Kłopot z etyką. Wyjątkowość podmiotu moralnego a uniwersalność i obiektywność sądów moralnych

• Authors: Jacek Jaśtal

Title variants

EN

The Trouble with Ethics: The Uniqueness of the Moral Subject and the Universality and Objectiveness of Moral Judgments

Abstracts

EN

One of the consequences of adopting a subjective perspective in ethics is an increasingly detailed description of the properties of the moral subject itself, taken as a unique individual. This approach leads to a fundamental question for ethics: how to combine the uniqueness of the individual situation of the moral subject with the universality of moral judgements? Barbara Chyrowicz, in his book Widok stąd. Dlaczego działamy tak, a nie inaczej? [The View from Here: Why do We Act This Way and Not Otherwise?], describes the various elements that make up the uniqueness of the moral situation and draws two strategies for solving the problem of universalisation: a Kantian one, referring to the category of freedom, and an Aristotelian one, pointing to the need for self-perfection. In this article, I try to show that such strategies, however, undermine two convictions crucial to contemporary moral philosophy: the importance of the individuality of the moral subject (Bernard Williams) and the cognitive limitations associated with the description of the moral situation and its ineliminable value-laden character. Acceptance of these convictions cannot be reconciled with the traditional view of ethics, but requires the separation of moral judgements from the overall evaluation of the subject’s activity made in terms of the meaningfulness of life, the acceptance of constructivism, relativism and ethical particularism.

PL

Jedną z konsekwencji przyjmowania podmiotowej perspektywy w etyce jest coraz bardziej szczegółowy opis właściwości samego podmiotu moralnego ujmowanego jako wyjątkowe indywiduum. Takie podejście prowadzi do fundamentalnego dla etyki pytania: jak połączyć wyjątkowość indywidualnej sytuacji podmiotu moralnego z uniwersalnością sądów moralnych? Barbara Chyrowicz w książce Widok stąd. Dlaczego działamy tak, a nie inaczej? opisuje różne elementy składające się na wyjątkowość sytuacji moralnej oraz rysuje dwie strategie rozwiązania problemu uniwersalizacji: kantowską, odwołującą się do kategorii wolności, oraz arystotelesowską, wskazującą na potrzebę samodoskonalenia. W artykule staram się pokazać, że takie strategie podważają jednak dwa przeświadczenia kluczowe dla współczesnej filozofii moralnej: znaczenie indywidualności podmiotu moralnego (Bernard Williamsa) oraz ograniczenia poznawcze związane z opisem sytuacji moralnej i jego niemożliwy do wyeliminowania wartościujący charakter. Akceptacja tych przeświadczeń nie da się pogodzić z tradycyjnym ujęciem etyki, lecz wymaga rozdzielenia ocen moralnych od całościowej oceny aktywności podmiotu dokonywanej w kategoria sensowności życia, akceptacji konstruktywizmu, relatywizmu oraz partykularyzmu etycznego.

Keywords

EN

universalism; moral subject; constructivism; Bernard Williams

PL

uniwersalizm; podmiot moralny; konstruktywizm; Bernard Williams

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2023
• Volume: 71
• Issue: 3
• Pages: 275-287

Dates

published

2023

Contributors

author

Jacek Jaśtal

• Cracow University of Technology

• https://orcid.org/0000000221052841

References

• Chyrowicz, Barbara. Widok stąd. Dlaczego działamy tak, a nie inaczej? Kraków: Wydawnictwo Znak, 2001
• Dobrowolski, Jacek. 2022. Czy wolna jest wola? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jaśtal, Jacek. 2015. „Retoryka jako etyka praktyczna. O pewnej interpretacji retoryki Arystotelesa”. W: Jacek Jaśtal. Etyka i czas, 43–69. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Jonsen, Albert R., i Stephen Toulmin. 1990. The Abuse of Casuistry. Berkeley: University of California Press.
• Nussbaum, Martha C. 1994. The Therapy of Desire: Theory and Practice in Hellenistic Ethics. Princeton Classics. Princeton: Princeton University Press.
• Putnam, Hilary. 2005. Ethics without Ontology. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Williams, Bernard. 1993. Ethics and the Limits of Philosophy, London: Fontana Press.
• Williams, Bernard. 1999a. „Etyka i gmach świata”. W: Bernard Williams. Ile wolności powinna mieć wola? Tłum. Michał Szczubiałka, Tomasz Duliński i Tadeusz Baszniak,143–156. Warszawa: Aletheia.
• Williams, Bernard. 1999b. „Prawda w relatywizmie”. W: Bernard Williams. Ile wolności powinna mieć wola? Tłum. Michał Szczubiałka, Tomasz Duliński i Tadeusz Baszniak, 27–42. Warszawa Aletheia.
• Williams, Bernard. 1999c. „Punkt widzenia wszechświata”. W: Bernard Williams. Ile wolności powinna mieć wola? Tłum. Michał Szczubiałka, Tomasz Duliński i Tadeusz Baszniak, 329–353. Warszawa: Aletheia.
• Williams, Bernard. 2000a. Moralność. Wprowadzenie do etyki. Tłum. Mikołaj Hernik. Warszawa: Aletheia.
• Williams, Bernard. 2000b. „Philosophy as a Humanistic Discipline”, Philosophy vol. 75, no. 294: 477–496.
• Winch, Peter. 1990. „Uogólnialność sądów moralnych”. W: Peter Winch. Etyka w działaniu. Tłum. Tadeusz Szawiel, 255–291. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Identifiers

DOI

10.18290/rf23713.13

Biblioteka Nauki

31232833