Hermeneutyka sztuki średniowiecznej: własna lub zapożyczona? Próba zastosowania procedur hermeneutyki filozoficznej do badań nad sztuką

• Authors: Dariusz Tabor

Title variants

EN

The Hermeneutics of Medieval Art: Own or Loaned? An Attempt to Apply the Procedures of Philosophical Hermeneutics in Art Research

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Hermeneutyka Maxa Imdahla wyróżnia widzenie rozpoznające temat ikonograficzny oraz widzenie widzące szczególną strukturę obrazu. Hermeneutyka Godfrieda Böhme jest przekładem zamiany medium wizualnego na medium obrazowe, przy znalezieniu tego, co obu wspólne (Bild­lichkeit). Oskar Bätschmann odrzuca redukcje, jakim poddaje dzieło sztuki ikonologia i dąży do odkrycia tego, co dzieło samo z siebie ujawnia. Te hermeneutyki kierują ku wyjątkowej swoistej, nieredukowalnej do dyskursu strukturze dzieła. Badanie sztuki średniowiecznej wymaga wyjścia poza ścisłą strukturę wizualną. Podjęto próbę zastosowania procedur właściwych hermeneutyce filozoficznej Hansa Georga Gadamera. Jej podstawą jest istnienie przedpoznania, rzeczywistej wiedzy na temat dzieła oraz stosowanie języka wykluczającego bezrefleksyjne stosowanie kodów. Droga badawcza dalej skierowana jest ku tradycji. W procesie badanie sztuki średnio­wiecznej nie można od razu zastosować odniesienia dzieła do tradycji. Trzeba postawić dzieło wobec wybranego horyzontu, rzeczywistości, które je otacza, w relacji do horyzontu liturgicz­nego, egzegetycznego, duchowego i teologiczno-politycznego. Linia spirali biegnie ku horyzon­towi, ku momentom tradycji na linii czasu. Konfrontacja z tradycją, to odnalezienie sensu przy­należności, momentu w tradycji, momentu wspólności podstawowych zawartości dzieła i rzeczy­wi­stości, należących do tradycji. Zastosowanie pojęcia sensu przynależności nie spowoduje utra­ty własnej hermeneutyki sztuki na rzecz hermeneutyk właściwych dla zawartości tradycji.

EN

Max Imdahl’s hermeneutics distinguishes seeing that recognizes an iconographic subject and one that sees a specific structure of an image. Godfried Böhme’s hermeneutics is a trans­position of the visual medium to the pictorial medium, while finding what both have in common, i.e. Bild­lichkeit. Oskar Bätschmann’s hermenutics rejects the reductions done by iconology to a work of art and seeks to discover what the work of art reveals by itself. These three hermeneutics direct the researcher’s attention towards the unique, specific structure of the work, irreducible to discourse. The study of medieval art requires going beyond the strict visual structure. An attempt was made to apply procedures inherent in the philosophical hermeneutics of Hans-Georg Gadamer. The basis of this hermeneutics is the existence of pre-cognition, which is the actual knowledge of the work, and the use of language that excludes the unreflective use of codes. A circular research path leads from pre-recognition to tradition. However, in the process of studying medieval art, the reference of a work to tradition cannot be made straight away. A given work must be placed against the horizon which is the reality surrounding it, namely in relation to the liturgical, exegetical, spiritual and theological-political horizons. The spiral line runs then towards the horizon, spiraling into moments of the tradition along the timeline. A confrontation with tradition is finding the sense of belonging, a moment in tradition, a moment of commonality of the basic contents of both the work and the reality, which both belong to tradition. Applying the notion of a sense of belonging will not result in the loss of its own hermeneutics of art in favor of hermeneutics appropriate to the content of tradition.

Keywords

PL

hermeneutyka; hermeneutyka historii sztuki; krąg hermeneutyczny; sztuka średniowieczna; horyzont hermeneutyczny; hermeneutyka; hermeneutyka historii sztuki; krąg hermeneutyczny; sztuka średniowieczna; horyzont hermeneutyczny

EN

hermeneutics; hermeneutics of art history; hermeneutic circle; medieval art; hermeneutic horizon

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2021
• Volume: 69
• Issue: 4
• Pages: 7-33

Dates

published

2021-05-10

Contributors

author

Dariusz Tabor

• The Pontifical University of John Paul II in Krakow, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-8071-4174

References

• Bätschmann, Oskar. Einführung in die kunstgeschichtliche Hermeneutik. Die Auslegung von Bildern. Darmstadt Wissenschaftliche Buchgesselschaft, 2001.
• Bätschmann, Oskar. „Beiträge zu einem Übergand von der Ikonologie zur kunstgeschichtlichen Hermeneutik”. Bildende Kunst als Zeichensystem. Band 1: Ikonographie und Ikonologie. Theorien-Entwicklung-Probleme. Verlag DuMont, 1979, ss. 460-484.
• Boehm, Gottfried. „Zu einer Hermeneutik des Bildes”. Seminar: Die Hermeneutik und die Wissenschaft, red. Hans-Georg Gadamer i Gottfried Boehm, Suhrkamp, 1978, ss. 444- 471.
• Bryl, Mariusz. „Płaszczyzna ogląd absolut. Inspiracje hermeneutyczne we współczesnej historii sztuki”. Artium Quaestiones, t. 6, 1993, ss. 55-84.
• Bryl, Mariusz. „[Rozdz. VIII] Hermeneutyki w historii sztuki między alternatywą a przyswojeniem”. Suwerenność dyscypliny. Polemiczna historia stuki od 1970 roku. Wydawnictwo Naukowe UAM, 2008 , ss. 433-494.
• Das Evangeliar Ottos III Clm 4453 der Bayerischen Staatsbibliothek München, red. Florentine Mütherich i Karl Dachs, Prestel, 2001.
• Fajt, Jiří, i Štěpánka Chlumská. Čechy a střední Evropa 1200-1550. Dlouhodobá expozice sbírky starého umění Národní galerie v Praze v klášteře sv. Anežky České. Národní Galerie, 2006.
• Haake, Michał. „Jednostka wobec historii. Portret generała Henryka Dembińskiego Henryka Rodakowskiego”. Artium Quaestiones, t. 12, 2001, ss. 25-84.
• Haake, Michał. „Obraz w kole rozumienia”. Artium Quaestiones, t. 20, 2009, ss. 141-170.
• Haake, Michał. „Powołanie Mateusza Caravaggia. Studium z hermeneutyki obrazu”. Artium Quaestiones, t. 18, 2007, ss. 37-115.
• Imdahl, Max. Giotto, Zur Frage der ikonischen Sinnstruktur. Carl Friedrich von Siemens Stiftung, 1979 (pol. „Giotto. Z zagadnień ikonicznej struktury sensu”. Tłum. Tadeusz Żuchowski. Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, red. Mariusz Bryl, Piotr Januszewski, Piotr Piotrowski i Wojciech Suchocki, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2009, ss. 111-138.
• Imdahl, Max. „Kontingenz, Komposition, Providenz. Zur Anschauung eines Bildes von Giotto”. Anschauung als ästhetische Kathegorie: Neue Hefte für Philosophie, t. 19/19, 1980, ss. 151-177.
• Imdahl, Max. „Über eine narrative Strukturen in den Arenafresken Giottos”. Geschichte – Ereignis und Erzählung, red. Reinhart Koselleck i Wolf-Dieter Stempel, (Poetik und Hermeneutik V), Verlag Fink, 1973, ss. 155-173.
• Jungmann, Josef Andreas. Missarum solemnia. Eine genetische Erklärung der römischen Messe. Bd. 2, Herder, 1952.
• Martimort, Aimé-Georges. La Chiesa in preghiera. II. Eucaristia, red. wyd, włoskiego Adelio Biazzi, Queriniana, 1985.
• Mayr-Harting, Henry. Ottonian Book Illumination: An Historical Study. Part I: Themes, Harvey Miller Brepols 1999, pp. 1598-159.
• Meyer, Hans Bernhard. Eucharistie. Geschichte, Theologie, Pastoral. Friedrich Pustet, 1989.
• Pešina, Jaroslav. Mistr Vysebrodského cyklu. Odeon, 1982.
• Skubiszewski, Piotr. „Programy obrazowe kielichów i paten romańskich”. Rocznik Historii Sztuki, t. 13, 1981, ss. 77-81.
• Scattola, Merio. Teologia polityczna. Tłum. Paweł Borkowski, Instytut Wydawniczy PAX, 2011.
• Tabor, Dariusz. „Od lectio divina do dwóch sensów Pisma. Refleksy cysterskiej egzegezy w Psałterzu trzebnickim IF 440”. Dzieje i kultura cystersów w Polsce 2, red. Marcin Starzyński i Dariusz Tabor, Wydawnictwo Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, 2018, ss. 179-194.
• Tabor, Dariusz, „Psałterz trzebnicki: między egzegezą a duchowością”. Cysterki w dziejach i kulturze ziem polskich, dawnej Rzeczypospolitej i Europy Środkowej. Materiały z siódmej Międzynarodowej Konferencji Cystersologów, Trzebnica 18-21 września 2002, red. Andrzej Marek Wyrwa, Antoni Kiełbasa i Józef Swastek, Wydawnictwo Poznańskie, 2004, ss. 108-120.

Identifiers

DOI

10.18290/rh21694-1