Koncepcja uczuć egzystencjalnych Matthew Ratcliffe’a

• Authors: Mateusz Chról

Title variants

EN

Matthew Ratcliffe’s Conception of Existential Feelings

Abstracts

EN

The aim of the article is to present and critically scrutinize the conception of existential feelings offered by the contemporary phenomenological philosopher of psychiatry - Matthew Ratcliffe. Existential feelings are a special class of affective states that grant an emotional coloring to the subjective experience of reality. They are pre-reflective by nature and constitute the implicit background of phenomenal consciousness, which remains outside the scope of attention in everyday experience. These feelings are closely related to emotions, determining the types of intentional objects contained in emotional states and determining the repertoire of emotions that can be experienced. The most important existential feelings that Ratcliffe distinguishes are: (1) a sense of reality that is the pre-reflective and phenomenal impression that the world exist; (2) a sense of belonging that is the pre-reflective and phenomenal impression of one’s own existence, embedded in the world among people and things. These two categories are fundamental components of the subject’s first-person experience, thereby determining his relationship to other people and to reality in its most general sense. In this article, I present the main features and types of existential feelings. I also pay attention to the special role of psychopathology in the analysis and justification of the existence of such feelings. Therefore, following Ratcliffe, I describe how certain aspects of existential feelings are disintegrated in mental disorders such as depression and schizophrenia. I also show the difference between the phenomenological and cognitive-behavioral approaches to mental disorders. Referring to neurobiological research, I try to indicate potential neural correlates of existential feelings. The text is completed with critical remarks on Matthew Ratcliffe’s concept of existential feelings. The identified flaws and shortcomings in Ratcliffe’s philosophical theory are held to suggest future prospects of its development.

PL

Celem artykułu jest prezentacja i krytyczna analiza koncepcji uczuć egzystencjalnych, autorstwa współczesnego filozofa psychiatrii o orientacji fenomenologicznej - Matthew Ratcliffe’a. Uczucia egzystencjalne są specjalną klasą stanów afektywnych, nadającą emocjonalnego zabarwienia subiektywnemu doświadczeniu rzeczywistości. Mają one charakter przedrefleksyjny i stanowią niejawne tło świadomości fenomenalnej, które w potocznym doświadczeniu pozostaje poza polem uwagi. Uczucia te mają ścisły związek z emocjami, determinując typy przedmiotów intencjonalnych zawartych w stanach emocjonalnych i wyznaczając repertuar możliwych do doświadczenia emocji. Najważniejsze uczucia egzystencjalne, które wyróżnia Ratcliffe, to: (1) poczucie rzeczywistości, czyli przedrefleksyjne i fenomenalne wrażenie o realnym istnieniu świata jako takiego; (2) poczucie przynależności, czyli przedrefleksyjne i fenomenalne wrażenie własnego istnienia i osadzenia w świecie pośród osób i rzeczy. Te dwie kategorie stanowią fundamentalne składowe pierwszoosobowego doświadczenia podmiotu, wyznaczając tym samym jego relację do innych ludzi oraz rzeczywistości w jej najbardziej ogólnym sensie. W artykule przedstawiam główne cechy i typy uczuć egzystencjalnych. Zwracam także uwagę na szczególną rolę psychopatologii w analizie i uzasadnianiu istnienia tego zjawiska. W związku z tym, za Ratcliffem, opisuję w jaki sposób określone aspekty uczuć egzystencjalnych ulegają dezintegracji w przebiegu epizodów zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy schizofrenia. Pokazuję także różnicę pomiędzy fenomenologicznym i poznawczo-behoawioralnym podejściem do zaburzeń psychicznych. Powołując się na badania neurobiologiczne staram się wskazać potencjalne neuronalne korelaty uczuć egzystencjalnych. Tekst wieńczą krytyczne uwagi na temat koncepcji uczuć egzystencjalnych w ujęciu Matthew Ratcliffe’a. Rozwiązanie zidentyfikowanych wad i niedociągnięć tej teorii filozoficznej zarazem nakreśla przyszłe perspektywy jej rozwoju.

Keywords

EN

existential feelings; phenomenology; philosophy of psychiatry; sense of reality

PL

uczucia egzystencjalne; fenomenologia; filozofia psychiatrii; poczucie rzeczywistości

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2023
• Volume: 71
• Issue: 1
• Pages: 345-373

Dates

published

2023

Contributors

author

Mateusz Chról

• University of Warsaw

• https://orcid.org/0000000319644570

References

• Alcaro, Antonio, Stefano Carta i Jaak Panksepp. 2017. „The Affective Core of the Self: A Neuro-Archetypical Perspective on the Foundations of Human (and Animal) Subjectivity”. Frontiers in Psychology 8, art. 1424. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01424
• American Psychiatric Association [APA]. 2013. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: Fifth Edition. Washington: American Psychiatric Association.
• Beck, Aaron T., i Brad A. ALFORD. 2009. Depression: Causes and Treatment. Second edition. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Bickhard, Mark. 2001. „Function, anticipation, representation”. AIP Conference Proceedings 573: 459–469.
• Colombetti, Giovanna, i Joel Krueger. 2015. „Scaffoldings of the affective mind”. Philosophical Psychology 28, no. 8: 1157–1176.
• Damasio, Antonio R. 1994. Descartes’ Error: Emotion, Reason and the Human Brain. New York: Avon Books.
• Frijda, Nico H. 2002. „Różnorodność afektu: emocje i zdarzenia, nastroje i sentymenty”. Tł. Bogdan Wojciszke. W: Natura emocji: podstawowe zagadnienia, red. Paul Ekman i Richard J. Davidson, 56–63. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Fuchs, Thomas. 2005. „Corporealized and disembodied minds: a phenomenological view of the body in melancholia and schizophrenia”. Philosophy, psychiatry, & psychology 12, no. 2: 95–107.
• Fuchs, Thomas. 2012. „The Feeling of Being Alive. Organic Foundations of Self-Awareness”. W: Feelings of Being Alive, red. Joerg Fingerhut i Sabine Marienberg, 149–165. Berlin, Boston: Walter de Gruyter.
• Fuchs, Thomas. 2013. „Depression, Intercorporeality, and Interaffectivity”. Journal of Consciousness Studies 20, no. 7–8: 219–38.
• Gallagher, Shaun, i Dan Zahavi. 2015. Fenomenologiczny umysł. Tł. Marek Pokropski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Gibson, James. 1979. The Ecological Approach to Visual Perception. Boston: Houghton Mifflin.
• Heidegger, Martin. 1994. Bycie i czas. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Husserl, Edmund. 1975. Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii: Księga pierwsza. Tł. Danuta Gierulanka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Husserl, Edmund. 1989. Wykłady z fenomenologii wewnętrznej świadomości czasu. Tłum. Janusz Sidorek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Husserl, Edmund. 2008. Idea fenomenologii. Tłum. Janusz Sidorek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jackson, Frank. 1986. „What Mary Didin’t Know?”. The Journal of Philosophy 83, no. 5: 291–295.
• Kreuch, Gerhard. 2019. Self-feeling: Can Self-Consciousness be Understood as a Feeling?. Cham: Springer Nature Switzerland AG.
• Krueger, Joel, i Giovanna Colombetti. 2018. „Affective Affordances and Psychopathology”. Discipline filosofiche 28, no. 2: 221–247.
• Leis, Kamil, Dominika Gapska, Tomasz Aleksiewicz, Katarzyna Litwin, Kacper Miętkiewicz i Przemysław Gałązka. 2018. „Zespół Cotarda - przegląd aktualnej wiedzy”. Psychiatria i Psychologia Kliniczna 18, no. 3: 320–324.
• Medford, Nick, Mauricio Sierra, Argyris Stringaris, Vincent Giampietro, Michael J. Brammer, Anthony S. David. 2016. „Emotional Experience and Awareness of Self: Functional MRI Studies of Depersonalization Disorder”. Frontiers in Psychology 7, art. 432. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00432
• Merleau-Ponty, Maurice. 2001. Fenomenologia percepcji. Tł. Małgorzata Kowalska i Jacek Migasiński. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Moors, Agnes, Phoebe C. Ellsworth, Klaus R. Scherer i Nico H. Frijda. 2013. „Appraisal Theories of Emotion: State of the Art and Future Development”. Emotion Review 5, no. 2: 119–124.
• Nagel, Thomas. 1974. „What Is It Like to Be a Bat?”. The Philosophical Review 83, no. 4: 435–450.
• Northoff, Georg, i Jaak Panksepp. 2008. „The Trans-Species Concept of Self and the Subcortical-Cortical Midline System”. Trends in Cognitive Sciences 12, no. 7: 259–264.
• Parnas, Josef, Peter Handest. 2003. „Phenomenology of Anomalous Self-Experience in Early Schizophrenia”. Comprehensive Psychiatry 44, no. 2: 121–134.
• Pokropski, Marek. 2012. „Husserl i Henry - spór o intencjonalność”. Przegląd Filozoficzno-Literacki 34, no. 3: 229–249.
• Pokropski, Marek. 2021. Mechanisms and Consciousness: Integrating Phenomenology with Cognitive Science. New York: Routledge.
• Ratcliffe, Matthew. 2005. „The Feeling of Being”. Journal of Consciousness Studies 12, no. 8–10: 43–60.
• Ratcliffe, Matthew. 2008. Feelings of Being: Phenomenology, Psychiatry and the Sense of Reality. Oxford: Oxford University Press.
• Ratcliffe, Matthew. 2009. „Understanding Existential Changes in Psychiatric Illness: The Indispensability of Phenomenology”. W: Psychiatry as Cognitive Neuroscience: Philosophical perspectives, red. Matthew Broome i Lisa Bortolotti, 223–244. Oxford: Oxford University Press.
• Ratcliffe, Matthew. 2010a. „Depression, Guilt and Emotional Depth”. Inquiry 53, no. 6: 602–626
• Ratcliffe, Matthew. 2010b. „The Phenomenology of Mood and the Meaning of Life”. W: The Oxford Handbook of Philosophy of Emotion, red. Peter Goldie, 349–371. Oxford: Oxford University Press.
• Ratcliffe, Matthew. 2012a. „The Phenomenology of Existential Feeling”. W: Feelings of Being Alive, red. Joerg Fingerhut i Sabine Marienberg, 23–53. Berlin/Boston: Walter de Gruyter.
• Ratcliffe, Matthew. 2012b. „Varieties of Temporal Experiences in Depression”. The Journal of Medicine and Philosophy: A Forum for Bioethics and Philosophy of Medicine 37, no. 2: 114–138.
• Ratcliffe, Matthew. 2013a. „Depression and the Phenomenology of Free Will”. W: The Oxford Handbook of Philosophy and Psychiatry, red. Bill Fulford i in., 574–591. Oxford: Bill Fulford.
• Ratcliffe, Matthew. 2013b. „Touch and the Sense of Reality”. W: The Hand, an Organ of the Mind: What the Manual Tells the Mental, red. Zdravko Radman, 131–157. Cambridge: MIT Press.
• Ratcliffe, Matthew. 2015. Experiences of Depression: A Study in Phenomenology. Oxford: Oxford University Press.
• Ratcliffe, Matthew. 2018a. „Depression, Self-Regulation, and Intersubjectivity”. Discipline filosofiche 28, no. 2: 21–41.
• Ratcliffe, Matthew. 2018b. „The Interpersonal Structure of Depression”. Psychoanalytic Psychotherapy 32, no. 2: 122–139.
• Ratcliffe, Matthew. 2019. „Emotional Intentionality”. Royal Institute of Philosophy Supplement 85: 251–269.
• Ratcliffe, Matthew. 2020. „Existential Feelings”. W: The Routledge Handbook of Phenomenology of Emotion, red. 250–261. Abingdon: Routledge.
• Rhodes, John E., Steve J. Hackney, Jonathan A. Smith. 2019. „Emptiness, Engulfment, and Life Struggle: An Interpretative Phenomenological Analysis of Chronic Depression”. Journal of Constructivist Psychology 32, no. 4: 390–407.
• Rosfort, René, i Giovanni Stanghellini. 2013. Emotions and Personhood: Exploring Fragility - Making Sense of Vulnerability. Oxford: Oxford University Press.
• Saarinen, Jussi A. 2018. „A critical examination of existential feeling”. Phenomenology and the Cognitive Sciences 17, no. 2: 363–374.
• Sartre, Jean-Paul. 2007. Byt i nicość: Zarys ontologii fenomenologicznej. Tł. Jan Kiełbasa i in. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
• Sass, Louis A., i Josef Parnas. 2003. „Schizophrenia, Consciousness, and the Self”. Schizophrenia Bulletin 29, no. 3: 427–444.
• Seligman, Martin. 1975. Helplessness: On Depression, Development, and Death. San Francisco: W. H. Freeman and Company.
• Shapiro, Edward. 2021. „Embodied Cognition”. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2021 Edition), red. Edward N. Zalta, https://plato.stanford.edu/archives/win2021/entries/embodied-cognition/. Dostęp 09.04.2022.
• Slaby Jan, i Achim Stephan. 2008. „Affective intentionality and self-consciousness”. Consciousness and Cognition 17, no. 2: 506–513.
• Sterna, Władysław, i Radosław Sterna. 2018. „Depersonalizacja/derealizacja - zespół objawów czy odrębne zaburzenie”. Psychiatria 15, no. 1: 26–34.
• Varela, Francisco. 2010. „Neurofenomenologia: metodologiczne lekarstwo na trudny problem”. Tł. Robert Poczobut. Avant. Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej 1: 31–73.
• Varga, Somogy. 2013. „Cognition, Representations and Embodied Emotions: Investigating Cognitive Theory”. Erkenntnis 79, no. 1: 165–190.
• Wilson, Andrew D., Sabrina Golonka. 2014. „Ucieleśnienie poznania to nie to, co myślisz”. Tł. Monika Włudzik i Przemysław Nowakowski. Avant. Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej 5, nr 1: 21–56.

Identifiers

DOI

10.18290/rf23711.17

Biblioteka Nauki

31232713