Zagadnienie periodyzacji literatury łacińskiej doby republiki rzymskiej

• Authors: Krzysztof Tomasz Witczak

Title variants

EN

The Issue of Periodization of the Latin Literature in the Time of the Roman Republic

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje problem periodyzacji literatury rzymskiej doby republiki. Autor uznaje tradycyjny podział na 3 okresy literackie: (1) archaiczny; (2) cyceroński; (3) augustowski za częściowo poprawny. Bazując na teorii periodyzacji literatury, opracowanej przez prof. Juliana Krzyżanowskiego (1937), która zakłada cykliczność zjawisk w dziedzinie kultury i literatury, autor proponuje wydzielenie czterech kolejnych faz historycznoliterackich: [1] Okres archaiczny albo „hellenizujący” (240-160 r. przed Chr.); [2] Okres późnoarchaiczny albo „reakcyjny” (160-81 r. przed Chr.); [3] Okres cyceroński (81-31 r. p.n.e.); [4] Okres augustowski (31 r. przed Chr. – 14 r. po Chr.). Poszczególne okresy literackie stoją w wyraźnej opozycji do faz poprzedzających i po nich następujących. Występują w nich dominujące prądy i zjawiska literackie, odmienne niż w fazie poprzedzającej i bezpośrednio po nich następującej. Biorąc pod uwagę kryterium wpływów obcych (helleńskich) i rodzimości, możemy łatwo stwierdzić, że okresy nieparzyste [1, 3] mają charakter wyraźnie prohelleński, co przejawia się między innymi w tłumaczeniu bądź adaptacji najważniejszych dzieł literatury greckiej, wykorzystaniu istniejących w Grecji gatunków literackich, przyswojeniu obcych struktur metrycznych, motywów literackich lub prądów filozoficznych, podczas gdy w okresach parzystych [2, 4] twórcy literatury łacińskiej wprowadzają rodzime wątki i czysto rzymskie motywy, a także rozwijają własne gatunki literackie (np. satyrę, rzymską elegię miłosną).

EN

The article deals with the problem of periodization of Latin literature in the time of the Roman Republic. The author recognizes the traditional division into three literary periods (i.e. archaic, Ciceronian and Augustean) as partially correct. Basing on J. Krzyżanowski’s theory of periodization of literature (1937), which assumes the cyclical nature of phenomena in the field of culture and literature, the author proposes to separate four successive historical-literary phases: [1] the early-archaic or ‟Hellenizing” period (240–160 BC); [2] the late-archaic or ‟reactionary” period (160–81 BC); [3] the Ciceronian age (81–31 BC); [4] the Augustean age (31 BC–14 AD). The individual literary periods stand in clear opposition to the preceding and following phases. They contain dominant currents and literary phenomena, different than in the preceding and immediately following them. Taking into account the criterion of foreign (Hellenic) influences and nativity, we can easily conclude that odd periods [1, 3] are clearly favorable to the Greeks, which is manifested, inter alia, in translating or adapting the most important works of Greek literature, using literary genres existing in Greece, acquiring foreign metrical structures, literary motifs or philosophical currents, while in even periods [2, 4] Latin writers introduce native themes and purely Roman motifs, as well as develop their own literary genres (e.g. Roman satire, subjective love elegy).

Keywords

PL

język łaciński; literatura rzymska; okres literacki; Rzym; teoria periodyzacji Juliana Krzyżanowskiego; wpływy greckie; język łaciński; literatura rzymska; okres literacki; Rzym; teoria periodyzacji Juliana Krzyżanowskiego; wpływy greckie

EN

Latin language; Roman literature; literary period; Rome; Julian Krzyżanowski’s theory of periodization; Greek influences

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2020
• Volume: 68
• Issue: 3
• Pages: 133-153

Dates

published

2020-02-07

Contributors

author

Krzysztof Tomasz Witczak

• University of Lodz, Faculty of Philology

• https://orcid.org/0000-0001-8895-974X

References

• Albrecht, Michael von. Geschichte der römischen Literatur von Andronicus bis Beothius mit Berücksichtigung ihrer Bedeutung für die Neuzeit, t. I, München–New Providence–London–Paris: K.G. Saur, 1994(2).
• Blänsdorf, Jürgen. Fragmenta poetarum Latinorum epicorum et lyricorum praeter Ennium et Lucilium. Stutgardiae et Lipsiae: B.G. Teubner, 1995.
• Brożek, Mieczysław. Historia literatury łacińskiej w starożytności. Zarys. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
• Cancik, Hubert & Helmuth Schneider, red. Brill’s Encyclopaedia of the Ancient World New Pauly, vol. VII. Leiden–Boston: Brill, 2005.
• Cyceron. Brutus, czyli o sławnych mówcach. Przełożyła, wstępem i przypisami opatrzyła Magdalena Nowak. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2008.
• Cytowska, Maria i Hanna Szelest. Literatura grecka i rzymska w zarysie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981 (1983(2); 1985(3)).
• Cytowska, Maria i Hanna Szelest. Literatura rzymska. Okres augustowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.
• Cytowska, Maria i Hanna Szelest. Literatura rzymska. Okres cesarstwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1992.
• Cytowska, Maria i Hanna Szelest. Literatura rzymska. Okres cesarstwa: autorzy chrześcijańscy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994.
• Cytowska, Maria i Hanna Szelest. Historia literatury starożytnej, red. Mieczysław Mejor. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.
• Duff, John Wight. The Writers of Rome. Oxford: Oxford University Press, 1924 (przedruk: 1962).
• Duff, John Wight. A Literary History of Rome. From the Origins to the Close of the Golden Age. 3rd edition. London: Ernest Benn Limited, New York: Barnes & Noble Inc, 19533.
• Feeney, Denis. Beyond Greek. The Beginnings of Latin Literature. Cambridge, MA–London: Harvard University Press, 2016.
• Howatson, Margaret C. (red.). The Oxford Companion to Classical Literature. Oxford–New York: Oxford University Press, 19892.
• Kwintus Horacjusz Flakkus, Dzieła wszystkie. T. II. Tekst łaciński do druku przygotował, wyboru przekładów dokonał, przedmową, życiorysem poety, wersyfikacją i komentarzem opatrzył Oktawiusz Jurewicz. Wrocław: Ossolineum, 1986.
• Krzyżanowski, Julian. „Barok na tle prądów romantycznych”. Przegląd Współczesny r. 16, t. 60, nr 178/179(1937).
• Krzyżanowski, Julian. Od średniowiecza do baroku: Studia naukowo-literackie, 7-53. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, 1938.
• Kumaniecki, Kazimierz. Literatura rzymska. Okres cyceroński. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977.
• Lewandowski, Ignacy. Historiografia rzymska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007.
• López, Aurora. „Cornelia, madre de la epistolografia latina”. W Agustín Ramos Guerreira, red. Mnemosynum C. Codoñer a discipulis oblatum, 161-173. Salamanca: Ediciones Universidad Salamanca, 1991.
• Mariotti, Italo. Storia e testi della letteratura latina. T. II: L’età di Cesare. Bologna: Zanichelli Editore, 1976.
• Markiewicz, Henryk. „Próba periodyzacji nowożytnej literatury polskiej”. W Henryk Markiewicz. Przekroje i zbliżenia dawne i nowe. Rozprawy i szkice z wiedzy o literaturze, 5-19. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976.
• Markiewicz, Henryk, red. Problemy teorii literatury w Polsce międzywojennej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 287-320.
• Meiser, Gerhard. Historische Laut- und Formenlehre der lateinischen Sprache. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2006(2).
• Mikołajczyk, Ireneusz. Rzymska literatura agronomiczna. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2004.
• Morawski, Kazimierz. Historia literatury rzymskiej. T. I-VII. Kraków: Akademia Umiejętności, 1909-1921.
• Morawski, Kazimierz. Zarys literatury rzymskiej. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1922.
• Myśliwiec, Herbert. „Cato”. W Anna Świderkówna, red. Słownik pisarzy antycznych, 129-131. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982.
• Petrocelli, Corrado. „Cornelia, la matrona”. W Augusto Fraschetti, red. Roma al femminile, 21-70. Roma: Editori Laterza, 1994.
• Ronconi, Alessandro. Letteratura latina pagana: profilo storico. Firenze: G.C. Sansoni, 1963.
• Rostagni, Augusto. Storia dela letteratura latina. T. I: La repubblica. Torino: Unione Tipografico-Editrice Torinense, 1954.
• Rychlewska, Ludwika. Dzieje literatury rzymskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005.
• Rychlewska, Ludwika, Maria Cytowska i Hanna Szelest. Literatura rzymska. Okres archaiczny. Warszawa: PWN, 1996.
• Safarewicz, Jan. Zarys historii języka łacińskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1986.
• Skwara, Ewa. Historia komedii rzymskiej. Warszawa: Prószyński i S-a, 2001.
• Skwara, Ewa. Komedia według Terencjusza. Warszawa–Toruń: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 2016.
• Sławiński, Janusz, red. Słownik terminów literackich. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998.
• Stabryła, Stanisław. Historia literatury starożytnej Grecji i Rzymu. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002.
• Stabryła, Stanisław. Zarys kultury Grecji i Rzymu. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Bellona, 20162.
• Stankiewicz, Lucyna. Komedia Lucjusza Afraniusza i jej związki z innymi odmianami komedii. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1999.
• Stankiewicz, Lucyna. Tytyniusz – przedstawiciel komedii rzymskiej zwanej fabula togata. Wrocław: Wydawnictwo UWr, 1987.
• Szczygieł, Sylwia. Marek Porcjusz Katon: rzymski tradycjonalista czy polityk realista. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2011.
• Szelest, Hanna. „Epigram rzymski okresu archaicznego”. Meander 58(2003), nr 3-4: 305-318.
• Teuffel, Wilhelm Sigmund. Geschichte der römischen Literatur, neu bearbeitet von Wilhelm Kroll und Franz Skutsch. B. I: Die Literatur der Republik. Leipzig–Berlin: B.G. Teubner, 1916(6).

Identifiers

DOI

10.18290/rh20683-8