Likwidacja Kościoła katolickiego obrządku wschodniego w południowo-zachodnich guberniach Cesarstwa Rosyjskiego za panowania cesarza Mikołaja I (lata 30. XІX wieku)

• Authors: Viktoria Bilyk

Title variants

EN

Liquidation of the Catholic Church of the Eastern Rite in the Southwestern Governorates of the Russian Empire during the reign of emperor Nicholas I (1930s)

Abstracts

EN

The article outlines the Russian government’s policy of limiting the field of action of the Eastern Rite Catholic Church (formerly Greek Orthodox or Uniate) and its gradual liquidation in the 1830s, and shows the preparation of the “act of reunification” in 1839. As is well known, in 1794–1796 there was an intensive process of “joining” the Uniates to the Orthodox Church. The period from 1797 to the mid-1920s is characterized by weakening of government pressure on the Eastern Rite Catholic Church. In the second half of the 1820s, the Russian authorities tightened their policy toward the Eastern Rite Catholic Church and began to prepare the ground for its eventual unification with the Orthodox Church. The Uniate hierarchs were also involved in the process of liquidating the Eastern Rite Catholic Church. A special role was played by Lithuanian Bishop Józef Siemaszko. With the help of Belarusian Bishop Wasilij Łużyński and the Bishop of Brest, Vicar of the Diocese of Lithuania Antoni Zubko convened a synod of Uniate bishops and clergy in Polotsk (Połock) in 1839, at which it was decided to “reunite” the Eastern Rite Catholic Church with the Orthodox Church.

DE

Der Artikel schildert die Politik der russischen Behörden, den Aktionsradius der katholischen Kirche des östlichen Ritus (ehemals griechisch-orthodox oder uniert) einzuschränken, sowie ihre allmähliche Auflösung in den 1830er Jahren und zeigt die Vorbereitung des "Wiedervereinigungsakts" von 1839. Zwischen 1794 und 1796 gab es einen intensiven Prozess des "Anschlusses" der Unierten an die orthodoxe Kirche. Die Zeit von 1797 bis Mitte der 1820er Jahre ist durch eine Abschwächung des Drucks der Behörden auf die katholische Kirche des östlichen Ritus gekennzeichnet. In der zweiten Hälfte der 1820er Jahre verschärften die russischen Behörden ihre Politik gegenüber der katholischen Kirche des östlichen Ritus und begannen, den Boden für ihre eventuelle Vereinigung mit der orthodoxen Kirche zu bereiten. Auch die unierten Hierarchen waren an der Auflösung der katholischen Kirche des östlichen Ritus beteiligt. Der litauische Bischof Jozef Siemaszko spielte dabei eine besondere Rolle. Mit Hilfe des weißrussischen Bischofs Wassili Luschinski und des Bischofs von Brest, des Vikars der litauischen Diözese Anton Zubko, berief er 1839 eine Synode der unierten Bischöfe und Geistlichen in Polotsk ein, auf der die "Wiedervereinigung" der katholischen Kirche des östlichen Ritus mit der orthodoxen Kirche beschlossen wurde.

PL

W artykule przedstawiono politykę władz rosyjskich zmierzającą do ograniczenia pola działania Kościoła katolickiego obrządku wschodniego (dawniej greckounickiego czy unickiego) i jego stopniowej likwidacji w latach 30. XIX wieku, a także pokazuje przygotowanie „aktu ponownego zjednoczenia” w 1839 roku. W latach 1794–1796 trwał intensywny proces „przyłączania” unitów do Cerkwi prawosławnej. Okres od 1797 roku do połowy lat 20. XIX wieku charakteryzuje się osłabieniem presji władz na Kościół katolickiego obrządku wschodniego. W drugiej połowie lat 20. XIX wieku władze rosyjskie zaostrzyły swoją politykę wobec Kościoła katolickiego obrządku wschodniego i zaczęły przygotowywać grunt pod jego ostateczne zjednoczenie z Cerkwią prawosławną. W proces likwidacji Kościoła katolickiego obrządku wschodniego zaangażowani byli także hierarchowie unici. Szczególną rolę odegrał biskup litewski Józef Siemaszko. Z pomocą biskupa białoruskiego Wasilija Łużyńskiego i biskupa brzeskiego, wikariusza diecezji litewskiej Antoniego Zubko zwołał on w 1839 roku w Połocku synod biskupów i kleru unickiego, na którym podjęto decyzję „ponownie zjednoczyć” Kościół katolickiego obrządku wschodniego z Cerkwią prawosławną.

Keywords

DE

Katholische Kirche des östlichen Ritus (Griechisch-Orthodoxe); Orthodoxe Kirche; Bischof; Klerus; "Akt der Wiedervereinigung"; Synode

EN

Eastern Rite Catholic Church (Greek Orthodox); Orthodox Church; bishop; clergy; “act of reunion”; synod

PL

Kościół katolickiego obrządku wschodniego (greckounicki); Cerkiew prawosławna; biskup; duchowieństwo; „akt ponownego zjednoczenia”; synod

• Publisher: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego w Szczecinie / Wyższe Seminarium Duchowne w Koszalinie
• Journal: Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie
• Year: 2023
• Volume: 30
• Pages: 221-233

Dates

published

2023

Contributors

author

Viktoria Bilyk

• Wschodnioeuropejski Narodowy Uniwersytet im. Łesi Ukrainki, Łuck, Ukraina

References

• Kołbuk, Witold. Kościoły wschodnie na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej 1772–1914. Lublin: RW KUL, 1992.
• Likowski, Edward. Dzieje Kościoła unickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX wieku ze względu na przyczyny jego upadku. Cz. 2. Warszawa: Skład główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa Druk. Piotra Laskawera, 1906.
• Radwan, Marian. „Bazylianie w zaborze rosyjskim w latach 1795–1839”. Nasza Przeszłość 93 (2000). 153–225.
• Zięba, Andrzej A. „Józef Siemaszko (1798-12-25–1869-11-27), arcybiskup prawosławny, biskup unicki, archimandryta klasztoru św. Ducha w Wilnie”. W: Internetowy Polski Słownik Biograficzny. Dostęp 1.02.2023. https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jozef-siemaszko.
• Zięba, Andrzej A. „Siemaszko Józef (1798–1869)”. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 36 z. 4 [og. zb.] 151: Sidor Kazimierz – Siemiatycki Chaim, red. Henryk Markiewicz, 606–611. Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk, Polska Akademia Umiejętności, 1995–1996.
• Великий, Атанасій. З Літопису християнської України: церковно-історичні радіолекції з Ватикану. Т. 7: XVIII–ХIX ст. Рим: Вид-во ОО Василіян, 1979.
• Гаюк, Семен. Полоцький „Акт возз’єднання” уніатів з православною церквою. Збірник на пошану проф. Доктора Ол. Оглоблина. Нью-Йорк, 1977.
• Державний архів Житомирської області (Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego). ф. 1, оп. 8, д. 1616.
• Державний архів Хмельницької області. ф. 315, оп. 1, спр. 1214.
• Жилюк, Сергій. Російська православна церква на Волині (1793–1917 рр.). Житомир: Журфонд, 1996.
• Киприанович, Григорий. Жизнь Иосифа Семашки: митрополита Литовского и Виленского и воссоединение западнорусских униатов с православной церковью в 1839 г. Вильно, 1893.
• Коялович, Михаил. История воссоединения западно-русских униатов старых времен. СПб: Синодальная тип., 1873.
• Мельгунов, Сергей. Из истории воссоединения униатов в России. Голос минувшего. 1925. № 10.
• Полное собрание законов Росийской империи. Собрание Второе.12 декабря 1825 – 28 февраля 1881 г. (в 55 т.). T. 3: 1828 г., nr 2086. Z0СПб: Типография ІІ Отделения Собственной Его Императорского Величества Канцелярии, 1830.
• Российский государственный исторический архив (Rosyjskie Państwowe Archiwum Historyczne). ф. 797, оп. 6, ч. 2, д. 22 708, 22 953, 22 984, 22 985.
• Российский государственный исторический архив. ф. 797, оп. 7, д. 23 438.
• Стоколос, Надія. Конфесійно-етнічні трансформації в Україні (ХІХ – перша половина ХХ ст.). Рівне: РІС КСУ – ППФ „Ліста-М”, 2003.
• Стрельбицкий, Иван. Униатские церковные соборы с конца XVI века до воссоединения униатовъ съ православной церковью. Вильно, 1888.
• Толстой, Дмитрий. Римский католицизм в России. СПб.: Тип. Демакова, 1876.
• Уния в документах. Сб. Сост. В.А.Теплова, З. И.Зуева. Минск: Лучи Софии, 1997.
• Филатова, Елена. Конфессиональная политика царского правительства в Беларуси. 1772–1860 гг. Минск: Белорусская наука, 2006.
• Центральний державний історичний архів України (Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy). м. Київ, ф. 442, оп. 141, спр. 468.
• Центральний державний історичний архів України. м. Київ, ф. 442, оп. 413, спр. 1, 19, 118.
• Чистович, Илларион. Пятидесятилетие (1839–1889) возсоединения с православною церковью западно-русских униатов. Обзор событий возсоединения в царствование императора Николая I. СПб: Синодальная тип., 1889.

Identifiers

DOI

10.18276/skk.2023.30-11

Biblioteka Nauki

30098243