Narodowość i język w monarchii austro-węgierskiej

• Authors: Jakub Forst-Battaglia
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przed I wojną światową monarchia austro-węgierska była jednym z największych państw Europy, które zamieszkiwało kilkanaście grup etnicznych i w którym posługiwano się kilkoma językami. Jednym z wyzwań dla niej po „obudzeniu narodowym” pod wpływem Wiosny Ludów i zmianach w społeczeństwie była kwestia językowa. Przez długi czas myśliciele polityczni różnych narodowości występowali z rozmaitymi propozycjami zreformowania monarchii, aby utrzymać ją w całości i zadowolić wszystkich. Utrzymanie tego heterogenicznego tworu przez wytworzenie pewnej równowagi sił z uwzględnieniem aspiracji różnych grup językowych było bardzo trudne. W części „austriackiej” monarchii rządy były oparte na pluralistycznej polityce etnicznej, wzmacniającej, a nie osłabiającej stabilność polityczną. W części „węgierskiej”, pomimo głoszonych zasad daleko posuniętej tolerancji, w obawie przed majoryzacją przez elementy słowiańskie i rumuńskie prowadzono „madziaryzację”, która spychała rolę języków regionalnych do znaczenia lokalnych narzeczy. Błędną politykę językową i narodowościową Węgry przypłaciły utratą dwóch trzecich swojej powierzchni. Jakkolwiek przy wszystkich swych wadach monarchia stanowiła jednak pierwszy model szerszego „domu europejskiego” w czasach nowożytnych. Stara Austria może być przykładem zarówno słusznych, jak i błędnych prób podejścia do rozwiązywania problemów społecznych, etnicznych czy wyznaniowych oraz stanowi niewyczerpalny materiał do badań naukowych.

EN

Before the First World War, the Austro-Hungarian Monarchy was one of the largest European countries inhabited by a dozen of ethnic groups who spoke several languages. A language issue was one of the challenges for the Monarchy after the “national awakening“ under the influence of the Spring of Nations and changes in society. For a long time, political thinkers of different nationalities discussed various proposals to the Monarchy reform so as it would save its unity and satisfy everyone. Maintaining of this heterogeneous entity by creating a certain balance of forces, taking into account the aspirations of different language groups, was very difficult. In the “Austrian“ part of the Monarchy, reigns were based on a pluralistic ethnic policy, strengthening rather than weakening political stability. In the “Hungarian“ part, despite the preached rules of far-reaching tolerance, in fear of majorization by the Slavic and Romanian elements, “Magyarization“ was carried out, which pushed the role of regional languages to the significance of local dialects. Wrong language and nationality policy carried out by Hungary resulted in the loss of two-thirds of its territory. However, with all its disadvantages, the Monarchy was the first model of a wider “European home“ in the modern times. Old Austria can be an example of both right and wrong attempts of approaching social, ethnic or religious problems and is an inexhaustible material for scientific research.

RU

До Первой мировой войны Австро-Венгерская монархия была одним из крупнейших государств Европы, где проживали около дюжины этнических групп и в котором говорили на нескольких языках. Одной из проблем Монархии после «национального пробуждения» под влиянием Весны наций и изменений в обществе была языковая проблема. В течение длительного времени политические мыслители разных национальностей выдвигали различные предложения по реформированию Монархии, поддержанию ее целостности и удовлетворению всех заинтересованных групп. Поддержание этого гетерогенного образования путем создания определенного баланса сил с учетом устремлений различных языковых групп было очень сложным. В «австрийской» части Монархии управление государством было основано на плюралистической этнической политике, укреплении, а не ослаблении политической стабильности. В «венгерской» части, несмотря на декларации о далеко идущей толерантности, в страхе перед мажоризацией славянскими и румынскими элементами, была проведена «мадяризация», которая свела роль региональных языков к значению локальных наречий. Ошибочная языковая и национальная политика стоила потери двух третей ее территории. Однако со всеми своими недостатками, Монархия была первой моделью более широкого «европейского дома» в наше время. Старая Австрия может служить примером как правильных, так и неправильных попыток приблизиться к решению социальных, этнических или религиозных проблем и является неисчерпаемым материалом для научных исследований.

Keywords

PL

monarchia austro-węgierska, państwo wielonarodowe, polityka językowa, polityka narodowościowa

EN

Austro-Hungarian Monarchy, multinational state, language policy

RU

Австро-Венгерская монархия, многонациональное государство, языковая политика, национальная политика

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne
• Year: 2017
• Volume: 3
• Issue: 2

Dates

published

2017

online

2018-07-20

Contributors

author

Jakub Forst-Battaglia

References

• Batowski H., Rozpad Austro-Węgier 1914–1918, [w:] Sprawy narodowościowe i działania dyplomatyczne, Warszawa–Kraków 1965.
• Bauer O., Die Nationalitӓtenfrage und die Sozialdemokratie, Wien 1907.
• Bieńkowski W., Das soziale, politische und kulturelle Leben Österreich-Ungarns in den Jahren 1901–1905 im Lichte der Briefe aus Wien (Listy z Wiednia) von Kazimierz Kelles-Krauz, „Studia Austro-Polonica”, nr 2, Warszawa–Kraków 1980.
• Bled J.-P., Francois-Ferdinand d’Autriche, Paris 2012.
• Bled J.-P., Francois-Joseph, Paris 1987.
• Bӧdy P., Joseph Eӧtvӧs and the Modernization of Hungary 1840–1870, Philadelphia 1972.
• Der Erste Weltkrieg und der Vielvӧlkerstaat. Symposium 4, ed. Heeresgeschichtliches Museum, Acta, November 2011.
• Die Habsburgermonarchie 1848–1918. Band III. Die Vӧlker des Reiches, Wien 1980.
• Die letzten Jahre der Donaumonarchie. Der erste Vielvӧlkerstaat im Europa des frühen 20. Jahrhunderts, ed. M. Cornwall.
• Etudes Danubiennnes, Tome XXVII, Numéro 1–2, Année 2011/Francois-Ferdinand: du Belvédère à Sarajevo.
• Eӧtvӧs J., Die Garantien der Macht und Einheit Österreichs, Leipzig 1859.
• Fischhof A., Österreich und die Bürgschaften sienes Bestandes, Wien 1869.
• Hantsch H., Die Nationalitӓtenfrage im alten Österreich. Das Problem der konstruktiven Reichsgestaltung, Wien 1953.
• Hodza M., Federation in Central Europe, London 1942.
• Hugelmann K.-G., Das Nationalitӓtrecht des alten Österreich, Wien 1934.
• Jászi O., The dissolution of the Habsburg Monarchy, Chicago 1961.
• Kann R.A., A History of the Habsburg Empire, 1526–1918, Berkley–Los Angeles–London 1974.
• Kłoczowski J., Łaszkiewicz H., East Central Europe in European History. Themes and Debates, Lublin 2009.
• Koralka J., Frantisek Palacky (1798–1876), der Historiker der Tschechen im ӧsterreichischen Vielvӧlkerstaat. Studien zur Geschichte der ӧsterreichisch-ungarischen Monarchie, Bd. 30, Wien 2007.
• Koralka J., Tschechen im Habsburgerreich und in Europa 1815–1914, Wien–München 1991.
• Masaryk T.G., Ceska otazka, Praha 1895.
• Mommsen H., Die Sozialdemokratie und die Nationalitӓtenfrage im habsburgischen Vielvӧlkerstaat. I. Das Rinden um die supranationale Integration der zisleithanischen Arbeiterbewegung (1867–1907), Wien 1963.
• Nation, Ethnizitӓt und Staat in Mitteleuropa, ed. Urs Altermatt, Wien–Kӧln–Weimar 1996.
• Palacky F., Idea statu rakouského, Praha 1907.
• Popovici A.V., Die VereinigtenStaaten von Groβ-Österreich. Politische Studien zur Lӧsung der nationalen Fragen und staatsrechtlichen Krisen in Österreich-Ungarn, Leipzig 1906.
• Redlich J., Das ӧsterreichische Staats-und Reichsproblem, 1+2. Leipzig 1920–26.
• Seipel I., Nation und Staat, Wien 1917.
• Sked A., The Decline and Fall af the Habsburg Empire 1815–1918, London 1989.
• Spronger R. (Renner K.), Der Kampf der ӧsterreichischen Nationen um den Staat. Das nationale Problem als Verfassungs-und Verwaltuntsfrage, Wien–Leipzig 1902.
• Stourzh G., Die Gleichberechtigung der Nationalitӓten in der Verfassung und Verwaltung Österreichs 1848–1918, Wien 1985.
• Szujski J., Kilka prawd z dziejów naszych, ku rozważaniu w chwili obecnej, Kraków 1869.
• Tarnowski S., Ludwik Wodzicki. Wspomnienia pośmiertne, Kraków 1894.
• Urban O., Ceska spolecnost 1848–1918, Praha 1982.

Identifiers

DOI

10.17951/we.2017.3.2.169