Stosunki polsko-ukraińskie w powieści Stulecie Jakuba Wołodymyra Łysa

• Authors: Albert Nowacki

Title variants

EN

Polish-Ukrainian Relations in the Novel Jacob’s Century by Volodymyr Lys

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wołodymyr Łys to jeden z najpoczytniejszych i najbardziej rozpoznawalnych współczesnych pisarzy ukraińskich, który w zasadzie już od dawna ugruntował swoją pozycję na arenie literackiej. Napisał wiele powieści, prawdziwą jednak popularność przyniósł mu utwór Stulecie Jakuba, który doczekał się kilku wznowień, a nawet ekranizacji telewizyjnej. Autor porusza w nim wiele ważkich tematów, jak chociażby kwestie tożsamości narodowej, skomplikowanej historii ukraińskiej, pamięci itd., celem niniejszego artykułu jest jednak spojrzenie na wspomniane dzieło przez pryzmat stosunków i wątków polsko-ukraińskich. Na kartach analizowanej powieści przewija się sto lat historii Ukrainy, w którą uwikłany jest także jej bohater – Jakiw Mech. Historię swego życia opowiada z perspektywy przeżytych niemal stu lat, na których przestrzeni był obywatelem Rosji, Polski, Niemiec, Związku Sowieckiego i wreszcie wolnej Ukrainy. Akcja powieści rozgrywa się na terenie należącego przed wojną do II Rzeczypospolitej Polesia, gdzie bohater ma wiele okazji do wchodzenia w interakcje w Polakami. Na początku są to doświadczenia niezbyt pozytywne (spotkanie ze zubożałym szlachcicem-„panem”), kiedy jednak Jakub trafia do wojska polskiego, udaje mu się nawiązać bardzo dobre relacje z polskimi dowódcami, a nawet ożenić się z polską szlachcianką. Niezwykle poruszającym momentem analizowanego utworu jest próba odniesienia się do tragicznych wydarzeń wołyńskich z 1943 r. Autor pisze o tych wydarzeniach z wielkim wyczuciem, nie wdając się w dywagacje o szukaniu winnych. Stwierdza, że każda śmierć jest wielką tragedią, a oba narody wiele podówczas wycierpiały. Wbrew licznym, nierzadko krzywdzącym stereotypom, a także różnym ocenom minionych wydarzeń, dokonywanym przez historyków oraz polityków z Polski i Ukrainy, Łys zauważa, że nie wszystko w relacjach między tymi Polakami i Ukraińcami było złe, że jedni i drudzy potrafili żyć obok siebie, tworząc wspólną historię. I choć w kontaktach polsko-ukraińskich czasem pojawiała się nierówność, zazdrość, protekcjonalizm, a czasem nawet pewna doza pogardy, to – jak przekonuje ukraiński pisarz – więcej te dwa narody łączy, niż dzieli.

EN

Volodymyr Lys is one of the most widely-read and recognisable contemporary Ukrainian writers, who has long established his position in the literary arena. He has written many novels, but he gained widespread popularity with the novel Jacob’s Century, which was reissued several times and even filmed for television. The author deals with many important topics within, such as issues of national identity, complicated Ukrainian history, memory, etc. However, the purpose of this article is to look at Volodymyr Lys’s work from the perspective of Polish-Ukrainian relations. The pages of the novel present a hundred years of the history of Ukraine in which its hero – Jacob Mekh – is also entangled. He tells the story of his life from the perspective of almost one hundred years, during which he was a citizen of Russia, Poland, Germany, the Soviet Union and, finally, a free Ukraine. The novel takes place in Polisie, which belonged to the Second Polish Republic before the war, and where the hero has many opportunities to interact with Poles. At first, these experiences are not very positive (meeting with the impoverished nobleman ‘master’, for example); however, when Jacob joins the Polish army, he manages to establish very good relations with his Polish commanders, and even marry a Polish noblewoman. An extremely moving moment in the novel is the attempt to deal with the tragic events in Volhynia in 1943. The author writes about these events with great sensitivity, avoiding a debate about who was guilty. He states that every death is a great tragedy and that both nations suffered a lot at that time. Contrary to numerous, often harmful stereotypes, as well as various assessments of past events made by historians and politicians from both Poland and Ukraine, Lys notes that not everything in the relations between these Poles and Ukrainians was bad, and that both were able to live side by side, creating a shared history. And although inequality, jealousy, protectionism and, sometimes, even a bit of contempt appeared in Polish-Ukrainian contacts, this Ukrainian writer argues that these two nations are more united than divided.

Keywords

PL

stosunki polsko-ukraińskie; Włodzimierz Lys; druga wojna światowa; okupacja niemiecka; okupacja sowiecka; pogranicze polsko-ukraińskie; historia XX wieku; stosunki polsko-ukraińskie; Włodzimierz Lys; druga wojna światowa; okupacja niemiecka; okupacja sowiecka; pogranicze polsko-ukraińskie; historia XX wieku

EN

Polish-Ukrainian relationship; Volodymyr Lys; Second World War; German occupation; Soviet occupation; Polish-Ukrainian borderland; history of the twentieth century

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2020
• Volume: 68
• Issue: 7
• Pages: 129-143

Dates

published

2020-08-13

Contributors

author

Albert Nowacki

• John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Humanities

• https://orcid.org/0000-0002-2418-0574

References

• Batruch, Stefan. „Ukraina – miejsce przenikania się kultur Wschodu i Zachodu w świetle nauczania Jana Pawła II”. Poznawanie sąsiadów. Z zagadnień religijnych w polskiej i ukraińskiej kulturze, red. Mirosława Ołdakowska-Kuflowa, Mirosława Kawecka, Towarzystwo Naukowe KUL 2008, ss. 19-27.
• Buczko, Dmytro, i Michał Łesiów (red.). Z badań nad polsko-ukraińskimi powiązaniami językowymi. Wydawnictwo KUL, 2003.
• Chojnowski, Andrzej, i Jan Jacek Bruski. Ukraina. Trio, 2006.
• Deluga, Waldemar. „Prawosławna myśl teologiczna w Rzeczypospolitej w świetle siedemnastowiecznych drukowanych źródeł literatury piśmienniczej”. Przegląd Wschodni, t. 8, nr 4, 2003, ss. 871-895.
• Grzybowski, Jerzy. „Ukraińcy w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie podczas II wojny światowej (zarys problemu)”. Studia Ucrainica Varsoviensia, t. 4, 2016, ss. 509-523.
• Hrycak, Jarosław. Historia Ukrainy 1772-1999. Narodziny nowoczesnego narodu. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2000.
• Kłoczowski, Jerzy. „Ukraina a Europa Środkowo-Wschodnia”. Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze, t. 2, 1994, ss. 15-20.
• Łesiów, Michał. Ukraina wczoraj i dziś. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1994.
• Łużny Ryszard. „Dawne piśmiennictwo ukraińskie a polskie tradycje literackie”. Z dziejów stosunków literackich polsko-ukraińskich, red. Stefan Kozak i Marian Jakóbiec, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974, ss. 7-36.
• Matusiak, Agnieszka. „«Stulecie Jakuba» Wołodymyra Łysa jako literackie świadectwo ukraińskiej posttotalitarnej traumy”. Przegląd Rusycystyczny, nr 3, 2018, ss. 12-35.
• Motyka, Grzegorz. Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943-47. Wydawnictwo Literackie, 2012.
• Motyka, Grzegorz. Wołyń ’43. Wydawnictwo Literackie, 2016.
• Radyszewśkyj, Rostysław. „Rola polskiego pośrednictwa w kształtowaniu się piśmiennictwa staroukraińskiego”. Przekład literacki. Teoria. Historia. Współczesność, red. Alina Nowicka-Jeżowa i Danuta Knysz-Tomaszewska, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, ss. 119-143.
• Rąkowski, Grzegorz. Wołyń. Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005.
• Rezmer, Waldemar. „Stanowisko i udział Ukraińców w niemiecko-polskiej kampanii 1939”. Polska – Ukraina: trudne pytania, t. 4, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Związek Ukraińców w Polsce, 1999, ss. 13-34.
• Roszkowski, Wojciech, i Jan Kofman, redaktorzy. Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004.
• Różycka-Bryzek, Anna. „Bizantyńsko-ryskie malowidła w Polsce wczesnojagiellońskiej: problem przystosowań na gruncie kultury łacińskiej”. Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 4, red. Stanisław Stępień, Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu, 1994, ss. 307-326.
• Serczyk, Władysław. Historia Ukrainy. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2001.
• Serczyk, Władysław. Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku. Wydawnictwo AVALON, 2008.
• Serczyk, Władysław. Na płonącej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny 1648-1651. Książka i Wiedza, 2007.
• Stryjek, Tomasz. Jakiej przeszłości potrzebuje przyszłość?: interpretacje dziejów narodowych w historiografii i debacie publicznej na Ukrainie 1991-2004”. Wydawnictwo Instytutu Studiów Politycznych PAN, 2007.
• Stryjek, Tomasz. Ukraińska idea narodowa okresu międzywojennego. Analiza wybranych koncepcji. Wydawnictwo „Funna”, 2000.
• Wereszycki, Henryk. Pod berłem Habsburgów. Zagadnienia narodowościowe. Wydawnictwo „Wysoki Zamek”, 2015.
• Zaremba, Marcin. Wielka Trwoga. Polska 1944-1947. Ludowa reakcja na kryzys. Wydawnictwo Znak, 2012.
• Баран, Євген. „Апостольська Самота Якова...”. Сіверщина. Всеукраїнський Незалежний Медійний Простір [Baran, Yevhen. “Apostol’s’ka Samota Yakova...”. Sivershchyna. Vseukrayins’kyy Nezalezhnyy Mediynyy prostir], siver.com.ua/forum/62-469-1. Dostęp 10.04.2017.
• Бойко, Любов. “Володимир Лис: «Я Знайшов Свій «Острівок Життя»”. Галицьке Слово, nr 36, 2016, 5 Sept. 2016 [Boyko Lyubov. “Volodymyr Lys: «Ya Znayshov Sviy «Ostrivok Zhyttya»”. Halyts’ke Slovo, nr 36, 2016], 5 Sept. 2016, www.galslovo.if.ua/ index_old.php?st=6026. Dostęp 8.05.2017.
• Вербич, Володимир. „Володимир Лис: Саме такою повинна бути література”. Молодіжний портал Волині [Verbych Volodymyr. „Volodymyr Lys: Same takoyu povynna buty literatura”. Molodizhnyy portal Volyni], molod.in.ua/2010/10/30/ volodymyr-lys-same-takoyu- povynna-buty-spravzhnya-literatura/. Dostęp 5.05.2017.
• Гарбузюк, Майя. „Дискурс України в просторі польського театру (на прикладі репертуару польської сцени у Львові першої половини ХІХ ст.)”. Studia Ucrainica Varsoviensia, t. 3, 2015, ss. 251-269 [Harbuzyuk, Mayya. „Dyskurs Ukrayiny v prostori pol’s’koho teatru (naprykladi repertuaru pol’s’koyi stseny u L’vovi pershoyi polovyny XIX st.)”. Studia Ucrainica Varsoviensia, t. 3, 2015, ss. 251-269].
• Забужко, Оксана. „Направду добра книжка”. Володимир Лис. „Століття Якова”. Клуб сімейного дозвілля, 2013, ss. 5-6 [Zabuzhko, Oksana. „Napravdu dobra knyzhka”. Volodymyr Lys. „Stolittya Yakova”. Klub simeynoho dozvillya, 2013, ss. 5-6].
• „Історія міста, селища, сіл Любомльського району”. Любомльська районна рада [„Istoriya mista, selyshcha, sil Lyuboml’s’koho rayonu”. Lyuboml’s’ka rayonna rada], lbmrada.gov.ua/ 1.html. Dostęp 18.07.2018.
• Клименко, Олександр. „Дві рецензії на бестселер Володимира Лиса”. ЛітАкцент, 2010 [Klymenko Oleksandr. „Dvi retsenziyi na bestseler Volodymyra Lysa”. Litaktsent, 2010], litakcent.com/2010/10/29/dvi-recenziji-na-bestseler-volodymyra-lysa/. Dostęp12.04.2017.
• Коронація слова, 2013 [Koronatsiya slova, 2013], koronatsiya.com/koronovanij-volodimir-lis-uvijshov-u-top-100-najvplivovishix-volinyan/. Dostęp 10.04. 2017.
• Лис, Володимир. Століття Якова. Клуб сімейного дозвілля, 2013 [Lys, Volodymyr. Stolittya Yakova. Klub simeynoho dozvillya, 2013].
• Максименко, Mарина. „Літературні вітражі Володимира Лиса”. Полтавська обласна бібліотека для юнацтва імені Олеся Гончара [Maksymenko Maryna. „Literaturni vitrazhi Volodymyra Lysa”. Poltavs’ka oblasna biblioteka dlya yunatstva], libgonchar.org/index.php? option=com_content&view=article&id=267%3A2014-11-06-08-39-27&catid=225&Itemid=25& lang=uk. Dostęp 6.05.2017.

Identifiers

DOI

10.18290/rh20687-9