Republikanizm, ustrój mieszany, kultura sprzeciwu obywatelskiego. Wokół odczytania myśli Jeana-Jacques’a Rousseau przez Philipa Pettita

• Authors: Rafał Lis

Title variants

EN

Republicanism, Mixed Government, Culture of Contestatory Citizenry: around the Reading Jean-Jacques Rousseau’s Thought by Philip Pettit

Abstracts

EN

The article proposes a discussion with Philip Pettit’s theses developed in his book On the People’s Terms: A Republican Theory and Model of Democracy and his article “Two Republican Traditions.” Focusing on the so called Italian-Atlantic tradition, Pettit emphasises the linkeage of the ethos of contestatory citizenry and that of mixed constitution as crucial for republicanism. It is no coincidence that understing the tradition of republicanism in such a way, Pettit does not include Jean-Jacques Rousseau, seen rather as a forerunner of communitarism. Yet, one can hardly agree with Pettit’s classification of the republican tradition and - especially - with his reading of Rousseau. In the first place, it is precisely Rousseau’s thought that helps understand that republicanism, after all embodying the idea of citizens’ government, could absorb the values of mixed government only temporarly and conditionally-only until the latter could serve limitate non-civic (non-elective) elements of power. Pettit’s suggestion that the theory of popular sovereignty initiated by Rousseau must undermine the ideals of civic vigilance is also difficult to accept.

PL

W artykule proponuje się dyskusję z tezami Philipa Pettita zawartymi w książce On the People’s Terms: A Republican Theory and Model of Democracy i artykule „Two Republican Traditions”. Skupiając się na tzw. tradycji włosko-atlantyckiej, Pettit wskazywał na kluczowe dla republikanizmu powiązania etosów sprzeciwu obywatelskiego (contestatory citizenry) i ustroju mieszanego (mixed constitution). Nie jest przypadkiem, że do tak pojętej tradycji republikańskiej Pettit nie zaliczył Jeana-Jacques’a Rousseau, uznanego raczej za prekursora komunitaryzmu. Trudno się jednak zgodzić z prezentowaną przez Pettita klasyfikacją tradycji republikańskiej i - zwłaszcza - jego odczytaniem myśli Rousseau. Przede wszystkim to właśnie ta myśl ukazuje najlepiej, że republikanizm, uosabiający wszak ideę rządów obywatelskich, mógł przyswoić wartości ustroju mieszanego jedynie w sposób doraźny i warunkowy - jedynie dopóty, dopóki sprzyjały one ograniczeniu nieobywatelskich (niewybieralnych) czynników władzy. Trudno też przyjąć tezę Pettita, że zapoczątkowana przez Rousseau teoria zwierzchnictwa ludu musi podważać ideały kultury czujności obywatelskiej.

Keywords

EN

republicanism; mixed government; popular sovereignty; citizenship; Rousseau

PL

republikanizm; ustrój mieszany; zwierzchnictwo ludu; obywatelstwo; Rousseau

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2023
• Volume: 71
• Issue: 1
• Pages: 125-138

Dates

published

2023

Contributors

author

Rafał Lis

• Jesuit University Ignatianum (JUI) in Krakow

• https://orcid.org/0000000287000366

References

• Appleby, Joyce. 1992. Liberalism and Republicanism in the Historical Imagination, Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Gwyn, William B. 1965. The Meaning of the Separation of Powers: An Analysis of the Doctrine from its Origin to the Adoption of the United States Constitution. New Orlean i The Hague: Tulane University.
• Hankins, James. 2010. „Exclusivist Republicanism and the Non-Monarchical Republic”. Political Theory 38, no. 4: 453–482.
• Kramnick, Isaac. 1990. Republicanism and Bourgeois Radicalism. Political Ideology in Late Eighteenth-Century England and America. Ithaca i London: Cornell University Press.
• Lis, Rafał. 2013. „Jean Bodin, John Locke i Jean Jacques Rousseau. O paradoksie suwerenności i ludowładztwa oraz próbach jego rozwiązania”. Studia Polityczne nr 34: 78–83.
• Lis, Rafał. 2015. W poszukiwaniu prawdziwej rzeczypospolitej. Główne nurty myśli politycznej Sejmu Czteroletniego. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Lis, Rafał. 2017. „Od demokracji bezpośredniej do rządów zgromadzenia? Rousseau i problemy republikańskiego konstytucjonalizmu”. Czasopismo prawno-historyczne 69, nr 1: 193–210. DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2017.1.9.
• Ochmann, Stefania. 1990. „Rzeczpospolita jako monarchia mixta - dylematy władzy i wolności”. W: Kultura, polityka, dyplomacja. Studia ofiarowane profesorowi Jaremie Maciszewskiemu w sześćdziesiątą rocznicę jego urodzin, red. Andrzej Bartnicki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Paine, Thomas. 2008. Common Sense. W: Thomas Paine. Rights of Man, Common Sense and Other Political Writings, red. Mark Philp, 1–60. Oxford: Oxford University Press.
• Pettit, Philip. 1997. Republicanism: A Theory of Freedom and Government. Oxford: Oxford University Press.
• Pettit, Philip. 2012a. On the People’s Terms: A Republican Theory and Model of Democracy, Cambridge: Cambridge University Press.
• Pettit, Philip. 2012b. „Two Republican Traditions”. W: Republican Democracy, Liberty, Law and Politics, red. Andreas Niederberger i Philipp Schink, 169–204. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Pietrzyk-Reeves, Dorota. 2012. Ład rzeczypospolitej. Polska myśl polityczna XVI wieku a klasyczna tradycja republikańska. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Pocock, John G.A. 1975. The Machiavellian Moment: Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition. Princeton: Princeton University Press.
• Pocock, John G.A. 1989. Politics, Language and Time: Essays on Political Thought and History. Chicago i London: University of Chicago Press [pierwsze wydanie: 1960].
• Rousseau, [Jean-Jacques]. 1966. Umowa społeczna. Uwagi o rządzie polskim. List o widowiskach. Tł. Bronisław Baczko, Wiera Bieńkowska, Maria Pawłowska, Antoni Peretiatkowicz, Julian Rogoziński, Maciej Staszewski, Bohdan Strumiński, oprac. Bronisław Baczko. Biblioteka Klasyków Filozofii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Skinner, Quentin. 1997. The Foundations of Modern Political Thought, t. 1: The Renaissance, Cambridge: Cambridge University Press.
• Skinner, Quentin. 1998. Liberty Before Liberalism. Cambridge: Cambridge University Press.
• Skinner, Quentin. 2007. „The Monarchical Republic Enthroned”. W: The Monarchical Republic of Early Modern England. Essays in Response to Patrcik Collinson, red. John F. McDiarmid , 237–244. Aldershot i Burlington: Taylor & Francis Ltd.
• Venturi, Franco. 1971. Utopia and Reform in the Enlightenment. Cambridge: Cambridge University Press.
• Vile, M.C.J. 1998. Constitutionalism and the Separation of Powers. Indianapolis: Liberty Fund [pierwsze wydanie: Oxford i London: Clarendon Press i Oxford University Press, 1967].
• Viroli, Maurizio. 1987. „The Concept of ‘Ordre’ and the Languages of Classical Republicanism in Jean-Jacques Rousseau”. Tł. Antony Pagden. W: The Languages of Political Theory in Early-Modern Europe, red. Anthony Pagden, 159–178. Cambridge: Cambridge University Press.
• Wood, Gordon S. 1969. The Creation of the American Republic, 1776–1787. Chapel Hill, NC: Omohundro Institute and University of North Carolina Press.
• Wootton, David. 1994. „The Republican Tradition. From Commonwealth to Common Sense”, [Introduction do:] Republicanism, Liberty, and Commercial Society, 1649–1776, red. David Wootton, 1–41. Stanford: Stanford University Press.
• Wootton, David. 2006. „The True Origins of Republicanism: The Disciples of Baron and the Counter-Example of Venturi”. W: Il repubblicanesimo moderno. L’idea di repubblica nella riflessione storica di Franco Venturi, red. Manuela Antonietta Albertone, 271–304. Napoli: Bibliopolis.

Identifiers

DOI

10.18290/rf23711.6

Biblioteka Nauki

31232744