Kontakty Niemców, Kaszubów i Krajniaków z województwa koszalińskiego z Republiką Federalną Niemiec w latach 1958-1975

• Authors: Zenon Romanow

Title variants

EN

Contacts of the Germans, Kashubians, and Krajniaks from Koszalin Voivodship with Federal Republic of Germany in 1958–1975

Abstracts

EN

The subject of this article are relationships of the Germans, Kashubians, and Krajniaks from Koszalin Voivodship with West Germany after family reunification action was completed. After its completion, in the Koszalin Voivodship lived around 27 thousand people with more or less strong connections with German culture. The Germans and the autochthons stayed in mail contact with their families and acquaintances in the Federal Republic of Germany and received help in the form of parcels, including from the charity organizations and the landsmannschafts. Personal contacts were scarce, they amounted to visiting families in the Federal Republic of Germany and coming of the West Germany citizens to Poland. These contacts, particularly with the landsmannschafts, remained under strict control of the political police of the Polish People’s Republic. The authorities made every effort to block them, as they linked them to the revisionist activities: questioning the border on the Odra–Nysa Łużycka line. Besides, the contacts with the Federal Republic of Germany strengthened Kashubians’ and Krajniaks’ links with German language and culture, supported their tendency to emigrate, and maintained a sense of uncertainty and temporariness among the Polish immigrant population.

PL

Tematem artykułu „Kontakty Niemców, Kaszubów i Krajniaków z województwa koszalińskiego z Republiką Federalną Niemiec w latach 1958-1975” są relacje tych grup ludności z Zachodnimi Niemcami po zakończeniu akcji łączenia rodzin. Po jej zakończeniu w Koszalińskiem mieszkało około 27 tys. osób, które miały mniej lub bardziej ścisłe związki z kulturą niemiecką. Niemcy oraz autochtoni utrzymywali z RFN kontakty korespondencyjne ze swoimi rodzinami i znajomymi oraz otrzymywali pomoc paczkową, także od organizacji charytatywnych i ziomkowskich. Kontakty osobiste były nieliczne i polegały na odwiedzaniu rodzin w RFN i przyjeżdżaniu obywateli Niemiec Zachodnich do Polski. Kontakty te, szczególnie z ziomkostwami, znajdowały się pod ścisłą kontrolą policji politycznej PRL. Władze robiły wszystko, aby je przeciąć, gdyż łączyły je z działaniami rewizjonistycznymi podważającymi granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej. Poza tym kontakty z RFN umacniały związki Kaszubów i Krajniaków z niemczyzną, miały wpływ na utrzymywanie się tendencji emigracyjnych oraz podtrzymywały nastroje niepewności i tymczasowości wśród polskiej ludności napływowej.

Keywords

EN

German minority; Kashubians; Krajniaks; Koszalin Voivodship

PL

mniejszość niemiecka; Kaszubi; Krajniacy; województwo koszalińskie

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przegląd Zachodniopomorski
• Year: 2021
• Volume: 36
• Pages: 269-298

Dates

published

2021

Contributors

author

Zenon Romanow

• Akademia Pomorska w Słupsku

References

• Dekret z 13.06.1946 o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa, Dz. U. 1946, nr 30, poz. 192.
• Ustawa z 8.01.1951 o obywatelstwie polskim, Dz. U. 1951, nr 4, poz. 25.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie: Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sygn. 237/VIII-718, 237/XIV-174.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku: Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Koszalinie 1983-1990, sygn. 527/255/ 11.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku: Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Słupsku 1983-1990, sygn. 002/4/1, 002/8/1, 002/15.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie: Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Koszalinie 1983-1990, sygn. 103/228/1, 00103/228/5, 00103/228/6, 00103/228/13, 00103/228/14, 00103/228/15, 00103/228/18, 00103/228/22, 00103/228/23, 00108/61/1.
• Archiwum Państwowe w Koszalinie: Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie, sygn. 4577, 4593.
• Archiwum Państwowe w Koszalinie: Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Koszalinie, sygn. 353, 432, 1041, 3069, 3135, 3141, 3142, 4237.
• Browarek, Tomasz. Ludność niemiecka w polityce państwa polskiego w latach 1945-1989, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2015.
• Bykowska, Sylwia. Rehabilitacja i weryfikacja narodowościowa ludności polskiej w województwie gdańskim po II wojnie światowe. Gdańsk: Instytut Kaszubski w Gdańsku, 2012.
• Czubiński, Antoni. Polska i Polacy po II wojnie światowej (1945-1989. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1998.
• Gierszewski Stanisław, red. Dzieje ziemi bytowskiej, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1972.
• Hejger, Maciej. „Kampania antyrewizjonistyczna wobec ludności niemieckiej w Polsce w latach sześćdziesiątych XX wieku (na przykładzie województwa koszalińskiego)”. W: Między ideologią a socjotechniką. Kwestia mniejszości narodowych w działalności władz komunistycznych – doświadczenie polskie i środkowoeuropejskie, red. Magdalena Semczyszyn, Jarosław Syrnyk, 404-418. Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej, 2014.
• Tenże. „Ludność niemiecka w województwie koszalińskim w czasie kampanii rewizjonistycznej po 1960 roku”. W: Władze komunistyczne wobec ludności niemieckiej w Polsce w latach 1945-1989, red. Adam Dziurok, Piotr Madajczyk, Sebastian Rosenbaum, 304-315. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2016.
• Kosiński, Leszek. „Pochodzenie terytorialne ludności ziem zachodnich w 1950 r.”. Dokumentacja Geograficzna 2 (1960): tab. 1.
• Lindmajer, Józef. „Pod pruskim zaborem (1772-1939)”. W: Dzieje ziemi człuchowskiej, red. Hieronim Rybicki i Eugeniusz Zdzisław Zdrojewski, 110-127. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1975.
• Mastalerz-Krystjańczuk, Małgorzata. „Ostatni Mohikanie Pomorza”. Ludność rodzima znad jezior Łebsko i Gardno w publicystyce polskiej lat 1945-1989. Gdańsk – Słupsk: Instytut Kaszubski w Gdańsku, Akademia Pomorska w Słupsku, 2019.
• Obracht-Prondzyński, Cezary. Kaszubi. Między dyskryminacją a regionalną podmiotowością. Gdańsk: Instytut Kaszubski w Gdańsku, Uniwersytet Gdański, 2002.
• Romanow, Zenon. „Emigracja Kaszubów bytowskich do Niemiec w latach 1945-1979”. Przegląd Zachodniopomorski 3 (2017): 191-217.
• Tenże. Krajniacy złotowscy w Polsce Ludowej 1945-1975, Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, 2010.
• Tenże. Polityka władz polskich wobec ludności rodzimej ziem zachodnich i północnych w latach 1945-1960. Słupsk: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Słupsku, 1999.
• Rosenbaum, Sebastian. „Partia i aparat bezpieczeństwa województwa katowickiego wobec proniemieckich postaw ludności rodzimej od lat pięćdziesiątych do siedemdziesiątych XX w.” W: Aparat bezpieczeństwa Polski Ludowej wobec mniejszości narodowych i etnicznych oraz cudzoziemców. Studia, red. Jarosław Syrnyk, 57-102. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009.
• Rybicki, Hieronim. Kluki. Zarys dziejów. Słupsk: Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, 1998.
• Tenże. Nazywano ich Słowińcami. Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku, 1995.
• Tenże. Nazywano ich Słowińcami. Część druga: wybór źródeł. Gdańsk – Wejherowo: Instytut Kaszubski w Gdańsku, Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, 2003.
• Skóra, Wojciech. Kaszubi i słupski proces Jana Bauera w 1932 roku. Z dziejów ruchu narodowego na Pomorzu Zachodnim (część 1). Słupsk – Poznań: Wydawnictwo Rys, 2016.
• Słabig, Arkadiusz. „Działania SB wobec „uznanych” Niemców i autochtonów jako przykłady realizacji polityki narodowościowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1956-1989”. W: Nad Odrą i Bałtykiem. Myśl zachodnia: ludzie – koncepcje – realizacja do 1989 r., red. Magdalena Semczyszyn, Tomasz Sikorski, Adam Wątor, 593-616. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2013.
• Tenże. „Ludność niemiecka w województwie koszalińskim w latach 1950-1970. Liczebność, rozmieszczenie, sytuacja społeczno-polityczna i nadzór aparatu bezpieczeństwa”. W: Niemcy w Polsce. Życie mniejszości niemieckiej w nowej sytuacji w Polsce po roku 1945, red. Monika Wittek, 114-154. Opole, 2015.
• Tenże. “Operationelle und Ermittlungsmaβnahmen und der Prozess gegen die „Agenten” das Kirchendienstes Ost”. In: Die deutsche Minderheit In Polen und die Kommunistischen Behörden 1945-1989, (Hg.): Adam Dziurok, Piotr Madajczyk, Sebastian Rosenbaum, 254-306. Paderborn: Verlag Ferdinand Schöningh, 2017.
• Tenże. „Szafarze bońskich srebrników”. Propagandowy obraz Niemców na łamach prasy w okresie rządów Władysława Gomułki”. W: Między ideologią a socjotechniką. Kwestia mniejszości narodowych w działalności władz komunistycznych – doświadczenie polskie i środkowoeuropejskie, red. Magdalena Semczyszyn, Jarosław Syrnyk, 382-403. Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej, 2014.
• Szultka Zygmunt, red. Historia Bytowa, Bytów, 1998.
• Vollack, Manfred, Heinrich Lemke. Der Kreis Schlochau. Ein Buch aus preuβisch-pommerscher Heimat, Kiel, 1974.
• Wrzesiński, Wojciech, „Powiat złotowski w latach 1920-1939”. W: Ziemia złotowska, red. Wojciech Wrzesiński, 117-175. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1969.
• „Bezczelna żebraczka za kratami”. Głos Koszaliński, 23.12.1960.
• Majewski, Stanisław. „Paketaktion”. Głos Koszaliński, 7.12.1960.
• Rams, Stanisław. „Jałmużna i polityka”. Głos Koszaliński, 5-6.09.1964.
• Tenże. „Żebraczy chór i parszywy dyrygent”. Głos Koszaliński, 5.11.1962.

Identifiers

DOI

10.18276/pz.2021.36-10

Biblioteka Nauki

2034593