On Theoretical Aspects of the Concept of Rational Lawmaker: Between Optimization and Idealization of the Legislation

• Authors: Leszek Leszczyński

Title variants

PL

O teoretycznoprawnych aspektach koncepcji racjonalnego prawodawcy. Między optymalizacją a idealizacją ustawodawstwa

Abstracts

PL

Koncepcja racjonalnego prawodawcy odgrywa ważną rolę w teorii i filozofii prawa, zarówno w jej wymiarze historyczno-doktrynalnym, jak i współczesnym. Występuje w dwóch zasadniczych wersjach. Pierwsza z nich wiąże się z modelami optymalizacyjnymi, określającymi warunki umożliwiające traktowanie praktyki legislacyjnej jako działalności racjonalnej, a ustawodawcy jako prawodawcy racjonalnego. Natomiast wersja druga, kojarzona z tzw. poznańską szkołą teoretycznoprawną, wyraża się w założeniu o racjonalności prawodawcy, które ma charakter afaktyczny, zarówno pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym. Pełni przy tym istotną funkcję w procesie wykładni prawa, co przejawia się zwłaszcza w odniesieniu do wykładni operatywnej (sądowej). W opracowaniu dokonano przesunięcia zakresu założenia o racjonalności prawodawcy z ujęcia podmiotowego na rezultat działań ustawodawczych w kontekście rozszerzenia zbioru źródeł (nośników) prawa poza przepisy prawne i związania go z szeroką kategorią porządku prawnego, obejmującą także działania sądownictwa oraz poszerzającą zbiór nośników prawa o orzecznictwo sądowe i kryteria pozaprawne, wykorzystywane w procesach stosowania prawa. Nadaje to założeniu idealizacyjnemu o racjonalności porządku prawnego wymiar realny potencjalnym elementem, którym jest sądowa „korekta” rezultatów działalności ustawodawczej.

EN

The concept of the rational legislator plays an important role in the theory and philosophy of law, both in its historical-doctrinal and contemporary dimensions. It occurs in two main versions. The first one is associated with optimization models, which define the conditions for treating the legislative practice as a rational activity and the legislator as a rational actor. The second version, associated with the so-called Poznan Theoretical School, expresses itself in the assumption of the legislator’s rationality, which is a-factual in nature, both in terms of subject matter and objects of activity. It plays an important role in the process of legal interpretation, which is particularly evident in relation to the operative (judicial) interpretation. The study shifts the scope of the assumption of rationality of the legislator from the subjective point to the result of legislative actions in the context of expanding the set of sources (carriers) of law beyond legal regulations and binding it to a broad category of the legal order, including the actions of the judiciary and expanding the set of carriers of law to include court rulings and extra-legal criteria used in the processes of law application. This gives the idealization assumption about the rationality of legal order a real dimension, a potential element of which is the judicial “correction” of the results of legislative activity.

Keywords

EN

rationality; lawmaker; optimization model; idealization assumption; legal order

PL

racjonalność; prawodawca; model optymalizacyjny; założenie idealizacyjne; porządek prawny

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Studia Iuridica Lublinensia
• Year: 2022
• Volume: 31
• Issue: 5
• Pages: 169-185

Dates

published

2022

Contributors

author

Leszek Leszczyński

• Maria Curie-Skłodowska University

References

• Bentham J., Theory of Legislation, London 1914.
• Bentham J., Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, Warszawa 1958.
• Dąbek D., Prawo miejscowe, Warszawa 2020.
• Ehrlich E., Fundamental Principles of the Sociology of Law, New York 1965.
• Fuller L.L., Anatomy of Law, New Haven 1968.
• Halperin J.L., Law in Books and Law in Action: The Problem of Legal Change, “Maine Law Review” 2011, vol. 64(1).
• Hart H.L.A., The Concept of Law, London 1965.
• Kotarbiński T., Traktat o dobrej robocie, Wrocław 1975.
• Kustra E., Racjonalny prawodawca. Analiza teoretycznoprawna, Toruń 1980.
• Leszczyński L., Stosowanie generalnych klauzul odsyłających, Kraków 2000.
• Leszczyński L., Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2001.
• Leszczyński L., Liżewski B., Szot A. (eds.), Precedens sądowy w polskim porządku prawnym, Warszawa 2019.
• Mastalski R., Tworzenie prawa podatkowego a jego stosowanie, Warszawa 2016.
• Morawski L., Co może dać nauce prawa postmodernizm?, Toruń 2001.
• Morawski L., Zirk-Sadowski M., Precedent in Poland, [in:] Interpreting Precedents: A Comparative Study, eds. D.N. MacCormick, R.S. Summers, Dartmouth 1997.
• Nowak L., Interpretacja prawnicza, Warszawa 1973.
• Nowak L., Koncepcja racjonalnego stanowienia norm, “Studia Metodologiczne” 1966, vol. 2.
• Orłowski W., O potrzebie optymalizacji procesu ustawodawczego w Polsce, “Studia Iuridica Lublinensia” 2014, vol. 22, DOI: https://doi.org/10.17951/sil.2014.22.0.479.
• Orłowski W., Sejm i Senat w świetle dotychczasowej praktyki stosowania Konstytucji z 1997 roku, [in:] Problemy stosowania konstytucji Polski i Ukrainy w praktyce, eds. M. Granat, J. Sobczak, Lublin 2004.
• Orłowski W., Stare i nowe problemy procesu ustawodawczego, [in:] Konstytucja w państwie demokratycznym, eds. S. Patyra, M. Sadowski, K. Urbaniak, Poznań 2017.
• Petrażycki L., Wstęp do nauki polityki prawa, Warszawa 1968.
• Petrażycki L, Wstęp do nauki prawa i moralności, Warszawa 1959.
• Podgórecki A., Założenia polityki prawa, Warszawa 1957.
• Podgórecki A., Zasady socjotechniki, Warszawa 1966.
• Pound R., Law in Books and Law in Action, “American Law Review” 1910, no. 14.
• Pound R., Social Control Through Law, New Haven 1942.
• Savigny F.C. von, O powołaniu naszych czasów do prawodawstwa i nauki prawa, Warszawa 1974.
• Sikora K., Istota i charakter prawny aktów prawa miejscowego w zakresie ich sądowoadministracyjnej kontroli, Lublin 2017.
• Stawecki T., Precedens w polskim porządku prawnym. Pojęcie i wnioski de lege ferenda, [in:] Precedens w polskim systemie prawa, eds. A. Śledzińska-Simon, M. Wyrzykowski, Warszawa 2010.
• Wronkowska S., Problemy racjonalnego tworzenia prawa, Poznań 1982.
• Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Warszawa 1997.
• Wróblewski J., Model racjonalnego tworzenia prawa, “Państwo i Prawo” 1973, no. 11.
• Wróblewski J., Teoria racjonalnego tworzenia prawa, Wrocław 1985.
• Wróblewski J., Zasady tworzenia prawa, Łódź 1981.
• Ziembiński Z., Teoria państwa i prawa, part 2: Zagadnienia teorii prawa, Poznań 1969.
• Ziembiński Z., Teoria państwa, Warszawa–Poznań 1969.
• Ziembiński Z., Teoria prawa, Warszawa–Poznań 1972.
• Ziembiński Z., Teoria prawa, Warszawa–Poznań 1974.
• Zirk-Sadowski M., Prawo a uczestniczenie w kulturze, Łódź 1998.
• Regulation of the President of the Council of Ministers of 20 June 2002 on “Rules of legislative technique” (Journal of Laws 2002, no. 100, item 908).

Identifiers

DOI

10.17951/sil.2022.31.5.169-185

Biblioteka Nauki

31348150