The Maritime League. A study of the dissolution of a social institution

• Authors: Grzegorz Strauchold

Abstracts

EN

The article analyses the tactics and the strategy communists from the Polish Workers’ Party (and from the end of 1948 – the Polish United Workers’ Party) used to incapacitate and then liquidate social organisations dating back to the pre-war period. These structures had differ- ent formal and ideological positions in the political reality of the Second Polish Republic. An important role in promoting the so-called western borderlands, which at that time included Greater Poland, the Polish part of Pomerania and the Polish part of Upper Silesia, was played by the Polish Western Union which was close to nationalist national democracy. Another important interwar institution was the Maritime and Colonial League, which was associated with the then establishment. These institutions, which had been gradually revived since 1944, were formally independent, but under the pressure of communists, who wanted to take over power in Poland, they were being peopled by individuals who were ready to serve the communist Polish Workers’ Party. After the end of the war, PZZ focused on the so-called Recovered Territories. LM (now without the word “Colonial” in its name), on the other hand, concentrated on the issues associated with the 500 km stretch of the Polish sea coast and the problems related to the Polish merchant fleet. The Maritime League, which was reluctant to implement communist ideals and practices, had been, from the moment of its revival, infiltrated from within by representatives of branches of the new political power in Poland. The communists did collaborate with the League (and also with PZZ) in the first post-war years, but the cooperation on their part was short-lived and pragmatic, and so the Maritime League was doomed to dissolution after PZPR took full power over Poland.

PL

Treść artykułu wypełnia analiza taktyki, a w efekcie strategii, komunistów z Polskiej Partii Robotniczej (od końca 1948 r. Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej) stosowanej dla ubezwłasnowolnienia, a następnie likwidacji organizacji społecznych o przedwojennym rodowodzie. Były to struktury o różnym usadowieniu formalnym i ideowym w realiach politycznych II Rzeczypospolitej. Ważną rolę w propagowaniu problematyki tzw. kresów zachodnich, do których zaliczano wówczas Wielkopolskę, polską część Pomorza i polską część Górnego Śląska odgrywał – bliski nacjonalistycznej narodowej demokracji – Pol- ski Związek Zachodni. W okresie międzywojennym funkcjonowała, powiązana z ówczesnym establishmentem, Liga Morska i Kolonialna. Instytucje te, odradzające się stopniowo od 1944 r., w warunkach parcia komunistów do przejęcia władzy w Polsce, z pozoru (formalnie) były niezależne, aczkolwiek już od początku nasycane ludźmi dyspozycyjnymi wobec komunistycznej PPR. PZZ koncentrował się od końca wojny na problematyce Ziem Odzyskanych. LM (już bez słowa “Kolonialna”) skupiała się na zagadnieniach ponad 500 km wybrzeża morskiego i tematyce polskiej floty handlowej. Liga Morska, daleka od implementacji ideałów i praktyki komunizmu, podlegała zatem od momentu swego odrodzenia praktyce infiltrowania od wewnątrz przez ekspozytury nowej władzy politycznej w Polsce. Aczkolwiek komuniści z nią (także i z PZZ-etem) współpracowali. Współpraca ta z ich strony w pierwszych latach powojennych miała li tylko aktualny, pragmatyczny charakter. Nie mogła zatem Liga Morska ostać się po objęciu przez PZPR pełnej władzy w Polsce.

Keywords

EN

Maritime League; Polish Western Union; maritime policy; indigenous people (native inhabitants); liquidation of independent social institutions.

PL

Liga morska; Polski Związek zachodni; polityka morska; autochtoni (ludność rodzima); likwidacja niezależnych instytucji społecznych

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Maritima
• Year: 2021
• Volume: 34
• Pages: 161-183

Dates

published

2021

Contributors

author

Grzegorz Strauchold

• Historical Institute, University of Wrocław

References

• Sources
• Archiwum Akt Nowych Warszawa, Komitet Centralny Polskiej Partii Robotniczej [Archives of New Records in Warsaw, Central Committee of the Polish Workers Party].
• Archiwum Akt Nowych Warszawa, Liga Morska [Archives of New Records in Warsaw, Maritime League].
• Archiwum Akt Nowych Warszawa, Ministerstwo Ziem Odzyskanych [Archives of New Records in Warsaw, Ministry of Recovered Territories].
• Archiwum miasta Stołecznego Warszawy, Zarząd Okręgowy Warszawski i Stołeczny Ligi Morskiej [Archives of the Capital City of Warsaw, Warsaw and Capital District Board of the Maritime League].
• Archiwum Państwowe Poznań, Polski Związek Zachodni [State Archives in Poznań, Polish Western Union].
• Ośrodek Badań Naukowych Olsztyn [Centre for Scientific Research in Olsztyn].
• Periodicals
• Komunikaty Instytutu Bałtyckiego
• Polska Zachodnia
• Przegląd Zachodni
• Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych z 1965 Strażnica Zachodnia
• References
• Bogusz, Jerzy. “Przedwojenna rola Ligi Morskiej i Kolonialnej”. Strażnica Zachodnia 5–6 (1948).
• Bogusz, Jerzy. “W obliczu zjednoczenia ruchu robotniczego”. Polska Zachodnia 48 (5 Dec 1948).
• Bukowski, Andrzej. “Instytut Bałtycki. Jego przeszłość i obecne zadania”. Komunikaty Instytutu Bałtyckiego XII (1964).
• Bukowski, Andrzej. “Instytut Bałtycki”, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych (1965).
• Kołomejczyk, Norbert. “Krajowa Narada Polskiego Związku Zachodniego i Ligi Morskiej”. Polska Zachodnia 41 (16 Oct 1949).
• Kołomejczyk, Norbert. “Polski Związek Zachodni (Okręg Śląski) w latach 1945–1950”. Studia i Materiały z Dziejów Śląska 6 (1964).
• Łaborewicz, Ivo. “Działalność Ligi Morskiej w Jeleniej Górze w latach 1945–1950”. In: Między Legnicą a Jelenią Górą. Prace dedykowane Stanisławowi Firsztowi w 40-lecie pracy w muzealnictwie i 65. urodziny, ed. Ivo Łaborewicz, Marek Szajda, 261–279. Jelenia Góra: Towarzystwo Przyjaciół Jeleniej Góry, Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze [State Archives in Wrocław, Branch in Jelenia Góra], 2020.
• Łyczywek, Roman. “Zjazd połączeniowy LM i PZZ. Pięciolecie odzyskania Szczecina”. Przegląd Zachodni 5–6 (1950).
• Makowski, Adam. Między iluzją a realiami. Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich w latach 1957–1970. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2019.
• Męclewski, Edmund. Powrót Polski nad Odrę, Nysę Łużycką, Bałtyk. Szkice. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
• Musielak, Michał, Polski Związek Zachodni 1944–1950. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986.
• “Organizacje społeczne – współuczestnikiem budowy podstaw socjalizmu w Polsce”. Polska Zachodnia 36 (11 Nov 1949).
• Piotrowski, Bernard. O Polskę na Odrą i Bałtykiem. Myśl zachodnia i badania niemcoznawcze Uniwersytetu Poznańskiego (1919–1939). Poznań: Instytut Zachodni, 1987.
• “Rezolucja Głównej Komisji Koordynacyjnej Organizacji społecznych uchwalona na Plenum Komisji dn. 29 sierpnia br.”. Strażnica Zachodnia 7–9 (1949).
• Tomczak, Maria. “Polska myśl zachodnia”. In: Polacy wobec Niemców. Z dziejów kultury politycznej Polski 1945–1989, ed. Anna Wolff-Powęska. Poznań: Instytut Zachodni, 1993.
• Strauchold, Grzegorz. Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945–1957. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003.
• Wągrowski, Mieczysław. “Organizacje społeczne w Polsce Ludowej”. Polska Zachodnia 33 (22 Aug 1948).
• Zaćmiński, Andrzej. Działalność zagraniczna Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich w latach 1957–1970. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, 1995.
• Zaćmiński, Andrzej. “Stanowisko Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich wobec problemu niemieckiego w latach 1957–1970”. PhD Dissertation, Poznań: UAM,1992).
• “Z działalności Rady Naczelnej i Zarządu Głównego P. Z. Z”. Strażnica Zachodnia 5–6 (1948).

Identifiers

DOI

10.18276/sm.2021.34-07

Biblioteka Nauki

2010456