2013, no. 1.
• Mojak R., Funkcja parlamentarnej kontroli działalności rządu, [in:] Parlament. Model konstytucyjny a praktyka ustrojowa, ed. Z. Jarosz, Warszawa 2006.
• Mojak R., Parlamentarna kontrola Rady Ministrów i ministrów w świetle Konstytucji RP, “Przegląd Sejmowy” 2008, no. 3.
• Orłowski W., Senat Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1989–1991. Geneza instytucji, Warszawa 2009.
• Radziewicz P., Komentarz do art. 95, [in:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, ed. P. Tuleja, Warszawa 2019.
• Sarnecki P., Kompetencje kontrolne Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, “Przegląd Sejmowy” 2000, no. 6.
• Sarnecki P., Senat RP a Sejm i Zgromadzenie Narodowe, Warszawa 1999.
• Stębelski M., Pojęcie kontroli parlamentarnej na tle ustrojowym, “Przegląd Sejmowy” 2008, no. 3.
• Szymanek J., Senat RP. Uwagi de lege ferenda, [in:] Kierunki zmian pozycji ustrojowej i funkcji Senatu RP, eds. A. Bisztyga, P. Zientarski, Warszawa 2014.
• Zubik M. (ed.), Konstytucja III RP w tezach orzeczniczych Trybunału Konstytucyjnego i wybranych sądów, Warszawa 2008.
• Bidziński M., Ekspertyza w przedmiocie: legalność zakupu i wykorzystywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej systemu „Pegasus”, Opinie i ekspertyzy OE-381, Warszawa 2022, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/6220/plik/oe-381.pdf (access: 10.12.2022).
• Litwiński P., Opinia prawna w sprawie naruszeń w związku z ujawnionymi przypadkami użycia oprogramowania szpiegującego Pegasus w świetle prawa ochrony danych osobowych, przepisów Karty Praw Podstawowych UE i Konstytucji RP, Opinie i ekspertyzy OE-390, Warszawa 2022, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/6283/plik/oe-390.pdf (access: 10.12.2022).
• Minister Kamiński nie stawi się przed senacką komisją. „Państwo chcą prowadzić antyrządową kampanię”, 26.01.2022, https://www.rp.pl/polityka/art19325791-minister-kaminski-nie-stawi-sie-przed-senacka-komisja-panstwo-chca-prowadzic-antyrzadowa-kampanie (access: 10.12.2022).
• Zapis stenograficzny z posiedzenia Komisji Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej (78.) z dnia 21 lipca 2021 r., https://www.senat.gov.pl/prace/komisje-senackie/posiedzenia,188,3,komisja-spraw-zagranicznych-i-unii-europejskiej.html (access: 10.12.2022).
• Act of 8 October 2010 on the cooperation of the Council of Ministers with the Sejm and the Senate in matters related to the EU membership of Poland (Journal of Laws 2010, no. 213, item 1395).
• Act of 9 May 1996 on the exercise of the mandates of deputy and senator (Journal of Laws 2018, item 1799, as amended).
• Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997 (Journal of Laws 1997, no. 78, item 483, as amended).
• Resolution No. 190 of the Council of Ministers of 29 October 2013 – Rules of Work of the Council of Ministers (Official Gazette of the Republic of Poland “Monitor Polski” 2022, item 348).
• Resolution of the Senate of the Republic of Poland of 23 November 1990 – Rules of Procedure of the Senate (Official Gazette of the Republic of Poland “Monitor Polski” 2018, item 846, as amended).
• Resolution of the Senate of the Republic of Poland of 12 January 2022 on the establishment of an Extraordinary Committee to investigate cases of illegal surveillance, their impact on the electoral process in the Republic of Poland and the reform of the secret services.
• Judgment of the Constitutional Tribunal of 14 April 1999, K8/99, OTK 1999, no. 3, item 41.
• Judgment of the Constitutional Tribunal of 22 September 2006, U4/06, OTK 2006, no. 8A, item 109.

Identifiers

DOI

10.17951/sil.2022.31.5.15-33

Biblioteka Nauki

31348141