Kilka uwag o polityce historycznej w Polsce

• Authors: Konrad Zieliński

Title variants

EN

Some Comments on Historical Policy in Poland

Abstracts

EN

Quite a lot has already been written about the historical policy of the Law and Justice Party (Prawo i Sprawiedliwość) and the United Right Camp (Obóz Zjednoczonej Prawicy). Some predict its bankruptcy and discredit, others fear the far-reaching consequences of its implementation both for younger generations of Poles and the international standing of the Polish humanities and social sciences. There are voices of support from some historians and political scientists, politicians and the media perceived as sympathetic to the ruling camp and the right-wing. The former calls for full independence and treatment of science as a sphere free of political pressure and influence, while the latter sees historical policy as one of many policies pursued by the state, likening it to economic, social or foreign policy. Regardless of the assessments, the Law and Justice Party in power between 2005 and 2007 gave reality to the concept of 'historical policy' understood as public action in line with specific objectives and instruments. As of 2015, the links between politics and history are very clear, with politicians increasingly effective in imposing the tone of the narrative and pointing the direction of research. This article is an attempt to comment on the historical policy/memory policy after 2015, analyses press statements and comments appearing on Internet and signals the most important areas of disagreement in this matter, also pointing out the risks that, in the author's opinion, state policy in this area entails.  

PL

Na temat polityki historycznej Prawa i Sprawiedliwości i Obozu Zjednoczonej Prawicy napisano już sporo. Niektórzy wieszczą jej bankructwo i kompromitację, inni obawiają się skutków jej wdrażania zwłaszcza dla młodszych pokoleń Polaków, i widzą w niej zagrożenie dla polskiej humanistyki i nauk społecznych i ich pozycji międzynarodowej. Ze strony części historyków i politologów, polityków i mediów postrzeganych jako sprzyjające obozowi władzy i prawicowe, płyną głosy poparcia. Ta pierwsza grupa apeluje o pełną niezależność i traktowanie nauki jako sfery wolnej od nacisków i wpływów politycznych, druga politykę historyczną uznaje za jedną z wielu polityk prowadzonych przez państwo, przyrównując ją do polityki gospodarczej, społecznej czy zagranicznej. Niezależnie od ocen, sprawujące władzę w latach 2005–2007 Prawo i Sprawiedliwość urzeczywistniło pojęcie „polityki historycznej” rozumianej jako działanie publiczne zgodne z określonymi celami i instrumentami. Począwszy od 2015 r. związki między polityką i historią są bardzo wyraźne, a politycy coraz skuteczniej narzucają ton narracji i wskazują kierunki badań. Artykuł jest próbą komentarza na temat polityki historycznej/polityki pamięci po 2015 r., autor analizuje w nim wypowiedzi prasowe i komentarze pojawiające się na portalach internetowych i sygnalizuje najważniejsze obszary sporów w tej materii, wskazując na zagrożenia, jakie – w jego ocenie – niesie z sobą polityka państwa w tym zakresie.

Keywords

EN

politics; memory; historical policy; Law and Justice Party

PL

polityka; pamięć; polityka historyczna; Prawo i Sprawiedliwość

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne
• Year: 2022
• Volume: 8
• Issue: 1
• Pages: 163-187

Dates

published

2022

Contributors

author

Konrad Zieliński

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

• Źródła
• Dziennik Ustaw 2018 poz. 369.
• Dziennik Ustaw 2021 poz. 402.
• Kodeks etyki PTH, „Historyka. Studia Metodologiczne” 2021, nr 51.
• Piśmiennictwo
• Cześniak-Zielińska M., Sztuka i polityka: awangarda w porewolucyjnej Rosji, „Facta Simonidis” 2013, nr 1 (6).
• Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (Tom 1–2), red. B. Engelking, J. Grabowski, Warszawa 2018.
• Domański T., Korekta obrazu? Refleksje źródłoznawcze wokół książki „Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski”, Warszawa 2019.
• Etges A., Zündorf I., Machcewicz P., History and Politics and the Politics of History: Poland and Its Museums of Contemporary History, „International Public History” 2018, vol. 1, Issue 1. DOI: https://doi.org/10.1515/iph-2018-0006.
• Głowiński M., Esej Błońskiego po latach, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2006, nr 2.
• Heller M., Niekricz A., Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego, tłum. A. Mietkowski, Warszawa 1986.
• Kącka K., Polityka historyczna: kreatorzy, narzędzia, mechanizmy działania – przykład Polski, [w:] Narracje pamięci między polityką a historią, red. K. Kącka, J. Piechowiak-Lamparska, A. Ratke-Majewska, Toruń 2015.
• Krasnodębski Z., Rozmowy istotne i nieistotne, [w:] Pamięć jako przedmiot władzy, red. P. Kosiewski, Warszawa 2008.
• Król M., Manipulacje władzy, [w:] Pamięć jako przedmiot władzy…, red. P. Kosiewski, Warszawa 2008.
• Kurz I., Powrót centrali, państwowcy wyklęci i kasa. Raport z „dobrej zmiany” w kulturze, Warszawa 2019.
• Mink G., Polska w sercu Europy. Od roku 1914 do czasów najnowszych. Historia polityczna i konflikty pamięci, tłum. M. Kozłowska, Kraków 2017.
• Muchowski J., Heteronomizacja pola historiograficznego we współczesnej Polsce. Analiza Forum Badaczy Dziejów Najnowszych, „Res Historica” 2018, nr 46. DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2018.46.321-333.
• Olszewski E., Pamięć społeczna i polityka historyczna w programach polskich partii politycznych, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2013, nr 2. DOI: https://doi.org/10.14746/ssp.2013.2.05.
• Poleszak S., Czy okupacyjna przeszłość sierż. Józefa Franczaka „Lalusia” miała wpływ na powojenne losy „ostatniego zbrojnego”?, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2020, nr 16, s. 233–277. DOI: https://doi.org/10.32927/ZZSiM.683.
• Ponczek E., Polityka historyczna w Polsce – od oglądu retrospektywnego do refleksji o następstwach przyszłościowych, [w:] Narracje pamięci między polityką a historią, red. K. Kącka, J. Piechowiak-Lamparska, A. Ratke-Majewska, Toruń 2015, s. 30–31.
• Roszkowski W., Historia i teraźniejszość. Podręcznik dla liceów i techników. Klasa 1. 1945–1979, Kraków 2022.
• Skrzypczak J., Protection of the reputation of the Polish Nation and the Republic of Poland, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2019, vol. 3. DOI: https://doi.org/10.14746/ssp.2019.3.4.
• Smolar A., Władza i geografia pamięci, [w:] Pamięć jako przedmiot władzy, red. P. Kosiewski, Warszawa 2008.
• Witek P., Doktryna polityki historycznej – czyli „dramat” w kilku aktach, „Historyka” 2011, t. 41.
• Wnuk R., Wojna o wojnę. Spór o wystawę główną Muzeum II Wojny Światowej, „Res Historica” 2018, nr 46. DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2018.46.335-350.
• Wojna R., Początki rewolucji kulturalnej na narodowościowych obszarach ZSRR (1917–1927), „Kwartalnik Historyczny” 1984, r. 91, nr 3.
• Wojna R., Rewolucja kulturalna w ZSRR (zarys nowej historiografii radzieckiej), „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej” 1980, t. 16.
• Źródła internetowe
• http://mkidn.gov.pl/pages/posts/minister-kultury-piotr-glinski-utworzyl-muzeum-getta-warszawskiego-8199.php, inf. 12 VII 2022.
• http://www.holocaustresearch.pl/index.php?show=555&strona=0&template=print, inf. 30 V 2022.
• https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-ws-homofobicznych-wypowiedzi-malopolskiej-kuratorki-oswiaty, inf. 01 VI 2022.
• https://dzieje.pl/aktualnosci/wprowadzono-pierwsze-zmiany-na-wystawie-muzeum-ii-wojny-swiatowej-w-gdansku, inf. 23 V 2022.
• https://dzieje.pl/kultura-i-sztuka/glinski-zdumienie-budzi-polityka-muzealna-jaka-zastalismy, inf. 03 VII 2022.
• https://glos.pl/mniejszosci-narodowe-zawieszaja-wspolprace-z-polskim-rzadem-chodzi-o-ograniczenie-nauki-jezyka-niemieckiego, inf. 03 VII 2022.
• https://glos.pl/sa-kolejne-podreczniki-do-hit-przygotowalo-je-wsip-wywazony-i-rzeczowy-obraz-spoleczenstw-po-1945-roku, inf. 01 VII 2022.
• https://glos.pl/senat-porozumienie-na-rzecz-historii-wolnosci-konferencja-na-temat-edukacji-historycznej-mlodziezy, inf. 05 VI 2022.
• https://instytutpileckiego.pl/pl/zawolani-po-imieniu/wystawa?
• fbclid=IwAR0y1ZDgS0zU34epm0wNYYO-Sdz0tVKMnH0qMiMXDxAkQWigMBwigev_eXI, inf. 04 VI 2022.
• https://ipn.gov.pl/pl/dla-mediow/komunikaty/96258,Wobec-ataku-medialnego-na-pracownika-IPN-dr-Tomasza-Domanskiego.html, inf. 30 V 2022.
• https://jewish.pl/en/2020/04/28/the-nationalist-offensive-on-the-history-of-the-shoah/, inf. 30 V 2022.
• https://kultura.dziennik.pl/news/artykuly/608079,dariusz-stola-muzeum-polin-wygrana-konkurs-dyrektor-bez-pracy.html, inf. 25 V 2022.
• https://monitorakademicki.org/kalendarium/projekt-powolania-akademii-zamojskiej-sic/, inf. dostęp: 21 V 2022.
• https://muzeum1939.pl/podpisanie-aktu-erekcyjnego-muzeum-ii-wojny-swiatowej/galeria/640.html, inf. 04 VI 2022.
• https://natemat.pl/242189,zmiany-w-ustawie-o-ipn-wracaja-slowa-patryka-jakiego-o-jego-nowelizacji, inf. 12 VII 2022.
• https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C88918%2Csejm-odrzucil-sprzeciw-senatu-wobec-ustawy-o-utworzeniu-akademii-zamojskiej, inf. 22 V 2022.
• https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C88954%2Cprezydent-podpisal-ustawe-o-utworzeniu-akademii-zamojskiej.html, inf. 26 IV 2022.
• https://nowyobywatel.pl/2022/01/22/w-historii-wedlug-ipn-spoleczenstwo-jest-gdzies-z-boku/?fbclid=IwAR23as3GkYmU79zk0lPRIg0m8s9eI-BivY2qU-YtHH0VMBQe8GRSevOoz7U, inf. 22 V 2022.
• https://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,28644360,mariusz-zajaczkowski-o-czystkach-w-instytucie-pamieci-narodowej.html?fbclid=IwAR0EzCahrG5Jdq4OLgtjvbo_Uei0JVo8tTwYMn87c5LHvIvsZJyFvEDl_I8, inf. 12 VII 2022.
• https://ohistorie.eu/2020/06/03/maly-przewodnik-po-zmianach-w-muzeum-ii-wojny-swiatowej/, inf. 23 V 2022.
• https://oko.press/czarnek-uderza-w-mniejszosc-niemiecka-to-segregacja-spoleczna/, inf. 03 VII 2022.
• https://oko.press/historyk-z-ipn-zwolniony-za-artykul-o-wykletym/, inf. 22 II 2022.
• https://kurierlubelski.pl/dlaczego-lalus-ukrywal-sie-tak-dlugo-nowe-fakty-z-zycia-ostatniego-partyzanta/ar/c1-15347780, inf. dostęp: 22 II 2022.
• https://oko.press/to-nie-nauka-historii-a-propaganda-mowi-o-pomyslach-czarnka-nauczyciel/, inf. 30 V 2022.
• https://oko.press/w-sieci-klamstw-historyk-ipn-manipuluje-aby-zaatakowac-badaczy-zaglady/, inf. 30 V 2022.
• https://serwisy.gazetaprawna.pl/edukacja/artykuly/8318889,podstawa-programowa-szkola-nowy-przedmiot-historia-i-terazniejszosc.html, inf. 01 VI 2022.
• https://skgd.pl/2022/06/07/komunikat-strony-mniejszosciowej-kwrimnie/, inf. 03 VII 2022.
• https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114883,28547009,pojawil-sie-podrecznik-do-hit-licealisci-beda-sie-uczyc-o-ideologii.html#do_w=77&do_v=439&do_st=RS&do_sid=783&do_a=783&e=RelRecImg1, inf. 05 VI 2022.
• https://wpolityce.pl/tag/rzadowy-zespol-do-walki-z-faszyzmem, inf. 22 V 2022.
• https://wszystkoconajwazniejsze.pl/eryk-mistewicz-dlaczego-mateusz-szpytma-zawsze-przegra-ze-stazysta-z-haaretz/, inf. 30 V 2022.
• https://www.edziecko.pl/starsze_dziecko/7,79351,28546932,lex-czarnek-2-0-trafilo-do-kancelarii-prezydenta-mysle-ze.html#e=RelArtLink(2), inf. 06 VI 2022.
• https://www.edziecko.pl/starsze_dziecko/7,79351,28675608,podrecznik-do-hit-u-dopuszczony-do-uzytku-szkolnego-wybor-nalezy.html#s=BoxOpImg6, inf. 11 VII 2022.
• https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2022-05-04/war-over-ukrainian-identity?check_logged_in=1&utm_medium=PANTHEON_STRIPPED&utm_source=PANTHEON_STRIPPED&utm_campaign=PANTHEON_STRIPPED&utm_term=PANTHEON_STRIPPED&utm_content=PANTHEON_STRIPPED, inf. 21 V 2022.
• https://www.gdansk.pl/srodmiescie/muzeum-ii-wojny-swiatowej-pawel-machcewicz-odwolany-karol-nawrocki-nowym-dyrektorem,a,74822, inf. 23 V 2022.
• https://www.gosc.pl/doc/7296614.Jan-zawolany-po-imieniu, inf. 06 VI 2022.
• https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/historia-i-terazniejszosc--nowy-przedmiot-w-szkolach-ponadpodstawowych-od-1-wrzesnia-2022-r, inf. 31 V 2022].
• https://www.infor.pl/prawo/kodeks-karny/kary-i-srodki-karne/2289628,Najnowsza-nowelizacja-ustawy-o-IPN-co-sie-zmienilo.html, inf. 12 VII 2022].
• https://jewish.pl/pl/2020/12/30/monika-krawczyk-nowa-dyrektorka-zydowskiego-instytutu-historycznego/, inf. 14 VII 2022.
• https://www.jewsandpolesdatabase.org/2019/11/04/ipn-debunks-engelking-and-grabowski-definitive-work-domanski/, inf. 30 V 2022.
• https://www.muzeumrakowiecka37.pl/budujemy-muzeum, inf. 01 VII 2022.
• https://www.onet.pl/informacje/onetwiadomosci/afera-e-mailowa-wildstein-proponuje-pomoc-morawieckiemu-moj-syn/8k17ljz,79cfc278?fbclid=IwAR3d0O3n-GcXZ9VE4j8nATG_AcwCarzWr2LUtV71sVmF-5rxgd8HnFDMuKc, inf. 13 VII 2022.
• https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/2128617,1,donald-tusk-w-rozmowie-z-polityka-ujawnia-swoja-strategie.read, inf. 03 VII 2022.
• https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/2172193,1,minister-glinski-wygral-na-wiekszosci-frontow-straty-sa-potezne.read, inf. 12 VII 2022.
• https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/2133172,1,specjalista-od-cnot-niewiescich-powolany-na-rektora.read, inf. dostęp: 11 XI 2021.
• https://www.rp.pl/opinie-polityczno-spoleczne/art36585351-marek-kozubal-marzenie-przemyslawa-czarnka-o-wojnie-w-szkole, inf. 03 VII 2022.
• https://www.rp.pl/plus-minus/art36563091-roszkowski-czarnek-i-podrecznik-ktory-manipuluje-przeszloscia, inf. 30 VI 2022.
• https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103085,28519613,sedziowie-w-tym-z-sadu-najwyzszego-adwokaci-prokuratorzy.html#s=BoxLoCpLink, inf. 31 V 2022.
• https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,124813,28553535,nowy-przedmiot-to-hit-czarnek-o-krytykach-odezwali-sie-ci.html, inf. 01 VII 2022.
• https://wyborcza.pl/7,76842,3268347.html?gclid=Cj0KCQjwm6KUBhC3ARIsACIwxBj4VU7_ncLGQ9VnjP3Yldm3TpjHxJ7v69P0AJMAlBFOM5FMLjFdly0aAjJeEALw_wcB, inf. 22 V 2022.
• https://wyborcza.pl/alehistoria/7,121681,27003317,prof-jan-grabowski-czyli-historyk-na-wojnie.html, inf. 30 V 2022.
• https://wyborcza.pl/alehistoria/7,162654,27852129,pamieciowy-blitz-instytutu-pileckiego-dotarl-do-treblinki.html, inf. 06 VI 2022.
• https://zyciestolicy.com.pl/hit-zamiast-wos-u-jest-juz-pierwszy-podrecznik/, inf. 11 VII 2022.

Identifiers

DOI

10.17951/we.2022.8.1.163-187

Biblioteka Nauki

31343665