Współczesne funkcje wołacza

• Authors: Agata Pławecka

Title variants

EN

Contemporary functions of the vocative

Abstracts

EN

The vocative is a specific grammatical case. For years, it has been ascribed various functions and the possibilities of integrating it into the sentence have been widely discussed. Additionally, opinions still are voiced that it gradually disappears in the Polish language. The purpose of this work is to identify and describe functions associated with the vocative by the contemporary users of the Polish language. Their beliefs concerning the possible usage of this grammatical case are put under analysis. The subject of investigation is the linguistic awareness – a notion synonymous with linguistic competence – of the vocative’s function declared by the contemporary Poles. The research material was collected from a survey carried out among 268 inhabitants of Kraków in the years 2016–2017. The results of the analysis were divided according to two groups: the younger generation (143 students aged 12–13 years) and the older generation (125 employees and the retired aged 24–81 years). The author-designed method of description was used, taking into account the current state of research into the usage of the vocative case in the Polish language. Three general categories of responses were identified, pointing to particular functions of the vocative: expressive, addressative, and impressive. The results of the study demonstrated that the respondents are most clearly aware of the addressative function, related mainly to calling or addressing somebody or something. They definitely less frequently quote the expressive and impressive functions. The obtained responses imply also that the vocative is related to the rest of the utterance in particular situations.

PL

Wołacz to przypadek szczególny. Od lat przypisywane są mu różne funkcje, a możliwość jego zespolenia ze zdaniem podlega licznym dyskusjom. Dodatkowo wciąż pojawiają się poglądy o jego stopniowym zanikaniu w języku polskim. Celem pracy jest wyodrębnienie oraz opisanie funkcji, z którymi kojarzą wołacz współcześni użytkownicy polszczyzny. Analiza obejmuje charakterystyczne dla tych osób przekonania dotyczące możliwych zastosowań tego przypadka. Przedmiot badań stanowi deklarowana świadomość językowa współczesnych Polaków w zakresie funkcji wołacza, stanowiąca pojęcie synonimiczne do językowej kompetencji. Materiał badawczy zebrano na podstawie ankiety przeprowadzonej pośród 268 krakowian w latach 2016–2017. Analiza uwzględnia podział na pokolenie młodsze (143 osoby uczące się i studiujące w wieku od 12 do 23 lat) oraz pokolenie starsze (125 osób: pracujący i emeryci w przedziale wiekowym od 24 do 81 lat). Materiał opracowano na podstawie własnej metody opisu, uwzględniającej dotychczasowy stan badań na temat użycia wołacza w języku polskim. Wskazania poczynione przez ankietowanych posłużyły do wyróżnienia trzech ogólnych kategorii odpowiedzi, które wskazywały na określone funkcje wołacza: ekspresywną, adresatywną, impresywną. Wyniki badań ukazują, że w świadomości respondentów najsilniej przejawia się funkcja adresatywna, związana głównie z wołaniem lub zwracaniem się do kogoś albo czegoś. Z funkcją ekspresywną lub impresywną wiążą oni wołacz zdecydowanie rzadziej. Odpowiedzi ankietowanych implikują także związek wołacza z resztą wypowiedzenia w określonych sytuacjach.

Keywords

EN

vocative; functions of vocative; linguistic awareness

PL

wołacz; funkcje wołacza; świadomość językowa

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2021
• Volume: 20
• Pages: 129-146

Dates

published

2021

Contributors

author

Agata Pławecka

• Uniwersytet Jagielloński, Kraków

References

• Breza, Edward. „Wołacz w teorii językoznawczej i w praktyce szkolnej”. W: tegoż, Florilegium linguisticum. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2002, 304–309 [przedruk z: Polonistyka 27 (1974), 1: 41–47].
• Buttler, Danuta, Halina Kurkowska, Halina Satkiewicz. Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności gramatycznej. Warszawa: PWN, 1971.
• Gajda, Stanisław. „Nauka o kulturze języka”. Polonistyka 8 (1987): 581–592.
• Gaertner, Henryk. „Funkcja osoby rzeczownika”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 4 (1934): 56–59.
• Grzegorczykowa, Renata, Roman Laskowski, Henryk Wróbel, red. Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Wyd. 3 popr. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999.
• Heinz, Adam. „System przypadkowy języka polskiego”. W: tegoż, Język i językoznawstwo. Warszawa: PWN, 1988, 312–419.
• Kempf, Zygmunt. „Wokół polskiej terminologii przypadków”. Poradnik Językowy 6 (1969): 317–329.
• Klemensiewicz, Zenon. Zarys składni polskiej. Warszawa: PWN, 1969.
• Łuczyński, Edward. Kategoria przypadka w ontogenezie języka polskiego, czyli o wchodzeniu dziecka w rzeczywistość gramatyczną. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2004.
• Rudzka-Ostyn, Brygida. „Przypadek a role semantyczne”. W: tejże, Z rozważań nad kategorią przypadka. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2000, 51–80.
• Saloni, Zygmunt, Marek Świdziński. Składnia współczesnego języka polskiego. Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
• Sieczkowski, Andrzej. „Kategoria gramatyczna wołacza w językach zachodniosłowiańskich”. Prace Filologiczne 28 (1964), 2: 239–262.
• Szober, Stanisław. Gramatyka języka polskiego. Wyd. 7. Warszawa: PWN, 1966.
• Tokarski, Jan. Fleksja polska. Wyd. 2. Warszawa: PWN, 1978.
• Topolińska, Zuzanna. „Vocativus – kategoria gramatyczna”. W: Otázky slovanské syntaxe III. Brno: Universita J.E. Purkyně, 1973, 269–274.
• Zarębina, Maria. „Czy wołacz może być podmiotem?”. Język Polski 5 (1984): 324–331.

Identifiers

DOI

10.18276/sj.2021.20-10

Biblioteka Nauki

2010841