Chronopoetyka (zwłaszcza dawna) i jej przekładnie

• Authors: Dariusz Śnieżko

Title variants

EN

Chronopoetics (especially from the past) and its gears

Abstracts

EN

The topic of the article are perspectives of the chronopoetics within the litterary criticism approach. It is also understood as one of the regions of the theory/poetics of culture, with particular stress on the measures of time and the clock mechanics – mostly in relation to the early modern heritage. The following issues have been taken up: the term chronopoetics in the terminology field, the clock mechanics as a factor for the development of the early modern civilization, a clock and a watch in the litterary representations, the metaphors of a clock, the measures of time as compositional modules, inscriptions on watches and their research horizons.

PL

Tematem artykułu są perspektywy chronopoetyki w ujęciu literaturoznawczym, rozumianej zarazem jako jeden z rejonów teorii i poetyki kulturowej, ze szczególnym wyeksponowaniem miar czasu i mechaniki zegarowej – głównie w odniesieniu do dziedzictwa epoki wczesnonowożytnej. Poruszone zostały m.in. następujące zagadnienia: termin „chronopoetyka” w polu terminologicznym, mechanika zegarowa jako czynnik rozwoju wczesnej nowożytności, zegar i zegarek w świecie przedstawionym, metaforyka zegara, miary zegarowe jako moduły kompozycyjne, inskrypcje na zegarkach i ich horyzonty badawcze.

Keywords

EN

a chronopoetics; measures of time; a mechanical clock and watch; early modern period

PL

chronopoetyka; miary czasu; zegar/zegarek mechaniczny; wczesna nowożytność

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Autobiografia. Literatura. Kultura. Media
• Year: 2021
• Volume: 16
• Pages: 21-38

Dates

published

2021

Contributors

author

Dariusz Śnieżko

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Anderson, Benedict. Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjo¬nalizmu. Tłum. Stefan Amsterdamski. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1997.
• Barabtarlo, Gennady, ed. Insomniac Dreams. Experiments with Time by Vladimir Nabokov. Prince¬ton–Oxford: Princeton University Press, 2018.
• Barłowska, Maria. „Stare i nowe – dwa nieznane wiersze »na zegary«”. W: W poszukiwaniu nowości, red. Maria Barłowska, Marzena Walińska, 128–147. Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2020.
• Białobocki, Jan. Zegar w krótkim zebraniu czasów Królestwa Polskiego wiekami królów idący […]. Kraków: Drukarnia wdowy i dziedziców Franciszka Cezarego, 1661.
• Burdick, Alan. Po co człowiekowi czas. Dociekania nie tylko naukowe. Tłum. Dariusz Rossowski, Marek Wolicki. Łódź: Wydawnictwo JK, 2019.
• Chachulski, Tomasz. „Zegarki księdza biskupa”. W: tegoż, Edytorstwo jako historia literatury i inne studia o poezji XVIII wieku, 110–135. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2019.
• Cohen, Adam M. Shakespeare and Technology. Dramatizing Early Modern Technological Revolution. New York: Pallgrave Macmillan, 2006.
• Czyż, Antoni. „Zabawa barokowa. Okruchy genologiczne”. Pamiętnik Literacki 75 (1983), 4: 69–83.
• Dolczewski, Zygmunt. „Zegary warszawskie według »Gościńca…« Adama Jarzębskiego”. W: Dawne i nowsze zegary w Polsce, red. Katarzyna Kluczwajs, 45–54. Toruń: Toruński Oddział Stowarzy¬szenia Historyków Sztuki, 2009.
• Drob, Janusz A. Trzy zegary. Obraz czasu i przestrzeni w polskich kazaniach barokowych. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1998.
• Ernst, Wolfgang. Chronopoetics. The Temporal Being and Operativity of Technological Media. Transl. Anthony Enns. London–New York: Rowman & Littlefield, 2016.
• Fredro, Andrzej M. Monita politico-moralia. Przestrogi polityczno-obyczajowe. Tłum. Jan I. Jan¬kowski. Icon igeniorum. Wizerunek umysłów i charakterów. Tłum. Ewa J. Głębicka. Wyd. Ewa J. Głębicka, Estera Lasocińska. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, Stowarzyszenie „Pro Cultura Litteraria”, 1999.
• Górnicki, Łukasz. O elekcyi, wolności, prawie i obyczajach polskich rozmowa Polaka z Włochem, oprac. Kazimierz J. Turowski. Sanok: Nakład i druk Karola Pollaka, 1855.
• Jarzębski, Adam. Gościniec abo krótkie opisanie Warszawy, oprac. Władysław Tomkiewicz. War¬szawa: PWN, 1974.
• Korczak, Janusz. Szkoła życia. Obrazki szpitalne. Artykuły pedagogiczne i medyczne (1900–1912), red. nauk. Stefan Wołoszyn. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Latona, 1998.
• Kożychowski, Błażej F. Hrabia na Tucznie Stanisław Tuczyński kasztelan gnieźnieński, starosta powidzki, Fortuna i cnota, na świat cały zegar głośny i znaczny. Przy ostatniej życia senator¬skiego wybijanej kazaniem pogrzebowym przez ks. Błażeja Franciszka Kożychowskiego Soc[ietatis] Jesu, kaznodzieję, ordynaryjusza poznańskiego. W Tucznie, roku którego Słońce Sprawiedliwości dziesięć liniami na zegarze wziętej natury ludzkiej ustąpiło niżej. Poznań: Drukarnia Collegium Societatis Jesu, 1695.
• Małyska, Marta. „Motyw zegara w alegoriach i wybranych utworach pisarzy epok dawnych”. W: W rytmie zegara… Wokół zagadnień chronozoficznych, red. Zbigniew Chojnowski, Beata Kurządkowska, Anna Rzymska, 133–141. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko¬-Mazurskiego w Olsztynie, 2015.
• Mikhailov, Mikhail I., Nathalia S. Mikhailova. Key to the Vedas. Part I: Integral Hermeneutics. Minsk– Vilnius–St. Petersburg: Nevsky Prospect, 2005.
• Newman, Bernard. Rowerem przez II RP. Niezwykła podróż po kraju, którego już nie ma. Tłum. Ewa Kochanowska. Kraków: Znak Horyzont, 2021.
• Pfeiffer, Bogusław. Caelum et regnum. Studia nad symboliką państwa i władcy w polskiej literaturze i sztuce XVI i XVII stulecia. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2002.
• Picinelli, Philippo. Mundus symbolicus in emblematum universitate formatus, explicatus et tam sacris quam profanis eruditionibus ac sententiis illustratus. T. 2. Colonia Agrippina: Sumptibus Hermanii Demen, 1681.
• Potocki, Wacław. „Człowiek do zegarka”. W: tegoż, Dzieła. T. 2: Ogród nie plewiony i inne utwory z lat 1677–1695, oprac. Leszek Kukulski, 533. Warszawa: PIW, 1987.
• Potocki, Wacław. „Zegarek”. W: tegoż, Dzieła. T. 1: Transakcja wojny chocimskiej i inne utwory z lat 1669–1680, wstęp Barbara Otwinowska, oprac. Leszek Kukulski, 550. Warszawa: PIW, 1987.
• Prachnio, Piotr. „Notatki o »specjalizacji« poetyk”. Topos 1 (2018): 75–86.
• Rej, Mikołaj. Źwierciadło albo kstałt, w którym każdy stan snadnie się może swym sprawam jako we źwierciedle przypatrzyć. Kraków: Maciej Wirzbięta, 1567/1568.
• Skarga, Piotr. Kazania na niedziele i święta całego roku. T. 1. Wyd. Jan N. Bobrowicz. Lipsk: Księ¬garnia Zagraniczna, 1843.
• Słomak, Iwona. Retoryka miłosnej batalii. Wojsko serdecznych nowo rekrutowanych afektów Hie¬ronima Falęckiego. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
• Strzelecka, Celina. „»Wszechświat to tylko ogromny zegar«”. W: W rytmie zegara… Wokół zagad¬nień chronozoficznych, red. Zbigniew Chojnowski, Beata Kurządkowska, Anna Rzymska, 47–59. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 2015.
• Śnieżko, Dariusz, red. Poetologie pamięci. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe US, 2011.
• Śnieżko, Dariusz. „Zegar mechaniczny: wczesnonowożytne wspólnoty komunikacyjne i chrono¬poetyka”. W: Wspólnota. Formy – historie – horyzonty, red. Marcin Telicki, Elżbieta Winiecka, Agnieszka Rydz, Agata Stankowska, 57–70. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2021.
• Zieliński, Jan. „Chronometr (1): Rozmowny budzik”. Załącznik Kulturoznawczy 2 (2015): 288–297.
• Zieliński, Jan. „Zegarki Tyszkiewiczów. Część pierwsza”. Załącznik Kulturoznawczy 7 (2020): 497–508.
• Żarnowiec, Krzysztof. Zegar myśli chrześcijańskich, to jest medytacyje abo rozmyślania święte i nabożne, którymi człowiek chrześcijański zabawiać się powinien słysząc zegar bijący […]. Kró¬lewiec: I.H. Hartung, 1744.
• Strony internetowe
• A Celebration of Women Writers. Dostęp 25.09.2021. http://digital.library.upenn.edu/women/gatty/ sundials/281.html.
• Boerner, Lars, Rubin Jared, Severgnini Battista. „A Time to Print, a Time to Reform”. ESI Working Papers 19-07 (2019): 6. Dostęp 22.12.2020. https://digitalcommons.chapman.edu/esi_wor¬king_papers/264.
• Favaretti Camposampiero, Matteo. „Leibniz and the perfection of clocks”. Society and Politics 11 (2017), 2: 155–176. Dostęp 11.09.2021. https://www.academia.edu/35556737/LEIBNIZ_AND_ THE_PERFECTION_OF_CLOCKS.
• Fuchs, Anne. „Life as Robinsonade. Reflections on the Chronopoetics of Lutz Seiler’s Kruso”. Oxford German Studies 46 (2017), 4: 416–427. Dostęp 1.09.2021. https://www.tandfonline.com/doi/ abs/10.1080/00787191.2017.1370187.
• https://www.google.com/search?q=Horas+non+numero+nisi+serenas&client=opera&hs=TgV& source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjYr7vklprzAhVN-yoKHVPCA0MQ_AUoAXo-ECAEQAw&biw=1240&bih=579&dpr=1.5. Dostęp 25.09.2021.
• Karpiński, Franciszek. Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem. 1741–1822. Dostęp 10.09.2021. https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/497061/edition/414869/content.
• Leroi, Olivier. Chronopoétique. Arles: Actes Sud, 2016. Dostęp 31.08.2021. https://www.actes-sud. fr/catalogue/chronopoetique.
• Neumann, Hanns-Peter. „Machina machinarum. The clock as a concept and metaphor between 1450 and 1750”. Early Science and Medicine 15 (2010): 122–192. Dostęp 22.09.2021. https:// pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20499617/.
• Pekelis, Mikhail A., Serghei S. Antipov. Razmyshleniya o poezii. Hronopoetika, chast 3. Dostęp 1.09.2021. https://cyberleninka.ru/article/n/razmyshleniya-o-poezii-hronopoetika-chast¬-iii/viewer.
• Ramtke, Nora. „Zeitschrift und Zeitgeschichte. Die Zeiten (1805–1820) als chronopoetisches Archiv ihrer Gegenwart”. Internationales Archiv für Sozialgeschichte der deutschen Literatur 45 (2020), 1: 112–134. Dostęp 1.09.2021. https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/ iasl-2020-0007/html.
• Słomak, Iwona. „Retoryka »miłosnej batalii« na przykładzie Wojska serdecznych nowo rekrutowa¬nych afektów Hieronima Falęckiego”. Rozprawa doktorska, Katowice: Uniwersytet Śląski, 2012. Dostęp 25.09.2021. https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/5305/1/Slomak_Reto¬ryka_milosnej_batalii.pdf.
• Zegar Męki Pańskiej. Dostęp 24.09.2021. http://www.rmpm.pl/index.php?page=zegar.

Identifiers

DOI

10.18276/au.2021.1.16-02

Biblioteka Nauki

1987127