Language as an Object of Ethical Reflection. A Turn Towards the Attitude of Taking Responsibility for Words

• Authors: Tomasz Żurawlew

Title variants

PL

Język jako przedmiot refleksji etycznej. Zwrot w stronę kształtowania postawy odpowiedzialności za słowa

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy kategorii odpowiedzialności za słowa, która eksplikowana jest zarówno jako składnik świadomości moralnej użytkowników języka, jak również jako społecznie pożądana postawa sprzyjająca budowaniu wspólnoty komunikacyjnej. Kategorię tę poddaje się analizie w relacji do uregulowań prawnych, przede wszystkim jednak w odniesieniu do ustaleń teoretycznych z obszaru etyki komunikacji. Autor, posługując się aparatem pojęciowym tej teorii, rozpoznaje sposób, w jaki odpowiedzialność za słowa może być kształtowana w edukacji aksjologicznej. Jest on określany poprzez odwołanie do prymatu szacunku wobec wartości ludzkiej godności, wolności oraz prawdy rozumianej jako przeciwieństwo kłamstwa. Autor dochodzi do wniosku, że kształtowanie postawy odpowiedzialności za słowa winno obejmować przekaz wiedzy dotyczącej tych wartości i zakładać ich „przeżycie” w relacji do przykładów negatywnych użyć języka, które przeczą odpowiedzialnemu posługiwaniu się nim. W związku z tym w publikacji przedstawia się ogólne kryteria etycznej waloryzacji faktów komunikacyjnych i wskazuje na to, jak winny być one wykorzystane z pożytkiem dla kształtowania postawy odpowiadania wolą na wspomniane wartości.

EN

The article focuses on the category of taking responsibility for words, which is explicated as both a component of the moral awareness of language users and a socially desirable attitude that promotes the building of a communication community. The above category was analysed in view of legal regulations and, most importantly, theoretical findings from the field of communication ethics. The author used the conceptual apparatus of this theory to determine the way in which responsibility for words can be formed in axiological education. It was defined by referring to the primacy of respect for the values such as human dignity, freedom and truth understood as the opposite of falsehood. The author concluded that the attitude of taking responsibility for words should be formed through the transmission of knowledge regarding these values, assuming that they can be “experienced” relative to examples of the negative use and abuse of language as opposed to its responsible use. Therefore, this article presents general criteria for the ethical evaluation of communication facts, indicating how they should be used for the purpose of forming the attitude that involves responding with will to the discussed values.

Keywords

EN

responsibility for words; theory of communication ethics; human dignity and freedom; truth as the opposite of falsehood; axiological education

PL

odpowiedzialność za słowa; teoria etyki komunikacji; godność i wolność człowieka; prawda jako przeciwieństwo kłamstwa; edukacja aksjologiczna

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Kościół i Prawo
• Year: 2023
• Volume: 12
• Issue: 2
• Pages: 127-143

Dates

published

2023

Contributors

author

Tomasz Żurawlew

• University of Warmia and Mazury in Olsztyn

• https://orcid.org/0000000257889790

References

• Andruszkiewicz, Marta. 2015. “Problemy etyki słowa w państwie prawa.” In Filozoficzne i teoretyczne zagadnienia demokratycznego państwa prawa, ed. Marta Andruszkiewicz, Anetta Breczko, and Sławomir Oliwniak, 15-27. Białystok: Temida 2.
• Antas, Jolanta. 1999. O kłamstwie i kłamaniu. Studium semantyczno-pragmatyczne. Kraków: Universitas.
• Balz, Hans-Jürgen, Benjamin Benz, and Carola Kuhlmann, ed. 2012. Soziale Inklusion. Grundlagen, Strategien und Projekte in der sozialen Arbeit. Wiesbaden: Springer.
• Cegieła, Anna. 2014. Słowa i ludzie. Wprowadzenie do etyki słowa. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Drożdż, Michał. 2020. “W poszukiwaniu etycznych autorytetów w wychowaniu.” In Językoznawstwo, stylistyka, kultura, ed. Krystyna Choińska, and Małgorzata Pachowicz, 305-18. Tarnów: Biblos.
• Guzy-Steinke, Halina. 2010. “Tradycja kulturowa jako płaszczyzna inkluzji społecznej.” In Edukacja społeczna wobec problemów współczesnego człowieka i społeczeństwa, ed. Jacek Piekarski, Tadeusz Pilch, Wiesław Theiss, and Danuta Urbaniak-Zając, 271-81. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
• Puzynina, Jadwiga. 1981a. “O przymiotniku „solidarny” i jego rodzinie.” Język Polski 3-5:165-75.
• Puzynina, Jadwiga. 1981b. “O znaczeniach czasownika „kłamać” we współczesnej polszczyźnie.” Studia Semiotyczne 11:107-19.
• Puzynina, Jadwiga. 1982. “O pojęciu słownictwa etycznego.” Prace Filologiczne vol. 31, 119-26.
• Puzynina, Jadwiga. 1986a. “Jak język pomaga manipulatorom.” Zeszyty Edukacji Narodowej vol. 1, 160-74.
• Puzynina, Jadwiga. 1986b. “O etyce słowa.” Przegląd Katolicki 20:4-5.
• Puzynina, Jadwiga. 2014. Wartości i wartościowanie w perspektywie językoznawstwa. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Rozmarynowska, Karolina. 2018. “Dlaczego słowa ranią. O istocie krzywdy językowej.” Ethos 31 (2):127-41.
• Skwarzyński, Michał. 2021. “Podmiotowe granice wolności słowa w wypowiedziach publicznych.” Prawo w działaniu – Sprawy cywilne 48:261-71.
• Spaemann, Robert. 2001. Osoby. O różnicy między czymś a kimś. Transl. Jarosław Merecki SDS. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Szafranek, Anna, and Jerzy Halicki. 2016. “Wybrane aspekty inkluzji społecznej.” In Niepełnosprawność. Poznać, przeżyć, zrozumieć, ed. Małgorzata Halicka, Jerzy Halicki, and Krzysztof Czykier, 151-64. Białystok: Wydawnictwo UwB.
• Tischner, Józef. 2008. Etyka a historia. Wykłady. Kraków: Instytut Myśli Józefa Tischnera.
• Tischner, Józef. 1991. Polski młyn. Kraków: Nasza Przeszłość.
• Wojtyła, Karol. 1988. “Podmiotowość i „to, co nieredukowalne” w człowieku.” Ethos 2-3:21-28.
• Wojtyła, Karol. 2000. Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Żurawlew, Tomasz. 2019a. “Etyka komunikacji jako wykład uniwersytecki. Uwagi o specyfice i dylematach kształcenia.” Roczniki Humanistyczne 67 (6):185-205.
• Żurawlew, Tomasz. 2019b. “Konwersacyjny wiersz Szymborskiej w świetle teorii etyki komunikacji.” Poradnik Językowy 7:72-83.

Identifiers

DOI

10.18290/kip2023.25

Biblioteka Nauki

31339289