Problematyka mniejszości żydowskiej w myśli politycznej Stronnictwa Narodowego (1928–1939)

• Authors: Aneta Dawidowicz
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zagadnienie „mniejszości narodowe” stanowiło jeden z głównych problemów polityczno- społecznych II Rzeczypospolitej. Odrodzona po I wojnie światowej Polska objęła swym zasięgiem obszar, który po ostatecznym ukształtowaniu granic – na początku lat dwudziestych XX wieku – zamieszkiwało przeszło 30% ludności niepolskiej. Stało się to jedną z przyczyn poważnych problemów wewnętrznych państwa polskiego, rzutowało również na jego międzynarodowe położenie. Problematyka mniejszości narodowych należy do zagadnień szczególnie skomplikowanych i dyskusyjnych. Kwestia zamieszkującej ziemie polskie społeczności obcej etnicznie wzbudzała zwłaszcza zainteresowanie ideologów Narodowej Demokracji. Stronnictwo Narodowe nie widziało możliwości asymilacji Żydów. Wyjaśniano, że odmienność religijna i kulturowa społeczności żydowskiej, a nadto wrogi jej stosunek do struktur państwowych II Rzeczypospolitej wykluczały wszelkie pomysły asymilacji tej społeczności. Prezentowano opinię, że Polacy winni pomnażać swe siły, „wchłaniając” inne żywioły, lecz tylko te, które można byłoby „przyswoić” bez szkody dla „organizmu narodowego” i które nie powodowałyby jego osłabienia. Takim żywiołem, którego Polacy nie mogli „wchłaniać”, byli Żydzi.

EN

The issue of minorities was one of the main political and social problems of the Second Polish Republic. Recreated in the aftermath of World War I, Poland covered an area which, once the borders were fixed in the early twenties, was inhabited by 30% of people with non-Polish ancestry. It caused serious internal problems in Poland, and affected its international position. The issue of minorities is among the most complicated and debated problems. Ethnically foreign communities attracted the interest of the ideologists belonging to the National Democracy. The National Party did not see the possibility of the Jews’ assimilation. They claimed that Jewish differences in religion and culture, and their hostile attitude towards the government structures of the Second Polish Republic, ruled out all ideas for the assimilation of this community. They spread the opinion that Polish people should build up their strength through “absorbing” other elements, but only those which could be “adopted” without any harm to “the national organism”, and which would not make Poland weak. Such an element which could not be “absorbed” by Poles were the Jews.

RU

Вопрос национальных меньшинств был одной из основных политических и социальных проблем II Речи Посполитой. Возрожденная после Первой мировой войны Польша охватила собой территории, которые после окончательного сформирования границ вначале двадцатых годов ХХ века населяло более 30% непольского населения. Это стало одной из серьезных внутренних проблем польского государства, а также повлияло на его международное положение. Проблематика национальных меньшинств относится к особенно сложным и спорным. Вопрос населяющих польские земли этнически чужих сообществ вызывал интерес, в частности, идеологов Национально-демократической партии. Национальная партия не видела возможности ассимиляции евреев. Объяснялось, что религиозное и культурное отличие еврейской общины, а также ее враждебное отношение к государственным структурам II Речи Посполитой исключали любые идеи ассимиляции этого сообщества. Представлялось мнение, что поляки должны приумножать свои силы, «поглощая» другие элементы, но только те, которые можно «ассимилировать», не повреждая «национального организма» и не ослабляя его. Такой стихией, которую поляки не могли «поглотить», были евреи.

Keywords

PL

myśl polityczna, Stronnictwo Narodowe, mniejszości narodowe, mniejszość żydowska, nacjonalizm

EN

political thought, the National Party, national minorities, Jewish minority, nationalism

RU

политическая мысль, Национальная партия, национальные меньшинства, еврейское меньшинство, национализм

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne
• Year: 2017
• Volume: 3
• Issue: 1

Dates

published

2017

online

2018-01-31

Contributors

author

Aneta Dawidowicz

References

• Materiały archiwalne
• Biblioteka Narodowa, Warszawa, Bernard Chrzanowski, Wspomnienia, maszynopis, sygn. III 6480, t. 1.
• Biblioteka Naukowa Polska Akademia Umiejętności – Polska Akademia Nauk, Kraków, Teki Zielińskiego, sygn. 7827, mf. 1455, „PPS wrogiem ludu pracującego”, Ulotka wyborcza SN, sygn. 7820, mf. 1448, Rola Żydów w świecie.
• Artykuły na łamach prasy
• B., Głosy, „Myśl Narodowa” 17 VI 1934, nr 25.
• Błotnicki F., Chrześcijaństwo i antysemityzm, „Myśl Narodowa” 28 II 1937, nr 9. Ghetto musi być nędzne i tłoczne, „Falanga” 16 VI 1938, nr 23.
• Giertych J., Państwo narodowe czy dwunarodowe?, „Myśl Narodowa” 9 IX 1934, nr 39.
• Giertych J., Rasizm ograniczony, „Gazeta Warszawska” 16 XII 1934, nr 377.
• J. Ba., Ignorancja… ignorancja…, „Myśl Narodowa” 5 III 1939, nr 11, s. 159.
• J. K., Socjalizm, komunizm, anarchizm, „Myśl Narodowa” 7 VI 1936, nr 24.
• Jakubowicz A., Z tajników polityki żydowskiej, „Myśl Narodowa” 3 II 1935, nr 5.
• Komunikat Rady Naczelnej SN z 15 XI 1938, „Myśl Narodowa” 4 XII 1938, nr 52.
• Kozicki S., O państwie narodowym, „Myśl Narodowa” 9 I 1938, nr 2.
• Niesłychane prowokacje rozwydrzonego żydostwa, „Kurier Poznański” 22 I 1939, nr 36.
• O co walczy Obóz Narodowy, „Myśl Narodowa” 14 II 1937, nr 7, s. 108.
• Odżydzanie Niemiec, „Myśl Narodowa” 6 IX 1936, nr 37.
• Pieńkowski S., Ergo decipiatur, „Myśl Narodowa” 30 VII 1933, nr 33.
• Pieńkowski S., Patriotyzm w cudzysłowie, „Myśl Narodowa” 9 VII 1933, nr 30.
• Pieńkowski S., Zagadnienie tłumu, „Myśl Narodowa” 20 VII 1930, nr 29.
• Ponisz P., Narodowość polska i żydowska, „Myśl Narodowa” 19 IX 1937, nr 38.
• Rada Naczelna SN, „Kurier Poznański” 27 IV 1937, nr 189.
• Rembieliński J., Poszerzenie ojczyzny, „Myśl Narodowa” 9 II 1930, nr 6.
• Rybarski R., O całość zagadnienia, „Kurier Poznański” 4 II 1936, nr 55.
• Rymar S., Nowi ludzie, „Zorza. Wieniec i Pszczółka” 6 V 1934, nr 18.
• Rząd i kwestia żydowska. Z przemówienia senatora Stanisława Kozickiego, „Gazeta Warszawska” 5 III 1934, nr 68.
• Stecka M., Państwowość a narodowość, „Myśl Narodowa” 19 III 1933, nr 14.
• Tragedia Polski, „Wielka Polska” 12 VIII 1934, nr 25.
• Wasiutyński W., W obronie przywileju, „Myśl Narodowa” 19 III 1933, nr 14.
• Z.W., Po zgonie Romana Dmowskiego, „Awangarda Państwa Narodowego” 1939, nr 1–2.
• Zawadzki Z., Rozłam w komunizmie i jego konsekwencje dla Żydostwa, „Myśl Narodowa” 28 VII 1935, nr 31.
• Żyd o narodowcach, „Słowo Pomorskie” 3 I 1933, nr 2.
• Żydzi w Polsce, „Zorza” 11 XII 1932, nr 51.
• Prace polityczne i publicystyczne
• Dmowski R., Przewrót, Warszawa 1934.
• Do czego dąży Stronnictwo Narodowe?, Kraków [b.d.w.].
• Giertych J., Nacjonalizm chrześcijański, Stuttgart 1948.
• Giertych J., O wyjście z kryzysu, przedm. K. Kowalski, Warszawa 1938.
• Halicki J., Dmowszyzna, Toruń 1936.
• Nowosad W., W walce o katolickie państwo polskiego narodu (przemówienia i artykuły), Lwów 1938.
• Nowosad W., W walce o Katolickie Państwo Polskiego Narodu, Lwów 1938.
• O co walczą narodowcy, Warszawa 1934.
• Szpakowski O., Polska przeciw marksizmowi, Warszawa 1936.
• Wasiutyński B., Ludność żydowska w Polsce w wiekach XIX i XX, Warszawa 1930.
• Wielkopolski S., Co to są narodowcy?, Cieszyn 1931.
• Wierczak K., Grabarze Polski, Cieszyn 1937.
• Artykuły naukowe
• Szpytma M., Wizerunek Żyda galicyjskiego w pamiętnikach chłopów, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego”2002, nr 32.
• Wspomnienia
• Kirkor-Kiedroniowa Z., Wspomnienia, część III lata 1920–1932, wstępem poprzedził H. Wereszycki, oprac. red. A. Szklarska-Lohmanowa, Kraków 1989.
• Monografie i opracowania
• Ajnenkiel A., Od rządów ludowych do przewrotu majowego. Zarys dziejów politycznych Polski 1918–1926, Warszawa 1978.
• Bergmann O., Narodowa Demokracja wobec problematyki żydowskiej, Poznań 1998.
• Cała A., Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej, Warszawa 1987.
• Chałupczak H., Browarek T., Mniejszości narodowe w Polsce 1918–1995, Lublin 1998.
• Cimek H., Kieszczyński L., Komunistyczna Partia Polski 1918–1938, Warszawa 1984.
• Gross J.T., Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, Kraków 2008.
• Halczak B., Publicystyka narodowo-demokratyczna wobec problemów narodowościowych i etnicznych II Rzeczypospolitej, Zielona Góra 2000.
• Kawalec K., Roman Dmowski, Warszawa 1996.
• Kawalec K., Wstęp, [w:] Roman Dmowski o ustroju politycznym państwa, wstęp, wybór, oprac. K. Kawalec, Warszawa 1996.
• Kizwalter T., O nowoczesności narodu: przypadek polski, Warszawa 1999.
• Kowalski J., Komunistyczna Partia Polski. Studium Historyczne, Warszawa 1975.
• Mich W., Obcy w polskim domu. Nacjonalistyczna koncepcja rozwiązania problemu mniejszości narodowych 1918–1939, Lublin 1994.
• Między rzeczywistością polityczną a światem iluzji. Rozwiązania problemu mniejszości narodowych w polskiej myśli politycznej XX wieku, red. J. Jachymek, W. Paruch, Lublin 2001.
• Mniejszości narodowe i wyznaniowe w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej, red. Z. Karpus, W. Rezmer, Toruń 2001.
• Mniejszości narodowe w Polsce, red. Z. Kurcz, Wrocław 1997.
• Mniejszości narodowe w polskiej myśli politycznej XX wieku, red. J. Jachymek, Lublin 1992.
• Paruch W., Od konsolidacji państwowej do konsolidacji narodowej. Mniejszości narodowe w myśli politycznej obozu piłsudczykowskiego (1926–1939), Lublin 1997.
• Polska – Polacy – Mniejszości narodowe. Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. 8, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992.
• Radomski G., Antymodernizacyjne koncepcje prawicy narodowej w XX wieku, [w:] Koncepcje modernizacji we współczesnej myśli politycznej, red. A. Wojtas, R. Bäcker, M. Lisiecki, Toruń 2008.
• Radomski G., Narodowa Demokracja wobec problematyki mniejszości narodowych w Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1918–1926, Toruń 2000.
• Sobczak M., Stosunek Narodowej Demokracji do kwestii żydowskiej w Polsce w latach 1918–1939, Wrocław 1998.
• Tomaszewski J., Ojczyzna nie tylko Polaków: mniejszości narodowe w Polsce w latach 1918–1939, Warszawa 1985.
• Trembicka K., Między utopią a rzeczywistością. Myśl polityczna Komunistycznej Partii Polski (1918–1939), Lublin 2007.
• Wojdyło W., Narodowa Demokracja wobec idei bolszewizmu 1918–1939, [w:] Rosja w polskiej myśli politycznej XX–XXI wiek, red. A. Lewandowski, W. Wojdyło, G. Radomski, Toruń 2013.
• Zieliński K., Stosunki polsko-żydowskie na ziemiach Królestwa Polskiego w czasie pierwszej wojny światowej, Lublin 2005.

Identifiers

DOI

10.17951/we.2017.3.1.65