Lakońskie nazwy palmy daktylowej i gałęzi palmowej

• Authors: Elwira Kaczyńska

Title variants

EN

Laconian Names for Date Palm and Palm Leaf

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omawia się dwie lakońskie glosy Hesychiosa oznaczające ‘daktylowca właściwego, czyli palmę daktylową (Phoenix dactylifera L.)’: βουάκραι· οἱ φοίνικες, ὑπὸ Λακώνων (HAL β-868) oraz σελίαρ· φοίνιξ (HAL σ-382), a także trzecią glosę o znaczeniu ‘gałąź palmy daktylowej’: σαρίρ· κλάδος φοίνικος, Λάκωνες (HAL σ-212). Lakoński wyraz βουάκρᾱ f. reprezentuje doryckie złożenie zawierające cząstkę βοῦ ‘duży, wielki, liczny’ oraz grecki apelatyw ἄκρᾱ (= joń. ἄκρη) f. ‘najwyższy punkt, szczyt, koniec’. Fitonim pierwotnie określał drzewo charakteryzujące się „wielkim szczytem”, jako że wielkie pierzaste gałęzie daktylowca tworzą imponującą koronę. Także dialektalny rzeczownik σελίαρ m. ‘palma daktylowa’ (< *σαλίαρ < lak. *σαλλίας < dor. *θαλλίας) wskazuje na obfitość gałęzi palmowych, por. gr. θαλία f. ‘obfitość’, θαλλίᾱ f. coll. ‘listowie, gałązki’, gr. θαλλός m. ‘gałązka’, coll. ‘świeże, zielone liście; młode pędy’, θαλλοί m. pl. ‘liście palmowe’. Hesychiosowy termin σαρίρ f. ‘gałąź palmowa’ powstał z późnolakońskiej formy *σαλίρ (< lak. *σαλλίς < dor. *θαλλίς) na skutek regresywnej dylacji dwóch spółgłosek płynnych.

EN

The paper discusses two Hesychian glosses (of Laconian origin) denoting ‘date palm, Phoenix dactylifera L.’: βουάκραι· οἱ φοίνικες, ὑπὸ Λακώνων (HAL β-868) and σελίαρ· φοίνιξ (HAL σ-382), as well as the third gloss for ‘leaf of the date palm’: σαρίρ· κλάδος φοίνικος, Λάκωνες (HAL σ-212). The Laconian word βουάκρᾱ f. represents a Doric compound containing the element βοῦ ‘big, great, many’ and the Greek appellative ἄκρᾱ (= Ionic ἄκρη) f. ‘summit, top’. It means originally ‘(a tree) having a great summit’. Indeed, the long pinnate branches of the date palm form an impressive tree crown. Also the dialectal noun σελίαρ m. ‘date palm’ (< *σαλίαρ < Lac. *σαλλίας < Doric *θαλλίας) refers to an abundance of palm leaves, cf. Gk. θαλία f. ‘abundance’, θαλλία f. ‘foliage, leaf-buds or twigs’, θαλλός m. ‘young branch, shoot’, θαλλοί m. pl. ‘palm-leaves’. The Hesychian term σαρίρ f. ‘palm leaf’ derives from Late Laconian *σαλίρ (< Lac. *σαλλίς < Doric *θαλλίς) by a regressive assimilation of two liquids.

Keywords

PL

greckie słownictwo; fitonimia; dialekt lakoński; greckie słownictwo; fitonimia; dialekt lakoński

EN

Greek vocabulary; phytonymy; Laconian dialect

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2021
• Volume: 69
• Issue: 3
• Pages: 47-61

Dates

published

2021-04-05

Contributors

author

Elwira Kaczyńska

• University of Lodz, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-4545-1927

References

• Adrados, Francisco R. Diccionario griego-español, t. 4, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 1994.
• Andriotis, Nikolaos. Lexikon der Archaismen in neugriechischen Dialekten. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1974.
• Bartoněk, Antonín. Chréstomatie starořeckých nářečních nápisů. Masarykova univerzita, 2011.
• Bärtels, Andreas. Rośliny śródziemnomorskie. Multico Oficyna Wydawnicza, 2009.
• Bednarczuk, Leszek. „Rozszczepienie u-, i-, s- w ormiańskim, grece i albańskim na tle indoeuropejskim”. In the Orient Where the Gracious Light... Satura Orientalis in honorem Andrzej Pisowicz, red. Anna Krasnowolska, Kinga Matuszak, Barbara Mękarska, Księgarnia Akademicka, 2006, ss. 1-11.
• Bednarczuk, Leszek. Związki i paralele fonetyczne języków słowiańskich. Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2007.
• Beekes, Robert. Etymological Dictionary of Greek, t. 1-2, Brill, 2010.
• Benveniste, Émile. Noms d’agent et noms d’action en indo-européen. Adrien-Maisonneuve, 1948.
• Blažek, Václav. „Two Greek words of a foreign origin: I. ἐλέφᾱς, II. φοῖνιξ”. Sborník prací Filozofické fakulty brněnské univerzity. N. Řada klasická, t. 47-48, nr 3-4, 1998-1999, ss. 11-28.
• Carnoy, Albert. Dictionnaire étymologique des noms grecs de plantes. Publications Universitaires, 1959.
• Černý, Jaroslav. Coptic Etymological Dictionary. Cambridge University Press, 1976.
• Chantraine, Pierre. „Sur le vocabulaire maritime des grecs”. Étrennes de linguistique offertes par quelques amis à Émile Benveniste, red. Antoine Meillet, Librairie Orientaliste Paul Geuthner, 1928, ss. 1-25.
• Chantraine, Pierre. Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Histoire des mots, t. 1-4, Éditions Klincksieck, 2008.
• Crum, Walter E. A Coptic Dictionary. Oxford University Press, 2007.
• Cunningham, Ian C. Hesychii Alexandrini Lexicon, t. 1, De Gruyter, 2018.
• Erman, Adolf i Grapow, Hermann. Wörterbuch der aegyptischen Sprache, t. 1, Akademie-Verlag, 1971.
• Etymologicon Magnum, red. Thomas Gaisford, Adolf M. Hakkert, 1994.
• Frisk, Hjalmar. Griechisches etymologisches Wörterbuch, t. 2, Carl Winter, 1962.
• Hansen, Peter Allan. Hesychii Alexandrini Lexicon, t. 3, De Gruyter, 2005.
• Hansen, Peter Allan i Cunningham, Ian C. Hesychii Alexandrini Lexicon, t. 4, De Gruyter, 2009.
• Homer. Iliada. Tłum. Ignacy Wieniewski, Wydawnictwo Literackie, 1984.
• Homers Ilias, red. Karl Friedrich Ameis, t. 2.4, B.G. Teubner, 1906.
• Ioannidou, Kristi Emilio. Lexikó archaíon ellinikón nautikón óron. Historical Quest, 2014 [Ιωαννίδου, Κρίστυ Εμίλιο. Λεξικό αρχαίων ελληνικών ναυτικών όρων. Historical Quest, 2014].
• Kaczyńska, Elwira. „W sprawie genezy psł. *dikъ ‘dziki’”. Studia Borysiana. Etymologica – Diachronica – Slavica. W 75. rocznicę urodzin Profesora Wiesława Borysia, red. Mariola Jakubowicz i Beata Raszewska-Żurek, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2014, ss. 63-71.
• Kaczyńska, Elwira. „Laconian βοῦα ‘Band of Boys’ as a Collective Noun”. Graeco-Latina Brunensia, t. 24, nr 1, 2019, ss. 93-103.
• Kaczyńska, Elwira i Witczak, Krzysztof Tomasz. „The Thessalian and Cretan Name for ‘Bottle Gourd’”. Roczniki Humanistyczne, t. 66, z. 3 (Selected Papers in English), 2018, ss. 59–79.
• Kaczyńska, Elwira i Witczak, Krzysztof Tomasz. „Późnolakońska nazwa rzepy”. LingVaria, t. 14, nr 1, 2019, ss. 279-292.
• Kisilier, Maksim. „Novogrecheskaya dialektologiya: dostizheniya i problemy”. Voprosy yazykoznaniya, nr 2, 2013, ss. 83-98 [Кисилиер, Максим. „Новогреческая диалектология: достижения и проблемы”. Вопросы языкознания, nr 2, 2013, ss. 83-98].
• Latte, Kurt. Hesychii Alexandrini Lexicon, t. 1-2, Ejnar Munksgaard, 1953-1966.
• Liddell, Henry George, i Robert Scott. A Greek-English Lexicon. Clarendon Press, 1996.
• Liosis, Nikos. „Tsakonian”. Encyclopedia of Ancient Greek Language and Linguistics, red. Georgios K. Giannakis, t. 3, Brill 2014, ss. 446-450.
• Lundquist, Jesse. „Assimilation”. Encyclopedia of Ancient Greek Language and Linguistics, red. Georgios K. Giannakis, t. 1, Brill 2014, ss. 186-187.
• McGready, Alfred Glen. „Egyptian Words in the Greek Vocabulary”. Glotta, t. 46, 1968, ss. 247-254.
• Méndez Dosuna, Julian. „The Doric Dialects”. A History of Ancient Greek from the Beginnings to Late Antiquity, red. Athanasios-Fivos Christidis, t. 1, Cambridge University Press, 2015, ss. 444-459.
• Mitchell, Eva A. The Laconian Dialect, Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy. University of Edinburgh, 1984.
• Montanari, Franco. The Brill Dictionary of Ancient Greek. Brill, 2018.
• Mpampiniotis, Georgios D. Etimologikó lexikó tis néas ellinikís glóssas. Istoría ton léxeon. Kéntro Lexikologías, 2011. [Μπαμπινιώτης, Γεώργιος Δ. Ετυμολογικό λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας. Ιστορία των λέξεων. Κέντρο Λεξικολογίας, 2011].
• Pisani, Vittore. Manuale storico della lingua greca. Paideia, 1973.
• Pokorny, Julius. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Francke Verlag, 1959.
• Porcius Cato, Marcus. On Agriculture. Terentius Varro, Marcus. On Agriculture. Harvard University Press 1960.
• Richardson, Leon Josiah D. „The Origin of the Prefix bou- in Comedy”. Hermathena, t. 95, 1961, ss. 53-63.
• Schmidt, Moritz. Hesychii Alexandrini Lexicon, t. 4.1-2, Mauk, 1862-1864.
• Schwyzer, Eduard. Griechische Grammatik, t. 1, C.H. Beck, 1939.
• Segura Munguía, Santiago i Torres Ripa, Javier. Historia de las plantas en el mundo antiguo. Universidad de Deusto, Consejo Superior de Investigaciones Científicas.
• Słownik grecko-polski, red. Z. Abramowiczówna, t. 4, PWN 1965.
• Striano, Araceli. „Laconian, Messenian”. Encyclopedia of Ancient Greek Language and Linguistics, red. Georgios K. Giannakis, t. 2, Brill 2014, ss. 287-288.
• Terencjusz Warron, Marek. O gospodarstwie rolnym. Tłum. Ireneusz Mikołajczyk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1991.
• Trudgill, Peter. „Modern Greek Dialects. A Prelimary Classification”. Journal of Greek Linguistics, t. 4, 2003, ss. 45-64.
• Witczak, Krzysztof Tomasz. „On the Chronology of the Loss of *λ in Tsakonian (Late Laconian)”. Graeco-Latina Brunensia, t. 20, nr 2, 2015, ss. 177-188.
• Wodtko, Dagmar S., Irslinger, Britta i Schneider, Carolin. Nomina im indogermanischen Lexikon. Winter, 2008.
• Zacharis, Asterios S. Dasikó oikologikó lexikó. Dorikós, 2007 [Ζαχάρης, Αστέριος Σ. Δασικό οικολογικό λεξικό. Δωρικός, 2007].

Identifiers

DOI

10.18290/rh21693-3