Dwie podróże Sienkiewicza (o labiryncie czasowym XIX-wiecznej Europy)

• Authors: Wojciech Tomasik

Title variants

EN

Sienkiewicz’s two journeys (on the temporal labyrinth of 19th century Europe)

Abstracts

EN

Before the railway age each European community used the so called “real sun time” (when the sun showed high noon at the town hall it was noon all over town). The differences in time became very troublesome with increased speed of traveling. Each railway overcame the problem of the local time by adopting for operations and timetable purposes the time of some import ant city along the line which it served. Watch-setting rules were mandatory for the train crew members. In February 1876 it was necessary for Henryk Sienkiewicz to change his watch many times during his journey from Warsaw to London. Most probably, the writer ignored the local time of each large city en route in Europe (in Berlin, Bruxelles, London). He also ignored the local time, traveling by train across the United States. Sienkiewicz was deeply accustomed to the Warsaw’s torn temporality.

PL

Przed nastaniem epoki kolei każda europejska społeczność używała tzw. prawdziwego czasu słonecznego (kiedy słońce stawało w zenicie nad ratuszem, w całym mieście było południe). Różnice w czasie stały się bardzo kłopotliwe wraz ze wzrostem prędkości podróżowania. Każda kolej rozwiązywała problem czasu lokalnego, wprowadzając w swoich operacjach i rozkładach jazdy czas jakiegoś ważnego miasta leżącego na obsługiwanej linii. Regulowanie zegarków było obowiązkowe dla załóg pociągów. W lutym 1876 roku podczas swej podróży z Warszawy do Londynu Sienkiewicz powinien zmieniać wiele razy wskazania swego zegarka. Najprawdopodobniej pisarz zignorował czas lokalny wielkich miast na trasie w Europie (w Berlinie, Brukseli, Londynie). Zignorował go też później, gdy jechał pociągiem przez całe Stany Zjednoczone. Sienkiewicz był mocno przyzwyczajony do rozdartej czasowości Warszawy.

Keywords

EN

sun time; railway time; standardization; travel writing

PL

czas słoneczny; czas kolejowy; standaryzacja; pisarstwo podróżnicze

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Autobiografia. Literatura. Kultura. Media
• Year: 2021
• Volume: 16
• Pages: 109-122

Dates

published

2021

Contributors

author

Wojciech Tomasik

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

References

• Baillaud, Lucien. „Les chemins de fer et l’heure légale”. Revue d’histoire des chemins de fer 36 (2006) : 25–40.
• Booth, Henry. Uniformity of Time, considered especially in reference to railway transit and the ope¬rations of electric telegraph. London: John Weale, 1847.
• Głębocki, Wiesław. Zegarmistrzowie warszawscy XIX wieku. Warszawa: PWN, 1992.
• Howse, Derek. Greenwich Time and the Discovery of the Longitude. Oxford: Oxford University Press, 1980.
• „Kronika krajowa”. Gazeta Handlowa, 6(18).05.1875.
• „Kronika miejscowa i zamiejscowa”. Gazeta Narodowa, 25.01.1876.
• Lezyam, Bruno (Bronisław Mayzel). „Ze wspomnień osobistych o Sienkiewiczu. Z przed 30 laty”. W: Na powodzian. Księga zbiorowa prac literackich i artystycznych, wyd. Stanisław Graybner. Warszawa: Nakładem Lilpopa & Co., 1904.
• Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy, sygn. MOB H/A-904. Fahrplan der Königlichen Ostbahn von 15 Oktober 1875.
• „Nowiny bieżące krajowe”. Wiek, 13(25).10.1876.
• „Ogłoszenia”. Gazeta Handlowa, 5(17).01.1876.
• O’Malley, Michael. Keeping Watch. A History of American Time. New York: Penguin Books, 1990.
• Pietraszek, Jan. „Kompasy na drogach żelaznych”. Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza 51 (1872).
• „Południk”. Kurier Warszawski, 19(31).10.1883.
• Prus, Bolesław. „Kronika tygodniowa”. Tygodnik Ilustrowany 223 (1872): 178–179.
• Sienkiewicz, Henryk. Dzieła. T. 41: Listy z podróży do Ameryki. I, red. Juliusz Krzyżanowski. War¬szawa: PIW, 1950.
• Sienkiewicz, Henryk. Listy. T. 3, cz. 1: Józef Jankowski–Wincenty Lutosławski, oprac., wstęp i przy¬pisy Maria Bokszczanin. Warszawa: PIW, 2007.
• Tomasik, Wojciech. „Co kolej zmieniła w Bydgoszczy?”. W: Bydgoszcz przemysłowa dawniej i dziś. Przemysł bydgoski jako produkt kulturalny i turystyczny, red. Bartłomiej Bromberek, Adam Kosecki, Sławomir Łaniecki, 38–58. Bydgoszcz: Wydawnictwo UTP, 2021.
• Tomasik, Wojciech. „Listy z podróży do Ameryki. List czwarty: o prawdzie rozkładów jazdy”. Pamiętnik Literacki (złożony do druku).
• Verne, Juliusz. Podróż naokoło świata w ośmdziesięciu dniach. Cz. 1. Tłum. Józef Grajnert. War¬szawa: J. Grajnert, 1873.
• „Wiadomości bieżące krajowe”. Gazeta Polska, 27.09.(9.10.)1872.
• „Wiadomości miejscowe”. Dziennik Warszawski, 6(18).06.1874.
• „Wiadomości miejscowe”. Kurier Warszawski, 25.01.(6.02).1873.

Identifiers

DOI

10.18276/au.2021.1.16-07

Biblioteka Nauki

1987199