Przemiany nabożeństwa drogi krzyżowej w XX wieku w świetle teorii aktów mowy (wybrane aspekty)

• Authors: Agnieszka Sieradzka-Mruk

Title variants

EN

Changes of Devotion of Stations of The Cross In The 20th Century According To The Theory Of Speech Acts (Selected Aspects)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule opisano zmiany, które zachodzą w nabożeństwie drogi krzyżowej w ciągu ostatniego stulecia. Analiza opiera się na klasyfikacji aktów mowy Searle’a oraz na teorii funkcji wypowiedzi Bühlera-Jakobsona. Siła illokucyjna jest traktowana jako jeden z elementów gatunku mowy, tzw. aspekt pragmatyczny. Materiał badawczy obejmuje 100 tekstów nabożeństwa drogi krzyżowej wydanych przed soborem watykańskim II, w pierwszej połowie XX wieku, i 100 tekstów współczesnych, posoborowych. Okazuje się, że w badanym okresie zmienia się udział poszczególnych aktów mowy w całości tekstu. Między innymi można zauważyć zmniejszenie roli aktów ekspresywnych, a jednocześnie wzrost roli aktów dyrektywnych. Ponadto o wiele mniejszą wagę we współczesnym nabożeństwie przywiązuje się do aktu deklaratywnego polegającego na uzyskaniu odpustu. Jednakże podstawowy zespół aktów mowy nie zmienia się i w tym sensie można mówić o stałości nabożeństwa drogi krzyżowej.

EN

The paper describes changes which occurred in service of Stations of the Cross during the last century. The analysis is based on Searle’s classification of illocutionary acts and Bühler-Jakobson’s theory of speech functions. Illocutionary force is considered as one of the specific features of a speech genre (so called pragmatic aspect). Material of the study includes 100 Polish texts of Stations of the Cross service published during the first half of the 20th century and 100 contemporary texts of the devotional practice (after the II Vatican Council). The frequency of appearance and significance of different speech acts have changed in the analyzed period. It may be noted, inter alia, reduction of the role of expressive acts, and at the same time increase of the role of directive acts. Clearly less attention is paid to declarational act of gaining of the indulgences. However, basic set of speech acts in the devotion hasn’t changed and in this sense we can speak of stability of devotion of Stations of the Cross.

Keywords

PL

akt mowy; funkcja wypowiedzi; droga krzyżowa; pragmalingwistyka; teolingwistyka; akt mowy; funkcja wypowiedzi; droga krzyżowa; pragmalingwistyka; teolingwistyka

EN

speech act; speech function; Stations of the Cross; pragmalinguistics; theolinguistics

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2020
• Volume: 68
• Issue: 6
• Pages: 183-198

Dates

published

2020-09-15

Contributors

author

Agnieszka Sieradzka-Mruk

• Yagiellonian University in Krakow

• https://orcid.org/0000-0003-3075-1748

References

• Austin, John Langshaw. „Jak działać słowami”. John Langshaw Austin. Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne. Wydawnictwo PWN, 1993, ss. 543-743.
• Bühler, Karl. Teoria języka. TAiWPN Universitas, 1934/2004.
• Chlebda, Wojciech. Elementy frazematyki. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu, 1991.
• Enchiridion Indulgentiarum, www.vatican.va/roman_curia/tribunals/apost_penit/documents/rc_trib_appen_doc_20020826_enchiridion-indulgentiarum_lt.html. Dostęp 4.04.2015.
• Grzegorczykowa, Renata. „O specyficznych funkcjach wypowiedzi religijnych”. Etnolingwistyka, 13, 2001, ss. 77-84.
• Grzegorczykowa, Renata. „Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy”. Funkcje języka i wypowiedzi, red. Jerzy. Bartmiński i Renata Grzegorczykowa, Język a Kultura, 4, „Wiedza o Kulturze”, 1991, ss. 11-28.
• Jakobson, Roman. „Poetyka w świetle językoznawstwa”. Pamiętnik Literacki, 51, 1960, ss. 431-473.
• Kopeć, Jerzy Józef. Droga krzyżowa. Duchowość nabożeństwa i antologia współczesnych tekstów polskich. Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 1994.
• Makuchowska, Marzena. Modlitwa jako gatunek języka religijnego. Wydawnictwo TiT, 1998.
• Nadolski, Bogusław. Liturgika, t. 2. Pallotinum, 1991.
• Puzynina, Jadwiga. „Funkcje języka i akty mowy”. Polonistyka, 40, 1987, ss. 163-172.
• Searle, John Roger. „A Classifiction of Illocutionary Acts”. Language in Society, 5/1, 1976, ss. 1-23.
• Sieradzka-Mruk, Agnieszka. „Radość i nadzieja, smutek i trwoga” w nabożeństwie drogi krzyżowej. Wybrane aspekty ewolucji dyskursu religijnego w XX wieku na przykładzie leksyki dotyczącej uczuć. Księgarnia Akademicka, 2016.
• Sieradzka-Mruk, Agnieszka. „Adaptacje gatunkowe w tekstach współczesnej drogi krzyżowej”, Gatunki mowy i ich ewolucja, t. V. Gatunek a granice, red. Danuta Ostaszewska, Joanna Przyklenk, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015, ss. 522-531.
• Sieradzka-Mruk, Agnieszka. „Zmiany w funkcjonowaniu i częstości występowania wykrzykników (interiekcji) w rozważaniach drogi krzyżowej w ciągu ostatniego stulecia”. Język Polski, XCIV, z. 1 (2014), ss. 37-50.
• Sieradzka-Mruk, Agnieszka. „Zasada analogii w homiliach kierowanych do odbiorcy dziecięcego”. Stylistyka, t. XXI, 2012, ss. 335-345.
• Skowronek, Katarzyna. Reklama. Studium pragmalingwistyczne. Instytut Języka Polskiego PAN, 1993.
• Skudrzykowa, Aldona i Krystyna Urban. Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i pragmatyki językowej. Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 2000.
• Smereka, Wojciech. Drogi krzyżowe. Rys historyczny i teksty (studium pasyjne). Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1980.
• Wojtak, Maria. „Styl religijny w perspektywie genologicznej”. Język religijny dawniej i dziś, red. Stanisław Mikołajczak i Tomasz Węcławski, „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2004, ss. 104-113.
• Wojtak, Maria. Współczesne modlitewniki w oczach językoznawcy. Studium genologiczne. Biblos, 2011.
• Wojtak, Maria. „Wzorce gatunkowe wypowiedzi a realizacje tekstowe”. Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 2: Tekst a gatunek, red. Danuta Ostaszewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2004, ss. 29-39.
• Zdunkiewicz-Jedynak, Dorota. „Funkcja sakralna w tekstach i w języku. Perspektywa językoznawcy”. Funkcje wypowiedzi religijnych, red. Renata Przybylska i Wiesław Przyczyna, Biblos, 2014, ss. 21-32.

Identifiers

DOI

10.18290/rh20686-11