Kwestie narodowe w postsowieckiej Rosji w kontekście „odroczonego” tranzytu

• Authors: Olga Sidenko
• Languages of publication: RU

Abstracts

RU

Национальное строительство традиционно является объектом пристального внимания учёных и одним из аспектов, вызывающих неослабевающий интерес, выступает взаимовлияние процессов нациестроительства и создания, развития институтов политического представительства. Актуальность исследования российского случая обусловлена не только безуспешной попыткой перейти к демократии, не опираясь на фундамент сформировавшейся политической нации, но и обостряющимся противоречием между нынешним вектором национального строительства и потребностью общества в защите прав и свобод человека и гражданина, в демократических механизмах согласования, контроля и участия. В российской историографии вопрос о национальном строительстве в постсоветской России является не только дискуссионным, но и в значительной степени политизированным. Валерий Тишков с коллегами из Института этнологии и антропологии РАН апеллируют к государственной идентичности, занимающей первую позицию в наборе идентичностей, как к ключевому маркеру сложившейся политической нации. Михаил Горшков, Владимир Петухов, Наталья Тихонова считают, что этого не достаточно. Леокадия Дробижева, говоря о национально-гражданской идентичности, отмечает, что такие важные для неё свойства как ответственность, общественно- политическая активность, доверие и гражданская солидарность, находятся в стадии формирования. Дмитрий Орешкин, Эмиль Паин указывают на то, что российское общество всё ещё не нашло ответа на ключевой для формирования общности вопрос – «Кто мы по отношению к власти?». Это, в купе с актуализацией общественного запроса на демократию, возвращает нас к проблематике демократического транзита не только в плане «транзита власти». Безусловно, в пределах относительно небольшого текста невозможно всесторонне и глубоко раскрыть проблематику российского процесса национального строительства. Основная исследовательская задача видится скорее в предложении общих рамок анализа проблемы. Помимо концептуальных оснований в тексте рассматриваются условия, факторы, а также субъекты процесса национального строительства в современной России.

EN

National construction has been the object of close attention of scientists. One of the main aspects is how nation-building and development of political representation institutions influence each other. The Russian case is interesting because of growing contradiction between the current vector of national construction and the urgent need to protect human and civil rights and freedoms, democratic mechanisms of coordination, control and participation . The issue of national construction in post-Soviet Russia in Russian historiography is not only debatable, but also politicized. Valery A. Tishkov and his colleagues from the Institute of Ethnology and Anthropology of the Russian Academy of Sciences appeal to the state identity, which occupies the first position in the set of identities, as the key marker of the fully-formed political nation. Dmitry Oreshkin, Emil Pain indicate that Russian society has not yet found an answer to the key question for the formation of community – “Who we are in relation to power?” This, coupled with the actualization of the public demand for democracy, brings us back to the problems of democratic transition not only in terms of the “transit of power”. Of course, it is impossible to uncover fully and deeply the Russian national construction issue within the relatively small text. The main object of this paper is to propose a general framework, conceptual foundations for analyzing the problem. The Russian conditions, factors, and subjects of national construction are in focus too. The preliminary findings should be discussed in scientific communities.

PL

Konstrukcja narodowa jest tradycyjnie przedmiotem ścisłej uwagi naukowców, a jednym z aspektów budzących niesłabnące zainteresowanie jest wzajemny wpływ procesów formowania narodu oraz tworzenia i rozwoju instytucji reprezentacji politycznej. Znaczenie przypadku rosyjskiego wynika nie tylko z nieudanej próby przejścia do demokracji, niepolegającej na podstawach uformowanego narodu politycznego, ale również z rosnącej sprzeczności między obecnym wektorem konstruowania narodowego a potrzebą społeczeństwa w zakresie ochrony praw i wolności człowieka i obywatela, w demokratycznych mechanizmach koordynacji, kontroli i uczestnictwa. W rosyjskiej historiografii kwestia tworzenia konstrukcji narodowej w postsowieckiej Rosji jest nie tylko dyskusyjna, ale także w dużej mierze upolityczniona. Walerij Tiszkow i koledzy z Instytutu Etnologii i Antropologii Rosyjskiej Akademii Nauk odwołują się do tożsamości państwowej, która zajmuje pierwsze miejsce w zestawie tożsamości, jako kluczowy marker ustalonego narodu politycznego. Leokadia Drobizheva, mówiąc o tożsamości narodowo-obywatelskiej, zauważa, że tak ważne właściwości, jak odpowiedzialność, aktywność społeczno-polityczna, zaufanie i solidarność obywatelska są w trakcie formowania. Dmitrij Oreshkin, Emil Pain zwracają uwagę, że rosyjskie społeczeństwo wciąż nie znalazło odpowiedzi na kluczowe pytanie dotyczące utworzenia wspólnoty – „kim jesteśmy w stosunku do władz?”. To, w połączeniu z aktualizacją publicznego popytu na demokrację, przywraca nas do kwestii demokratycznego tranzytu, nie tylko w kategoriach „tranzytu władzy”. Oczywiście w stosunkowo niewielkim tekście nie można kompleksowo i głęboko ujawnić problemów rosyjskiego procesu budowania narodowego. Głównym zadaniem badawczym jest raczej propozycja ogólnych ram dla analizy problemu. Oprócz podstaw koncepcyjnych tekst omawia warunki, czynniki, a także tematykę procesu budowania narodowego we współczesnej Rosji.

Keywords

RU

политическая нация, национализм, национальное строительство, демократический транзит, идентичность

EN

nation, nationalism, nation-building, democratic transition, identity

PL

naród polityczny, nacjonalizm, budownictwo narodowe, tranzyt demokratyczny, tożsamość

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne
• Year: 2019
• Volume: 5
• Issue: 1

Dates

published

2019

online

2019-12-23

Contributors

author

Olga Sidenko

References

• Литература на английском языке
• Bartoliny S., Restructuring Europe. Centre formation, system building and political structuring between the nation state and the European Union, Oxford 2005.
• Destro R., Religion, Culture, Ethnicity and Inter-Group Tension: Meeting the Challenges of Nation-Building Through Legal Policy of Non-discrimination, Religion in Public Life, [in:] Vol. II Religion and Political Structures: from Fundumentalism to Public Service. Ed. By Jorn T. Ford, Robert A. Destro, Charles R. Bechert. Washington 2005, pp. 163–184.
• Kymlicka W., Western Political Theory and Ethnic Relations in Eastern Europe, [in:] Can Liberal Pluralism be Exported? Western Political Theory and Ethnic Relations in Eastern Europe, W. Kymlicka and M. Opalski (eds.), Oxford 2002, pp. 13–105.
• Maffesoli M., The Time of the Tribes. The Decline of Individualism in the Mass Society, London 1996. Mylonas H., The Politics of Nation-Building: Making Co-Nationals, Refugees, and Minorities, Cambridge 2013. Norman W., Negotiating nationalism. Nation-building, federalism, and secession in the multinational state, Oxford 2006.
• Smith A. D. Ethno-symbolism and Nationalism: A Cultural Approach, New York, 2009.
• Utz R. Nations, Nation-Building, and Cultural Intervention: A Social Science Perspective A. von Bogdandy and R. Wolfrum, (eds.), Max Planck Yearbook of United Nations Law, Volume 9, 2005, pp. 615–647.
• Wimmer A., Nation Building. A Long-Term Perspective and Global Analysis, “European Sociological Review” 2014, Vol. 0, No. 0, pp. 1–18. DOI: https://doi.org/10.1093/esr/jcu078.
• Литература на русском языке
• Anderson B., Voobrazhayemyye soobshchestva. Razmyshleniya ob istokakh i rasprostranenii natsionalizma, Moskva 2001.
• Balibar E., Vallerstayn I, Rasa, natsiya, klass. Dvusmyslennyye identichnosti, Moskva 2004.
• Gel’man V., Politicheskiye osnovaniya «nedostoynogo pravleniya» v postsovetskoy Evrazii: nabroski k issledovatel’skoy povestke dnya, Sankt-Peterburg 2016. Gellner E., Usloviya svobody. Grazhdanskoye obshchestvo i ego istoricheskiye soperniki, Moskva 1995.
• Khlopin A., Institutsional’naya sreda, [v:] Grazhdane i politicheskiye praktiki v sovremennoy Rossii: vosproizvodstvo i transformatsiya institutsional’nogo poryadka, pod red. S. V. Patrusheva (otv. red.), S. G. Ayvazovoy, P. V. Panova, Moskva 2011, s. 38, 39. Meleshkina E. Yu., Postimperskiye prostranstva: osobennosti formirovaniya gosudarstv i natsiy, Polititcheskaya nauka: nauchnyy zhurnal, Moskva 2013, №3. Modernizatsionnyy potentsial Voronezhskoy oblasti: opyt issledovaniya i usloviya realizatsii, red. A. V. Glukhovoy, Voronezh 2013.
• Obshchestvennoye mneniye – 2014. Ezhegodnik, Moskva: Levada-Tsentr, 2015.
• Obshchestvennoye mneniye – 2015. Ezhegodnik, Moskva: Levada-Tsentr, 2016. Obshchestvennoye mneniye – 2016. Ezhegodnik, Moskva: Levada-Tsentr, 2017.
• Obshchestvennoye mneniye – 2017. Moskva: Levada-Tsentr, 2018.
• Pastukhov V.B., Prosveshchënnyy avtoritarizm i nezavisimost’ suda (vozrozhdeniye konservativnoy utopii), „Obshchestvennyye nauki i sovremennost’” 2010, №2, s. 14–31.
• Politicheskaya identichnost’ i politika identichnosti: v 2 t. Moskva: Rossiyskaya politicheskaya entsiklopediya (ROSSP·EN), 2011. T.1: Identichnost’ kak kategoriya politicheskoy nauki: slovar’ terminov i ponyatiy, otv. red. I. S. Semenenko. Verkhovskiy A., Pain E., Tsivilizatsionnyy natsionalizm: rossiyskaya versiya osobogo puti, [v:] Ideologiya «osobogo puti» v Rossii i Germanii: istoki, soderzhaniye, posledstviya, red. E.A. Paina, Moskva 2010, s. 171–210.
• Verkhovskiy A., Sovremennoye diskusrivnoye protivostoyaniye russkikh natsionalistov i federal’nykh vlastey, Vestnik obshchestvennogo mneniya, №4 (110) oktyabr’-dekabr’ 2011, s. 5–18.
• Zhizhek S., Shchekotlivyy sub”yekt: otsutstvuyushchiy tsentr politicheskoy ontologii, Moskva 2014.
• Zhiznennyy mir rossiyan: 25 let spustya (konets 1980-kh – seredina 2010-kh gg.): Nauchnoye izdaniye, red. Zh.T. Toshchenko, Moskva 2016.

Identifiers

DOI

10.17951/we.2019.5.1.145-164