Creative Thinking about God and Respect for Christian Identity

• Authors: Piotr Gutowski

Title variants

PL

Twórcze myślenie o Bogu i szacunek dla tożsamości chrześcijańskiej

Abstracts

PL

W artykule odwołuję się do filozofii Williama Haskera i jego propozycji pogodzenia szacunku dla podstawowych dogmatów chrześcijaństwa ze współczesnymi standardami wiedzy i potrzebami współczesnego człowieka. W pierwszej części analizuję jego stanowisko w sprawie idei filozofii chrześcijańskiej. Hasker zakłada prawdziwość głównych doktryn chrześcijaństwa, więc nie sprzeciwia się nazywaniu go filozofem chrześcijańskim, ale też nie jest entuzjastycznie nastawiony do stosowania tej nazwy. Taka postawa jest rezultatem jego przekonania, że w filozofii stan absolutnej neutralności nie jest możliwy oraz że niezależnie od poglądów akceptowanych przez danego myśliciela warunkiem dobrej filozofii jest uczciwość i ocenianie wszystkich stanowisk i przekonań pod kątem ich wewnętrznej spójności i zgodności z dowodami. Dlatego Hasker stara się bardzo rzetelnie rekonstruować stanowiska odmienne od własnego i tropić w nich rożne trudności, zwłaszcza sprzeczności. W moim przekonaniu zarzut wewnętrznej sprzeczności jest jednak nieskuteczny, gdy stosuje się go do stanowisk filozoficznych, które z zasady posługują się nieostrymi pojęciami. Podobnie jest z zarzutem sprzeczności tych stanowisk z dowodami, bo jednym z takich nieostrych pojęć jest także pojęcie dowodu. Dlatego właśnie filozoficzne twierdzenia mają niezwykłą zdolność trwania lub niespodziewanego odradzania się po uznaniu ich za definitywnie martwe. Nie wynika stąd, że nie można przekonująco uzasadnić swojego stanowiska przy użyciu mniej formalnych kryteriów. W drugiej części skupiam się na interesującym pomyśle retorycznym zastosowanym przez Haskera w celu uatrakcyjnienia jego koncepcji Boga. Hasker sugeruje, że powinniśmy kształtować koncepcję Boga w oparciu o nasze wyobrażenie wielkiego człowieka, a więc takiego, który np. wychowuje dzieci do samodzielnego życia i potrafi skutecznie oraz sprawiedliwie kierować dużymi grupami ludzi. Pomijając zarzut antropomorfizmu, powstaje jednak pytanie o wartość epistemiczną tego wyobrażenia, które nie jest uniwersalne, zmienia się w czasie i zależy od warunków, w jakich żyją ludzie. Proponowana przez Haskera treść tego wyobrażenia nie wydaje się również zgodna z ideą Boga chrześcijańskiej ortodoksji, w której dominuje raczej teizm tradycyjny niż otwarty. W tym właśnie miejscu pojawia się problem powiązania twórczego myślenia i szacunku dla tożsamości chrześcijańskiej. Niezależnie od krytycznych opinii teistów tradycyjnych na temat teizmu otwartego, Hasker opowiada się za koncepcją silnej tożsamości chrześcijańskiej określonej przez powszechnie uznawane credo. Proponuję potraktować tę tożsamość nieco bardziej elastycznie.

EN

In the article I refer to the philosophy of William Hasker and his proposal to reconcile respect for the basic dogmas of Christianity with the contemporary standards of knowledge and the needs of people today. In the first part I analyse Hasker’s view on the idea of Christian philosophy. Since he assumes the truthfulness of the main doctrines of Christianity, he is not opposed to being referred to as a Christian philosopher, but neither is he enthusiastic about this name. This attitude is the result of his conviction that the state of absolute neutrality is not possible in philosophy and that regardless of the views accepted as true by a given thinker the requirement for good philosophy is fairness and evaluating all perspectives and beliefs for their internal coherence and their correspondence with the evidence. Therefore, Hasker first tries very carefully to reconstruct positions different from his own and to track down various difficulties in them, especially contradictions. In my opinion, however, the objection of self-contradiction is ineffective when applied to philosophical positions which, as a rule, use vague concepts. The same applies to the claim that these positions are contradictory to evidence, because one of such vague notions is also the notion of evidence. That is why philosophical claims have the extraordinary ability to persist in life or unexpectedly revive after being considered definitively dead. It does not follow from this that one cannot convincingly justify one’s position using less formal criteria.  In the second part I focus on the rhetorical device used by Hasker to make his concept of God more attractive. He suggests that we should shape our concept of God based on our idea of a great man, i.e. one who educates children to live independently and is able to effectively and fairly manage large groups of people. Leaving aside the accusation of anthropomorphism, the question arises about the epistemic value of this image, which is not universal, changes over time and depends on the conditions in which people live. The content of this image proposed by Hasker isn’t also consistent with the idea of the God of Christian orthodoxy, which is dominated by traditional rather than open theism. This is where the problem of linking creative thinking and respect for Christian identity arises. Regardless of the opinion that open theism has among traditional theists, Hasker supports the concept of a strong Christian identity determined by a universally recognized creed. I propose to treat this identity a little more flexibly.

Keywords

EN

William Hasker; Christian philosophy; Christian identity; image of a Greater God; contradiction in philosophical positions

PL

William Hasker; filozofia chrześcijańska; tożsamość chrześcijańska; wyobrażenie Większego Boga; sprzeczność w stanowiskach filozoficznych

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2023
• Volume: 71
• Issue: 2
• Pages: 7-23

Dates

published

2023

Contributors

author

Piotr Gutowski

• John Paul II Catholic University of Lublin

• https://orcid.org/0000000291054973

References

• Gutowski, Piotr. 2017. “O epistemicznym wymiarze religii.” Nauka 4:19–33.
• Gutowski, Piotr. 2022. “Panenteizm a teizm klasyczny.” Analiza i Egzystencja 57:49–69.
• Hasker, William. 2016. “How Christian Philosophy Can Be?” Roczniki Filozoficzne 64 (1): 21–40.
• Hasker, William. 2000. “The Problem of Evil in Process Theism and Classical Free Will Theism.” Process Studies 29 (2): 194–208.
• Hasker, William. 2019. “Większy Bóg.” Translated by Zofia Gutowska. In Teizm, ateizm i religia. Najnowsze spory w anglosaskiej filozofii analitycznej, edited by Piotr Gutowski and Marcin Iwanicki, 429–53. Lublin: Wydawnictwo KUL. Quotations are from the English manuscript “The Greater God”.
• Heller, Michał. 2003. Creative Tension. Essays On Science & Religion. Philadelphia–London: Templeton Foundation Press.
• Heller, Michał. 2010. The Sense of Life and the Sense of the Universe. Kraków: Copernicus Center Press.
• Oppy, Graham. 2022. “Anti-Naturalistic Arguments from Reason.” Roczniki Filozoficzne 70 (1): 15–35.
• Życiński, Józef. 1992. Bóg Abrahama i Whiteheada. Tarnów: Biblos.
• Życiński, Józef. 2009. Wszechświat emergentny. Bóg w ewolucji przyrody. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Identifiers

DOI

10.18290/rf237102.1

Biblioteka Nauki

31232811