Pragmatyczny wymiar tak zwanej tezy Clifforda

• Authors: Adam Dyrda

Title variants

EN

The Pragmatic Dimension of the So-Called Clifford’s Thesis

Abstracts

EN

The main aim of this paper is to scrutinize William Kingdon Clifford’s ethical evidentialism and to defend it against the criticism formulated by pragmatist thinkers. Clifford famous thesis states: “It is wrong, always, everywhere, and for anyone, to believe anything upon insufficient evidence.” Clifford’s argumentation for this thesis, which fits into 19th century positivist epistemology, consciously included pragmatist elements which defy the classical pragmatist criticism of its supposed radicality. Additionally, it seems that contemporary pragmatists accounts support normative intuitions that backed up Clifford’s account of ethics of belief, proposed almost 150 years ago. The latter includes a normative-ethical argument for the grounds of epistemology.

PL

Celem artykułu jest analiza etycznej wersji ewidencjalizmu XIX-wiecznego matematyka i filozofa W.K. Clifforda i obrona go przed zarzutami formułowanymi przez pragmatystów. Znana teza Clifforda brzmi: „Zawsze, wszędzie i bez względu na osobę niesłusznie jest żywić przekonania oparte na niedostatecznym świadectwie”. Argumentacja Clifforda na rzecz tej tezy, wpisująca się zasadniczo w XIX-wieczny program pozytywistycznej epistemologii, świadomie uwzględniała elementy pragmatyczne, wykluczające jej przesadnie radykalne odczytanie i krytykę. Okazuje się też, że współczesne koncepcje pragmatyczne właściwie wspierają normatywne intuicje, kryjące się za programem „etyki przekonań”, zaproponowanym przez Clifforda prawie 150 lat temu. Te ostatnie obejmują twierdzenie o normatywnych-etycznych podstawach epistemologii.

Keywords

PL

W.K. Clifford; W. James; etyka przekonań; pragmatyzm; autorytet tradycji

EN

W.K. Clifford; W. James; ethics of belief; pragmatism; the authority of tradition

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2022
• Volume: 70
• Issue: 3
• Pages: 179-204

Dates

published

2022

Contributors

author

Adam Dyrda

• Jagiellonian University in Krakow, Poland

• https://orcid.org/0000000230328221

References

• Amesbury, Richard. 2008. „The Virtues of Belief: Towards a Non-Evidentialist Ethics of Belief Formation”. International Journal for Philosophy of Religion 63, no. 1: 25–37.
• Audi, Robert. 2008. „The Ethics of Belief: Doxastic Self-control and Intellectual Virtue”. Synthese 161, no, 3: 403-418. DOI: https://doi.org/10.1007/s11229-006-9092-2.
• Bocheński, Józef Maria Ignacy. 1992. Sto zabobonów. Kraków: Wydawnictwo Philed.
• Bocheński, Józef Maria Ignacy. 1993. Zarys historii filozofii, Kraków: Wydawnictwo Philed.
• Chisholm, Roderick. 1956. „Epistemic Statements and the Ethics of Belief”. Philosophy and Phenomenologial Research 16, no. 4: 447–460. DOI: https://doi.org/10.2307/2104247
• Christian, R.A. 2009. „Restricting the Scope of the Ethics of Belief: Haack’s Alternative to Clifford and James”. Journal of the American Academy of Religion 77, no. 3: 461–493. DOI: https://doi.org/10.1093/jaarel/lfp037.
• Clifford, William Kingdon. 1999. The Ethics of Belief and Other Essays. Introduction by Timothy Madigan. New York: Prometheus.
• Clifford, William Kingdon. 2017. „Etyka przekonań”. Tłum. Marta Dubowska i Adam Dyrda. ER(R)GO. Teoria–Literatura–Kultura nr 2 (35): 169–190.
• Code, Lorraine. 1987. Epistemic Responsibility. Albany: University Press of New England.
• Dubowska, Marta, i Adam Dyrda. 2017. „Jakim prawem toną statki: rzecz o Etyce przekonań W.K. Clifforda”. ER(R)GO Teoria–Literatura–Kultura nr 2 (35): 147–166
• Feldman, Richard, i Ted Warfield (red.). 2010. Disagreement. Oxford: Oxford University Press.
• Firth, Roderick. 1981. „Epistemic Merit, Intrinsic and Instrumental”. Proceedings and Addresses of the American Philosophical Association 55, no. 1: 5–23.
• Flanagan, Owen. 1982. „Quinean Ethics”. Ethics 93, no. 1: 56–74. DOI: https://doi.org/10.1086/292405
• Galewicz, Włodzimierz. 2007. Studia z etyki przekonań. Kraków: Universitas.
• Goldman, Alvin. 2010. „Epistemic Relativism and Reasonable Disagreement”. W: Disagreement, red. Richard Feldman i Ted Warfield, 187–215. Oxford: Oxford University Press.
• Haack, Susan. 1997. „The Ethics of Belief Reconsidered”. W: The Philosophy of Roderick M. Chisholm, red. Lewis Edwin Hahn, 192–144. Chicago and La Salle, IL: Open Court.
• Haack, Susan. 2009. „The Meaning of Pragmatism: The Ethics of Terminology and the Language of Philosophy”. Teorema 27, no. 3: 9–29.
• Hare, Richard. 2015. „Thickening Holistic Pragmatism”. W: Richard Hare. Pragmatism with Purpose: Selected Writings, red. Douglas R. Anderson Steven A. Miller i Joseph Palencik, 132–151. New York: Fordham University Press.
• James, William. 1911. Pragmatyzm. Tłum. Władysław M. Kozłowski. Warszawa: Księgarnia E. Wende i S-ka.
• James, William. 1996. Prawo do wiary. Tłum. Adam Grobler, wprowadzenie Włodzimierz Galewicz. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Kauber, Peter. 1974. „The Foundations of James’s Ethics of Belief”. Ethics 4, no. 2: 151–166. DOI: https://doi.org/10.1086/291913.
• Lewis, Clarence Irving. 1970. „The Pragmatic Conception of the A Priori”. W: Clarence Irving Lewis. Collected Papers of Clarence Irving Lewis, 231–239. Stanford, CA: Stanford University Press.
• Locke, John. 1934. An Essay Concerning Human Understanding, red. A.S. Pringle-Pattison. Oxford: Clarendon Press.
• Madigan, Timothy. 1997. „Ethics and Evidentialism: W.K. Clifford and the Ethics of Belief”. The Journal for the Critical Study of Religion, Ethics and Society 2: 9–18.
• Madigan, Timothy. 2009. Clifford and ‘the Ethics of Belief. Cambridge: Cambridge Scholars.
• Milton, John. 1838. „Aeropagitica”. W: John Milton. The Prose Works of John Milton With an Introductory Review by Robert Fletcher. London: W. Ball.
• Nottelmann, Nikolaj, i Patrick Fessenbecker. 2020. „Honesty and Inquiry: W.K. Clifford’s Ethics of Belief”. British Journal for the History of Philosophy 28, no. 4: 797–818. DOI: https://doi.org/10.1080/09608788.2019.1655389.
• Pappas, Geroge. 2014. „Internalist vs. Externalist Conceptions of Epistemic Justification”. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2017 Edition), red. Edward N. Zalta. https://plato.stanford.edu/archives/fall2017/entries/justep-intext/. Dostęp 15.05.2022.
• Peirce, Charles Sanders. 1868. „Some Consequences of Four Incapacities”. Journal of Speculative Philosophy 2, no. 3: 140-157.
• Quine, Willard Van Orman. 1969. Dwa dogmaty empiryzmu. W: Willard Van Orman Quine, Z punktu widzenia logiki. Tł. Barbara Stanosz, 35–70. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe [PWN].
• Rojt, Ebenzer. 2019. „Hegel, planety i powiedzenie ‘Tym gorzej dla faktów’”: Blog filozoficzny „Kompromitacje”. http://kompromitacje.blogspot.com/2021/05/hegel-planety-tym-gorzej-dla-faktow.html. Dostęp 15.05.2022.
• Russell, Bertrand. 1948. Human Knowledge: Its Scope and Limits. New York: Allen & Unwin.
• Szubka, Tadeusz. 2012. Neopragmatyzm. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Van Inwagen, Peter. 2009. „Zawsze, wszędzie i bez względu na osobę niesłusznie jest żywić przekonania oparte na niedostatecznym świadectwie”. Tłum. Joanna Klara Teske. Roczniki Filozoficzne 57, nr 2: 173–192. https://www.jstor.org/stable/43408857.
• White, Morton Gabriel. 1981. What Is and What Ought to be Done? An Essay on Ethics and Ontology. Oxford: Oxford University Press.
• White, Morton Gabriel. 2001. A Philosophy of Culture: The Scope of Holistic Pragmatism, Princeton and Oxford: Princeton University Press.
• Wittgenstein, Ludwig. 1993. O pewności. Tłum. Małgorzata Sady i Wojciech Sady. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Wood, Allen. 2002. Unsettling Obligations: Essays on Reason, Reality and the Ethics of Belief. Stanford, CA: CTR FOR STUDY OF LANG & INFO.
• Wood, Allen. 2008. „The Duty to Believe According to the Evidence”. International Journal for Philosophy of Religion 63, no. 1: 7-24. https://www.jstor.org/stable/27646253.
• Zamulinski, Brian. 2008. „Christianity and the Ethics of Belief”. Religious Studies 44, no. 3: 333–346. DOI: https://doi.org/10.1017/S0034412508009426.

Identifiers

DOI

10.18290/rf22703.8

Biblioteka Nauki

31231986