Przepisy austriackiego prawa kościelnego w sprawach zakonnych od czasów cesarzowej Marii Teresy do konkordatu z 1855 roku

• Authors: Robert Kantor

Title variants

EN

The Provisions of Austrian Ecclesiastical Law on Religious Matters from the Time of Empress Maria Theresa to the 1855 Concordat

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Jednym z dążeń józefinizmu było utworzenie autonomicznego Kościoła narodowego, połączonego z Rzymem. W realizację tego zadania wpisywał się nurt „antyzakonny” w polityce kościelnej Austrii. Celem artykułu jest przedstawienie ustawodawstwa austriackiego (w omawianym okresie) dotyczącego kwestii zakonnych. Należy pamiętać, że są to przepisy wydane przez panujących cesarzy, a nie instrukcje, komentarze, zalecenia wydawane przez Gubernium we Lwowie. Na szczególną uwagę zasługują przepisy Marii Teresy oraz Józefa II. Pierwsza podkreślała nie tylko suwerenność państwa wobec Kościoła, ale także nadrzędność i prawo kontroli w sprawach, które powinny być domeną władzy cywilnej. Interesom państwa miały być podporządkowane wszystkie dziedziny życia i instytucje, włączając w to również zakony. Z kolei Józef II swoją reformą objął całą dziedzinę życia zakonnego, także tę wewnętrzną, gdzie posuwał się do regulowania zbyt drobiazgowych kwestii. W swoich przepisach chciał odseparować zakony od wpływu kurii rzymskiej, a oddać je pod władzę biskupów krajowych, na których rząd mógł wywierać większy wpływ.

EN

One of the aspirations of Josephinism was to establish an autonomous national church, united with Rome. The “anti-monastic” trend in ecclesiastical politics in Austria has been part of fulfilling this task. The aim of the article is to set out the Austrian legislation (in this respect) concerning religious matters. It should be kept in mind that these are regulations issued by reigning emperors, not instructions, comments, recommendations issued by the Lviv Governium. Particularly noteworthy are the provisions of Maria Theresa and Joseph II. The former highlighted not only the sovereignty of the state over the Church, but also the supremacy and right of control of the Church in matters that should be the domain of civil authority. State interests were to be subordinated to all areas of life and institutions, including the religious. On the other hand, Joseph II, with his reform, covered the entire field of religious life, including the internal one, where he set about regulating too detailed issues. In his regulations, he wanted to separate orders from the influence of the Roman Curia, and to place them under the authority of national bishops over whom the government could exert more influence.

Keywords

PL

Austria; austriackie ustawodawstwo kościelne; cesarz Józef II; zakony; kasaty klasztorne; Austria; austriackie ustawodawstwo kościelne; cesarz Józef II; zakony; kasaty klasztorne

EN

Austria; Austrian ecclesiastical legislation; Emperor Joseph II; monasteries; dissolution of the monastery

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Kościół i Prawo
• Year: 2020
• Volume: 9 (22)
• Issue: 2
• Pages: 217-235

Dates

published

2021-04-14

Contributors

author

Robert Kantor

• Theological Faculty, Branch in Tarnów of the Pontifical University of John Paul II in Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-8599-7705

References

• Bartoszewski, Witołd. 1893. O zakonach wedle austryjackiego prawa kościelnego i kanonicznego. Lwów: Nakładem Księgarni H. Altenberga z Drukarni Polskiej.
• Bruździński, Andrzej. 2014. „Kasaty klasztorów męskich w Krakowie na przełomie XVIII i XIX w.” W Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie. T. 1: Geneza. Kasaty na ziemiach zaboru austriackiego i rosyjskiego, red. Marek Derwich, 141-58. Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii. Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego.
• Buss, Franz J. 1862. Österreich’s Umbau im Verhältnis des Reichs zur Kirche. Erste Abtheilung. Das Concordat. Wien: Braumüller.
• Chotkowski, Władysław. 1905. Historya polityczna dawnych klasztorów panieńskich w Galicyi 1773-1848 na podstawie akt cesarskiej kancelaryi nadwornej. Kraków: Gebethner.
• Chotkowski, Władysław. 1909. Historya polityczna Kościoła w Galicyi za rządów Maryi Teresy. T. 1. Kraków: G. Gebethner i Sp. z zasiłkiem Akademii Umiejętności.
• Chotkowski, Władysław. 1916. „Dzieje klasztorów i monasterów galicyjskich w czasach rozbiorowych. Cz. I: Zakony doszczętnie zniesione.” Sprawozdania z czynności i posiedzeń PAU 16, nr 6:26-40.
• Fejtö, François. 1993. Józef II. Habsburg rewolucjonista. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Gach, Piotr P. 1984. Kasaty zakonów za ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773-1914. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Góralski, Zbigniew. 1995. Maria Teresa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Krętosz, Józef. 1996. „Józefiński proces budowy Kościoła państwowego na terenie monarchii Habsburskiej w okresie rządów cesarza Józefa II (1780-1790).” Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 29:41-67.
• Kumor, Bolesław. 1979. „Ustrój Kościoła katolickiego w zaborze austriackim (1772-1815).” W Historia Kościoła w Polsce. T. 2: 1764-1945. Cz. I: 1764-1918, red. Bolesław Kumor, i Zdzisław Obertyński, 277-87. Poznań–Warszawa: Pallottinum.
• Słotwiński, Feliks. 1858. Wykład naukowy konkordatu między Jego Światobliwością Piusem IX i jego ces. król. apostolską mością Najjaśniejszym Franciszkiem Józefem I cesarzem Austryi. Dnia 18 sierpnia 1855 e. w Wiedniu zawartego, a dnia 25 wrzesnia t. r. ratyfikowanego, przez Patent Cesarski dnia 5. listopada t. r. w całej Monarchii Austryackiej jako Prawo Stanu ogłoszonego. Kraków: Druk. C. K. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Wiśniowski, Gregoire. 1967. „Histoire de la Province de «Małopolska» ou Polonia Minor des Franciscains Reformes dans les annes 1771-1810.” Archivum Franciscanum Historicum 60, nr 3-4:325-83.
• Wysocki, Jan. 1979. „Kościół katolicki w zaborze austriackim w latach 1772-1815.” W Historia Kościoła w Polsce. T. 2: 1764-1945. Cz. I: 1764-1918, red. Bolesław Kumor, i Zdzisław Obertyński, 235-77. Poznań–Warszawa: Pallottinum.

Identifiers

DOI

10.18290/kip2092-15