Z Towarzystwa Jezusowego do Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. Myśl pedagogiczna Grzegorza Piramowicza a Ratio Studiorum

• Authors: Ewa M. Ziółek

Title variants

EN

From the Society of Jesus to the Society for Elementary Books. The Pedagogical Thought of Grzegorz Piramowicz and Ratio Studiorum

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Grzegorz Piramowicz – Ormianin lwowski, wywodzący się z mieszczańskiej rodziny jezuita jest jednym z najwybitniejszych działaczy Komisji Edukacji Narodowej, a także ważnym teoretykiem myśli pedagogicznej w Rzeczypospolitej. Obok wielu ważnych dzieł, które pozostawił po sobie, za szczególnie istotne dla historii wychowania w Polsce uznaje się Powinności nauczyciela – pierwszy polski poradnik metodyczny dla nauczycieli szkół elementarnych. Dzieło to było analizowane w historiografii z punktu widzenia jego nowatorstwa w aspekcie metody pracy edukacyjnej i wychowawczej w XVIII-wiecznej szkole i jako kompendium ówczesnej wiedzy pedagogicznej. Niniejszy artykuł natomiast został poświęcony dociekaniu źródeł wiedzy pedagogicznej Piramowicza. Porównanie treści Powinności nauczyciela z jezuickim Ratio studiorum, opracowanym jeszcze w XVI w. i wykorzystywanym w jezuickich kolegiach do kasaty w 1773 r., wyraźnie pokazuje, że Grzegorz Piramowicz czerpał głównie z tradycji swojego zakonu. W swoim dziele, w dużej mierze przejął i dostosował do potrzeb szkoły elementarnej przepisy wychowawcze obowiązujące w kolegiach jezuickich. Należy przy tym dodać, że czerpał on z własnego doświadczenia nauczycielskiego, co umożliwiło mu twórcze przejęcie tych zasad i stworzenie pierwszego w Polsce poradnika metodycznego dla nauczycieli, w którym teoria wsparta była doświadczeniem własnym autora.

EN

Grzegorz Piramowicz, an Armenian from Lviv and a Jesuit from a bourgeois family, was one of the most prominent activists of Poland’s Commission of National Education; he was also an important theoretician of pedagogical thought in the Polish Republic. In addition to his numerous and important works, Powinności nauczyciela (The Teacher’s Duties) – the first Polish methodological guide for elementary school teachers – is considered particularly valuable for the history of education in Poland. This work has been analyzed in historiography in terms of its novelty in light of methodology of educational and pedagogical work in the 18th-century school, and as a compendium of pedagogical knowledge of the time. This article examines Piramowicz’s sources of pedagogical knowledge. My comparison of the content of Powinności nauczyciela with the Jesuit Ratio studiorum, written as early as in the 16th century and used in Jesuit colleges until the dissolution of the order in 1773 clearly shows that Grzegorz Piramowicz drew mainly on his order’s tradition. In his work, he largely adopted and adapted the educational regulations in force in Jesuit colleges to the needs of elementary schools. It should also be added that he drew on his own teaching experience, which enabled him to creatively adopt these principles and create the first methodological guide for teachers in Poland, in which theory was supported by the author’s own experience.

Keywords

PL

Grzegorz Piramowicz; szkolnictwo jezuickie; Komisja Edukacji Narodowej; Grzegorz Piramowicz; szkolnictwo jezuickie; Komisja Edukacji Narodowej

EN

Grzegorz Piramowicz; Jesuit schooling; Commission of National Education

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2021
• Volume: 69
• Issue: 2
• Pages: 11-27

Dates

published

2021-03-19

Contributors

author

Ewa M. Ziółek

• John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Humanities, Poland

• https://orcid.org/0000-0003-0167-5491

References

• Aleksandrowicz, Elżbieta. „Piramowicz Grzegorz Wincenty”. W Polski słownik biograficzny, t. XXIV, red. E. Rostworowski, 529-536. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk‒Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1981.
• Axer, Jerzy. „Polski teatr jezuicki jako teatr polityczny”. W Jezuici a kultura polska: materiały sympozjum z okazji Jubileuszu 500-lecia urodzin Ignacego Loyoli (1491‒1991) i 450-lecia powstania Towarzystwa Jezusowego (1540‒1990), Kraków, 15‒17 lutego 1991 r., red. L. Grzebień SJ, S. Obirek SJ, 11-22. Kraków: Instytut Kultury Religijnej przy Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego, 1993.
• Bednarski, Stanisław. Upadek i odrodzenie szkół jezuickich w Polsce. Studium z dziejów kultury i szkolnictwa polskiego. Kraków: Wydawnictwo Księży Jezuitów, 1933.
• Borowski, Andrzej. „Renesans a humanizm jezuicki”. W Jezuici a kultura polska: materiały sympozjum z okazji Jubileuszu 500-lecia urodzin Ignacego Loyoli (1491‒1991) i 450-lecia powstania Towarzystwa Jezusowego (1540‒1990), Kraków, 15‒17 lutego 1991 r., red. L. Grzebień SJ, S. Obirek SJ, 27-39. Kraków: Instytut Kultury Religijnej przy Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego, 1993.
• Dutkiewicz, Józef. Historia Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego (1786‒1933). Łowicz: Rada Pedagogiczna Seminarium, 1934.
• Garszczyńska, Bożena. „Grzegorz Wincenty Piramowicz (1735‒1801)”. W Pisarze polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, t. I, 484-500. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.
• Gawlik, Stanisław. Grzegorz Piramowicz – idee, słowa, czyny. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2006.
• Janeczek, Stanisław. „Ideały wychowawcze w edukacji oświeceniowej (w perspektywie historii intelektualnej). Z dziejów Komisji Edukacji Narodowej”. Roczniki Kulturoznawcze 6, nr 2 (2015): 5-37.
• Janeczek, Stanisław. Komisja Edukacji Narodowej. Studia i szkice z dziejów polskiej kultury intelektualnej. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2018.
• Jobert, Ambroise. Komisja Edukacji Narodowej w Polsce (1773‒1794). Jej dzieło wychowania obywatelskiego, przeł. M. Chamcówna, przedm. H. Barycz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979.
• Litak, Stanisław. „Jezuici na tle innych zakonów męskich w Polsce w XVI‒XVIII wieku”. W Jezuici a kultura polska. Materiały sympozjum z okazji Jubileuszu 500-lecia urodzin Ignacego Loyoli (1491‒1991) i 450-lecia powstania Towarzystwa Jezusowego (1540‒1990), Kraków, 15‒17 lutego 1991 r., red. L. Grzebień SJ, S. Obirek SJ, 185-198. Kraków: Instytut Kultury Religijnej przy Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego, 1993.
• Litak, Stanisław. „Szkoły parafialne w Polsce w XVIII w. przed powstaniem Komisji Edukacji Narodowej”. Roczniki Humanistyczne 25, z. 2 (1977): 137-162.
• Lubieniecka, Janina. Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych. Warszawa: „Nasza Księgarnia”, 1960.
• Mitera-Dobrowolska, Mieczysława. „Kształtowanie postaw ideowych młodego pokolenia w szkołach Komisji Edukacji Narodowej (1773‒1794)”. Roczniki Humanistyczne 25, z. 2 (1977): 163-198.
• Mrozowska, Kamilla. „Grzegorz Piramowicz jako sekretarz Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych (1775‒1787)”. Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej. Seria A z. 2 (1958): 164-199.
• Natoński, Bronisław. „Jezuici a Komisja Edukacji Narodowej”. Roczniki Humanistyczne 25, z. 2 (1977): 65-100.
• Piechnik, Ludwik. „Działalność jezuitów polskich na polu szkolnictwa (1565‒1773)”. W Jezuici a kultura polska: materiały sympozjum z okazji Jubileuszu 500-lecia urodzin Ignacego Loyoli (1491–1991) i 450-lecia powstania Towarzystwa Jezusowego (1540‒1990), Kraków, 15‒17 lutego 1991 r. red., L. Grzebień SJ, S. Obirek SJ, 243-259. Kraków: Instytut Kultury Religijnej przy Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego, 1993.
• Piechnik, Ludwik. „Początki seminariów nauczycielskich w Polsce w wieku XVI”. Nasza Przeszłość 10 (1959): 159-175.
• Piechnik, Ludwik. Powstanie i rozwój jezuickiej Ratio studiorum (1548‒1599). Kraków: Wydawnictwo WAM, 2003.
• Piechnik, Ludwik. „Przemiany w szkolnictwie jezuickim w Polsce XVIII wieku”. Roczniki Humanistyczne 25, z. 2 (1977): 31-63.
• Pohoska, Hanna. Wizytatorowie generalni Komisji Edukacji Narodowej. Monografia z dziejów administracji szkolnej Komisji Edukacji Narodowej. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1957.
• Poplatek, Jan. Komisja Edukacji Narodowej. Udział byłych jezuitów w pracach Komisji Edukacji Narodowej, uzup. L. Grzebień, przygotował do druku J. Paszenda. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 1973.
• Ziółek, Ewa M. „Grzegorz Piramowicz – teoretyk i praktyk pedagogiki polskiego oświecenia”. W Studia z dziejów wychowania i kształcenia od średniowiecza do XIX wieku, red. J. Gwioździk, przy współudziale P.P. Barczyka [seria: Ars Educandi. Źródła, t. I], 264-273. Mysłowice: Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda w Mysłowicach, 2009.
• Ziółek, Ewa M. „Mistrz i jego mecenas. Słowo o współpracy Grzegorza Piramowicza i Ignacego Potockiego w dziele edukacji ludu”. W Ród Potockich w odmęcie historii (XVII‒XX w.), red. Z. Janeczek, 463-471. Katowice: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, 2007.
• Ziółek, Jan. „Związki Grzegorza Piramowicza z Potockimi”. W Grzegorz Piramowicz i jego epoka, red. K.A. Boreczek, A.A. Witusik, 93-102. Kurów: Kurowskie Towarzystwo Regionalne, Lubelski Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego, 2001.

Identifiers

DOI

10.18290/rh21692-1