Procesy o czary na pograniczu północno-zachodniej Wielkopolski i Nowej Marchii w czasach wczesnonowożytnych

• Authors: Andrzej Kamieński

Title variants

EN

Witch trials in the borderland of north-east Greater Poland and New Marchia in the early modern period

Abstracts

EN

The purpose of this article is not only to bring out so far unknown details and correct confabulations, but also to look at the witch-hunt in the New Marchian – Greater Polish borderland through the prism of types of accusations. It will make possible to search for an answer to a question whether the data from the above defined territory were different from the cases cited in the literature of the subject. A significant group of accusations of witchcraft in the period of interest (16th−18th centuries) concerned using magic or sorcery in the interpersonal conflicts, e.g. over property. In the investigated material accusations of spoiling beer and contacts with the devil were also found. Moreover, the reason for a witch-trial became also magic practices for love and those used in the political games.

PL

Celem niniejszego artykułu jest nie tylko wydobycie nieznanych dotąd szczegółów i sprostowanie konfabulacji, ale również przyjrzenie się polowaniom na czarownice na pograniczu nowomarchijsko-wielkopolskim przez pryzmat rodzajów oskarżeń. Umożliwi to poszukanie odpowiedzi na pytanie czy dane ze zdefiniowanego obszaru różniły się od przypadków przytaczanych w literaturze przedmiotu. W znaczącej części oskarżenia o czary, w interesującym nas okresie (XVI–XVIII w.), dotyczyły stosowania magii lub czarów podczas konfliktów międzyludzkich, np. na tle majątkowym. W przebadanym materiale natrafiono również na oskarżenia o czary dotyczące psucia piwa i kontaktów z diabłem. Przyczyną procesu o czary stawały się też zabiegi magiczne na pozyskanie uczuć oraz rozgrywki polityczne.

Keywords

EN

witch trials; New Marchian – Greater Polish borderland; early modern period

PL

procesy o czary; pogranicze nowomarchijsko-wielkopolskie; okres wczesnonowożytny

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przegląd Zachodniopomorski
• Year: 2021
• Volume: 36
• Pages: 69-93

Dates

published

2021

Contributors

author

Andrzej Kamieński

• Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Poznań

References

• Archiwum Państwowe w Poznaniu. Kartoteka procesów o czary, sygn. 618, 821, 1542.
• Eckert, Rudolf, wyd., Die Landsberger Stadtschreiber – Chronik. Schriften des Vereins für Geschichte der Neumark, z. 1. Landsberg a.d.W.: R. Schneider & Sohn, 1893.
• Reinhold, Werner, wyd., Chronik der Stadt und des Kreises Birnbaum oder Geschichte der Städte: Birnbaum, Schwerin, Zirke, Kähme, Blesen und der zu dem Kreise gehörigen Dörfer. Birnbaum: Druck und Verlag von C.G. Hesse, 1843.
• Rymar, Edward, wyd., „Gorzowski mnich-czarownik z 1525 roku w przekazie Tomasza Kantzowa”. Tłum. Krzysztof Gołda. Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny 9 (2002): 255–260.
• Baldauf, Dieter. Die Folter. Eine deutsche Rechtsgeschichte. Köln-Weimar–Wien: Böhlau Verlag, 2004.
• Döllinger, Ignaz. Die Reformation, ihre innere Entwicklung und ihre Wirkungen im Umfange des Lutherischen Bekenntnisses. T. 2. Regensburg: Verlag von G. Joseph Manz, 1848.
• Dülmen, Richard van. Kultur und Alltag in der Frühen Neuzeit. T. 1: Das Haus und seine Menschen 16. – 18. Jahrhundert. München: C.H. Beck Verlag, 1990.
• Engelien, August, Friedrich Henning. Geschichte der Stadt Landsberg an der Warthe von den ältesten Zeiten bis auf die Gegenwart. Landsberg a.d.W.: Verlag von Fr. Schäffer u. Comp., 1857.
• Goodare, Julian. The European witch – hunt. London–New York: Routledge Taylor & Francis Group, 2016.
• Hellemanns, Markus. „Das Brauwesen im mittelalterlichen Dortmund”. Heimat Dortmund 2 (1997): 13–16.
• Helwing, Ernst. Geschichte des brandenburgischen Staats von der Entstehung desselben bis zum Anfange des dreissigjährigen Krieges. Cz. 2: Die Geschichte der Mark Brandenburg vom Tode des Markgrafen Waldemar bis zum Regierungsantritte des Kurfürsten Georg Wilhelm. Lemgo: Meyersche Hof-Buchhandlung, 1834.
• Janssen, Johannes. Geschichte des deutschen Volkes seit dem Ausgang des Mittelalters. T. 8: Volkswirtschaftliche, gesellschaftliche und religiös – sittliche Zustände. Hexenwesen und Hexenverfolgung bis zum Beginn des dreißigjährigen Krieges. Freiburg im Breisgau: Herdersche Verlagshandlung, 1903.
• Klonder, Andrzej. Browarnictwo w Prusach Królewskich (2 połowa XVI–XVII w.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1983.
• Mikołajczyk, Marian. „Sądownictwo w miastach prywatnych w Polsce XVI–XVIII wieku. Problem odrębności postępowania w sprawach kryminalnych”. Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 77 (2016): 407–425.
• Moehsen, Johann Carl Wilhelm. Geschichte der Wissenschaften in der Mark Brandenburg, besonders der Arzneiwissenschaft von den ältesten Zeiten an bis zu Ende des sechszehnten Jahrhunderts. Berlin–Leipzig: Georg Jakob Decker, 1781.
• Ogiewa-Sejnota, Monika. „Procesy o czary w Strzelcach Krajeńskich w XVI–XVII wieku”. W: Strzelce Krajeńskie. Studia i szkice historyczne, red. Dorota Kąkol, Radosław Skrycki, 131–140. Strzelce Krajeńskie: Gmina Strzelce Krajeńskie, Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego, 2016.
• Ronowska, Bożena. Czarownice Himmlera z niemieckiej kartoteki procesów o czary. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2019.
• Rymar, Edward. Strzelce (Krajeńskie) i okolice na przestrzeni wieków (do 1945 roku). Strzelce Krajeńskie: Urząd Miejski w Strzelcach Krajeńskich, Drukarnia SONAR, 2011.
• Treu, Carl. Geschichte der Stadt Friedeberg in der Neumark und des Landes Friedeberg. Nach den Quellen dargestellt bis zum Jahre 1865. Friedeberg Nm.: M. Eisermann, 1909.
• Verberg, Susan. „The Rise and Fall of Gruit”. Brewery History 174 (2018): 46–79.
• Wijaczka, Jacek. Procesy o czary w Prusach Książęcych (Brandenburskich) w XVI–XVIII wieku. Olsztyn: Pruthenia, 2019.
• Zysnarski, Jerzy. Czarownice z Kobylej Góry. Transgraniczna historia Gorzowa i inne szkice z przeszłości miasta. Gorzów Wlkp.: Gorzowska Oficyna Wydawnicza, 2000.
• Zysnarski, Jerzy. „Od Abdeckerei do Żwirowej, czyli klucz do toponomastyki Gorzowa”. Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny 14 (2007): 8–33.
• Zysnarski, Jerzy. Studnia Czarownic, czyli nowa opowieść o tajemniczych mnichach, czarownicach z Kobylej Góry, procesach i stosach. Gorzów Wlkp.: Księgarnia DANIEL, 2007.

Identifiers

DOI

10.18276/pz.2021.36-03

Biblioteka Nauki

2034565