Prezydent i władza wykonawcza: poszukiwanie optymalnego modelu relacji instytucji

• Authors: Roman Martynyuk
• Languages of publication: RU

Abstracts

RU

История развития республиканской формы правления обозначена постоянными поисками оптимального структурного и функционального соотношения президента с исполнительной властью. Глава государства сохранял за собой исполнительную власть еще с тех времен, когда разделение властей только начало осуществляться. Это объясняет, почему всегда определенную часть полномочий президента по их содержанию возможно отождествить или ассоциировать с исполнительной властью. В то же время, способ компетенционного и функционального сочетания президента с исполнительной властью в республиканских формах правления обнаруживает существенные и принципиальные различия. И на текущий момент вопрос о соотношении президента с исполнительной властью остается предметом научной дискуссии. Если в президентской форме правления президент − глава исполнительной власти, то в парламентарной республике он максимально дистанцирован от нее. В смешанной республике президент занимает промежуточное положение между этими двумя “полярными” позициями. Здесь президент существенно интегрирован в исполнительную власть функционально, однако не является ее структурной составляющей. Анализ функциональных дефектов президентской и парламентарной республик позволяет сделать вывод о том, что организация государственной власти в смешанной республиканской форме правления обеспечивает оптимальное соотношение президента с исполнительной властью. Преимущества смешанной республики над классическими республиками в упомянутом аспекте – ее способность обеспечить полноценную реализацию функционального потенциала института президента, совместить эффективность исполнительной власти с ее парламентской ответственностью, предотвратить возможность сосредоточения исполнительной власти в руках одного властвующего субъекта – президента или премьер-министра.

EN

The history of the republican form of government is marked by the constant search for the ideal structural and functional correlation between the presidencies and the executive branch. The head of the state has wielded executive power since the beginnings of the separation of powers. This explains why some presidential authorities can be associated with or identified by the executive branch. At the same time, there are fundamental critical distinctions between the ways of jurisdictional and functional interrelationships between the presidency and the executive branch in the republican forms of government. This issue currently remains the matter of an academic discussion. The president is the head of the executive branch in the presidential form of government, whereas the head of the state does not have executive powers in parliamentary republics. In a semi-presidential republic, however, the position of the president is somewhere in between these two polar ones: the head of the state is functionally integrated into the executive branch but is not a part of it. The analysis of the functional weaknesses of the presidential and parliamentary republics leads to the conclusion that semipresidential republics ensure ideal interrelationship between the president and the executive power. As far as the above-mentioned aspect is concerned, semi-presidential republics have advantages over classical ones since they can ensure the realization of the president’s full institutional potential, to combine the executive branch efficiency with its parliamentary responsibilities, and to prevent the possibility of concentrating all executive power in the hands of one subject be it a president or prime minister.

PL

Historia rozwoju republikańskiej formy rządów cechuje się nieustannymi poszukiwaniami optymalnej strukturalnej i funkcjonalnej relacji pomiędzy prezydentem a władzą wykonawczą. Głowa państwa zachowała przy sobie władzę wykonawczą jeszcze z czasów, kiedy dopiero zaczynało się rozdzielanie władzy. To tłumaczy fakt, dlaczego zawsze pewną część władzy prezydenta można identyfikować lub wiązać z władzą wykonawczą. Jednocześnie sposób kompetencjonalnego i funkcjonalnego połączenia władzy prezydenta z władzą wykonawczą w republikańskich formach rządów wykazuje istotne i zasadnicze różnice. Współcześnie pytanie o relacje prezydenta z władzą wykonawczą pozostaje przedmiotem dyskusji naukowej. Jeżeli w prezydenckiej formie rządów prezydent jest głową władzy wykonawczej, to w republice parlamentarnej jest on maksymalnie od niej zdystansowany. W mieszanej republice prezydent zajmuje pośrednie miejsce pomiędzy tymi dwiema skrajnymi pozycjami. W tej formie rządów prezydent jest istotnie zintegrowany funkcjonalnie z władzą wykonawczą, jednak nie jest jej jednostką strukturalną. Analiza wad funkcjonalnych prezydenckiej i parlamentarnej republikańskiej formy rządów zezwala na wyciągnięcie wniosku, iż organizacja władzy państwowej w mieszanej republikańskiej formie rządów zapewnia optymalną relację pomiędzy prezydentem i władzą wykonawczą. Korzyści republiki mieszanej w  stosunku do klasycznych republik w  wyżej wspomnianym aspekcie są następujące: jej zdolność zabezpieczania pełnoprawnej realizacji potencjału funkcjonalnego instytucji prezydenta, połączenie efektywności władzy wykonawczej z jej parlamentarną odpowiedzialnością, zapobieganie możliwości skupienia się władzy wykonawczej w rękach jednego podmiotu panującego – prezydenta lub premiera.

Keywords

RU

глава государства; президент; исполнительная власть; государственный механизм; форма правления

EN

the head of the state, president, executive power, state machinery, the form of government

PL

głowa państwa, prezydent, władza wykonawcza, mechanizm państwowy, forma rządów

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne
• Year: 2020
• Volume: 6
• Issue: 1

Dates

published

2020

online

2020-07-20

Contributors

author

Roman Martynyuk

References

• Ardan F., Francija: gosudarstvennaja sistema, Moskva 1994.
• Arutyunyan A., Institut prezidenta Respubliki Armeniya (Sravnitelno-pravovoy analiz), Erevan 1996.
• Baglay M., Prezidentyi Rosiyskoy Federatsii i Soedinennyih Shtatov Ameriki. Rol, poryadok vyiborov, polnomochiya, Moskva 2008.
• Chirkin V., Glava gosudarstva: Sravnitel'no-pravovoe issledovanie, Moskva 2010.
• Chirkin V., Publichnaya vlast, Moskva 2005.
• Hangtington S., Politicheskiy poryadok v menyayuschihsya obschestvah, Moskva 2004.
• Krasnov M., Personalistskiy rezhim v Rossii: opyit institutsionalnogo analiza, Moskva 2006.
• Sartori Dzh., Porivnjaljna konstytucijna inzhenerija: Doslidzhennja struktur, motyviv i rezuljtativ, Kyiv 2001.
• Seylehanov E., Politicheskaya sistema Respubliki Kazahstan: opyit razvitiya i perspektivyi, Almatyi 2009.
• Shapoval V., Vykonavcha vlada (teoretychnyi i konstytutsiinyi aspekty), Kyiv 2018.
• Arutyunyan A., Mesto prezidenta v sisteme politiko-pravovyih institutov postsovetskih respublik, “Jurisprudencija” 2005, Т. 77 (69).
• Holms S., Postkommunisticheskiy institut prezidenta, “Konstitutsionnoe pravo: vostochnoevropeyskoe obozrenie” 1994, № 4-5.
• Holms S., Sverhprezidentstvo i ego problemyi. “Konstitutsionnoe pravo: vostochnoevropeyskoe obozrenie” 1994, № 4-5.
• Shapoval V., Vykonavcha vlada v Ukraini u konteksti formy derzhavnoho pravlinnia (dosvid do pryiniattia Konstytutsii Ukrainy 1996 roku), “Pravo Ukrajiny” 2016, № 3.
• Gorovits D., Razlichiya demokratiy, http://old.russ.ru.

Identifiers

DOI

10.17951/we.2020.6.1.13-29