Który naturalizm?

• Authors: John Cottingham

Title variants

EN

Which Naturalism?

Abstracts

EN

The ‘naturalizing’ agenda in contemporary secularist philosophy is often presented in opposition to traditional theism. But looking at the history of the terms ‘nature’ and ‘natural’ reveals a discontinuity between how these terms are currently understood and how they were understood in the past. The modern ‘naturalist’, in insisting that all phenomena should be brought within the domain of the natural, is advancing a thesis that many classical, medieval and early-modern philosophers and theologians would have regarded as fairly self-evident. What has changed is not that there is a new determination to include within the natural domain what was previously excluded from it, but rather that there is a radical shift in how the natural domain is to be understood. This paper argues that the philosophically interesting question is not whether or not we should be naturalists, but which of two naturalisms we should adopt: secular naturalism, with its neutralist conception of nature in general and of human nature in particular, or theistic naturalism, according to which the natural world and our own nature bear the stamp of the divine. It turns out the former (secularist) view is vulnerable to serious difficulties, on both the epistemic and the moral fronts.

PL

Program „naturalizacji” bywa we współczesnej laickiej filozofii przedstawiany w opozycji do tradycyjnego teizmu. Biorąc jednak pod uwagę historię terminów „natura” i „naturalny”, widać brak ciągłości między tym, jak owe terminy są rozumiane obecnie, a jak rozumiano je w przeszłości. Nowożytny „naturalista”, który domaga się, by wszystkie zjawiska umieścić w dziedzinie tego, co naturalne, stawia tezę, którą wielu klasycznych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych filozofów i teologów uznałoby za dość samooczywistą. Zmiana, która tu zaszła, nie polega na decyzji, by do dziedziny naturalnej włączyć to, co poprzednio było z niej wykluczone, lecz na zupełnie innym rozumieniu tejże dziedziny. W artykule argumentuję, że filozoficznie ciekawe jest nie tyle pytanie, czy powinniśmy być naturalistami, ile pytanie, który z dwóch naturalizmów należy przyjąć: świecki naturalizm, z jego neutralistyczną koncepcją natury w ogóle i ludzkiej natury w szczególności, czy teistyczny naturalizm, wedle którego świat naturalny i nasza własna natura noszą znamię boskości. Okazuje się, że ujęcie sekularystyczne musi zmierzyć się z poważnymi wyzwaniami epistemicznymi i moralnymi.

Keywords

EN

nature; scientism; secularism; natural light; theism

PL

natura; scjentyzm; sekularyzm; przyrodzone światło; teizm

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2023
• Volume: 71
• Issue: 3
• Pages: 299-317

Dates

published

2023

Contributors

author

John Cottingham

• University of Reading

• https://orcid.org/0000000152050323

translator

Marcin Iwanicki

• John Paul II Catholic University of Lublin

• https://orcid.org/0000000239040291

translator

Joanna Klara Teske

• John Paul II Catholic University of Lublin

• https://orcid.org/000000023651595X

References

• Akwinata. 1266-1273. Summa theologiae.
• Arystoteles. c. 325 przed Chr. De Anima [polski przekład: Arystoteles 1988].
• Arystoteles. 1988. O duszy. Tłum Paweł Siwek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Arystoteles. c. 350. De Caelo.
• Arystoteles. c. 350. De Partibus Animalium.
• Augustyn. 415. De natura et gratia.
• Baggini, Julian. 2020. The Godless Gospel. London: Granta.
• Butler, Joseph. 1726. Fifteen Sermons. Cambridge: Published by Hilliard and Brown [polski przekład: Butler, 2013]
• Butler, Joseph. 2013. Piętnaście kazań. Tłum. i komentarz Jakub Zawiła-Niedźwiecki. Kraków-Warszawa: edu-Libri.
• Campagna, Federico. 2018. Technic and Magic: The Reconstruction of Reality. London: Bloomsbury.
• Cicero. 45 przed Chr.. De Finibus.
• Cottingham John. 2005. The Spiritual Dimension: Religion, Philosophy and Human Value. Cambridge: Cambridge University Press.
• Cottingham, John. 2014. Philosophy of Religion: Towards a More Humane Approach. New York, NY: Cambridge University Press.
• Cottingham, John. 2015. How to Believe. London: Continuum.
• Dawkins, Richard. 1995a. Rivers Out of Eden. New York: Basic Books. [polski przekład: Dawkins 1995b]
• Dawkins, Richard. 1995b. Rzeka genów. Tłum Marek Jannasz. Warszawa: Wydawnictwo CiS, Oficyna Wydawnicza Most.
• Dawkins, Richard. 2011. The Magic of Reality. London: Random House [polski przekład: Dawkins 2012].
• Dawkins, Richard. 2012. Magia rzeczywistości. Skąd wiemy, co jest prawdziwe. Tłum. Piotr J. Szwajcer. Stare Groszki: Wydawnictwo CiS.
• Descartes, René. 1641. Meditationes de prima philosophia [polski przekład: Descartes 2001].
• Descartes, René. 2001. Medytacje o pierwszej filozofii. Zarzuty uczonych mężów i odpowiedzi autora. Rozmowa z Burmanem. Tłum. Maria i Kazimierz Ajdukiewiczowie, Stefan Swieżawski, Izydora Dąmbska, Kęty: Wydawnictwo Antyk.
• Descartes, René. 1644. Principia philosophiae [polski przekład: Descartes 1960].
• Descartes, René. 1960. Zasady filozofii. Tłum Izydora Dąmbska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Descartes, René. c. 1628. Regulae ad directionem ingenii [polski przekład: Descartes 1958].
• Descartes, René. 1958. Prawidła do kierowania umysłem. Poszukiwanie prawdy przez światło naturalne. Tłum. Józef Chmaj. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Diogenes Laertios. 1984. Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Tłum. Irena Krońska i in. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Dupré, John. 2012. Recenzja: Thomas Nagel. Mind and Cosmos. Notre Dame Philosophical Reviews.
• Ellis, Fiona, 2014. God, Value and Nature. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• Gioia, Luigi. „Ascetical Practices for a Secular Age”, maszynopis.
• Heidegger, Martin. 1935-1936. Der Ursprung des Kunstwerkes [polski przekład: Heidegger 1992].
• Heidegger, Martin. [1950] 1954. „Das Ding”. W: Vortrage und Aufsatze. Pfullingen: Neske [angielski przekład w: Heidegger 1971; polski przekład: Heidegger 2007].
• Heidegger, Martin. 1954. Die Frage nach der Technik [polski przekład: Heidegger 1977].
• Heidegger, Martin. 1971. Poetry Language and Thought. Tłum. Albert Hofstadter, New York: Harper & Row.
• Heidegger, Martin. 1977. „Pytanie o technikę”. Tłum. Krzysztof Wolicki. W: Martin Heidegger. Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane, red. Krzysztof Michalski, 224–255. Warszawa: Czytelnik.
• Heidegger, Martin. 1992. O źródle dzieła sztuki. Tłum. Lucyna Falkiewicz, „Sztuka i filozofia” 5: 9–67.
• Heidegger, Martin. 2007. Odczyty i rozprawy. Tłum. Janusz Mizera, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Hopkins, Gerard Manley. 1877. „God’s Grandeur” [polski przekład: Hopkins 1992].
• Hopkins, Gerard Manley. 1992. „Blask Boga”. Tłum. Stanisław Barańczak. W: Gerard Manley Hopkins. 33 wiersze. Tłum, wstęp i oprac. Barańczak. Kraków: Wydawnictwo Arka.
• Hölderlin, Friedrich. 1803. Patmos [polski przekład: Hölderlin 2009].
• Hölderlin, Friedrich. 2009. „Patmos”. Tłum. Antoni Libera. W: Friedrich Hölderlin. Co się ostaje, ustanawiają poeci, 168-175. Wyd. 2 rozszerzone. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Hume, David. 1748. An Enquiry concerning Human Understanding. [polski przekład: Hume 1928].
• Hume, David. 1928. Badania dotyczące rozumu ludzkiego. Tłum. Jan Łukasiewicz i Kazimierz Twardowski. Lwów: Polskie Towarzystwo Filozoficzne.
• Kant, Immanuel. 1781/1787. Kritik der reinen Vernunft [polski przekład: Kant 1986].
• Kant, Immanuel. 1986. Krytyka czystego rozumu. Tom 1. Tłum. Roman Ingarden, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Leiter, Brian, red. 2004. The Future for Philosophy. Oxford: Oxford University Press.
• Macarthur, David. 2018. „Liberal Naturalism and the Scientific Image of the World”. Inquiry 62: 565–585.
• McDowell, John. 1994. Mind and World. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• McPherson, David. 2020. Virtue and Meaning. Cambridge Cambridge University Press.
• Milton, John. 1667. Paradise Lost [polski przekład: Milton 1986].
• Milton, John. 2011. Raj utracony. Tłum. Maciej Słomczyński. Kraków: Zielona Sowa.
• Nagel, Thomas. 2012. Mind and Cosmos. Oxford: Oxford University Press [polski przekład: Nagel 2021].
• Nagel, Thomas. 2021. Umysł i kosmos. Dlaczego materialistyczna, neodarwinowska koncepcja natury niemal na pewno jest błędna. Tłum. Monika Bartosik. Warszawa: Fundacja En Arche.
• Pascal, Blaise. [c. 1660] 1962. Pensées, red. Louis Lafuma. Paris: Seuil [polski przekład: Pascal, 1996].
• Pascal, Blaise. 1996. Myśli. Tłum. Tadeusz Żeleński (Boy). Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
• Pattison, George. 2000. The Later Heidegger. London: Routledge.
• Plantinga, Alvin, i Michael Tooley. 2008. Knowledge of God. Oxford: Blackwell.
• Russell, Bertrand. [1927] 1957. Why I am Not a Christian. London: Allen & Unwin [polski przekład: Russell 1956].
• Russell, Bertrand. 1956. Dlaczego nie jestem chrześcijaninem. Tłum. Amelia Kurlandzka. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Russell, Bertrand, i Frederick, Copleston. 2000. Istnienie Boga. Tłum. Stanisław Wszołek. W: Refleksje na rozdrożu. Wybór tekstów z pogranicza wiedzy i wiary, red. Stanisław Wszołek, 276–302. Kraków: OBI, Tarnów: Biblos.
• Seneka. c. 64. Epistulae Morales.
• Stump, Eleonore. 2018. Atonement. Oxford: Oxford University Press.
• Williams, Bernard. 1995. Making Sense of Humanity. Cambridge: Cambridge University Press.
• Wittgenstein, Ludwig. [1929] 1965. „A Lecture on Ethics”, W: Philosophical Review 74 (1): 3–12 [polski przekład: Wittgenstein 1995].
• Wittgenstein, Ludwig. 1995. „Wykład o etyce”. Tłum. Wojciech Sady. W: Ludwig Wittgenstein. Uwagi o religii i etyce. Tłum. Wojciech Sady, Małgorzata Kawecka, Wiesław Walentukiewicz, 75–85. Kraków: Znak.

Identifiers

DOI

10.18290/rf23713.15

Biblioteka Nauki

31232836