O obrazowaniu idei sprawiedliwości w Rzeczypospolitej połowy XVIII wieku – wokół konfliktu o ordynację ostrogską

• Authors: Krzysztof Gombin

Title variants

EN

Depictions of the Idea of Justice in Mid-18th Century Poland: On the Conflict over the Ostrogski Estate

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest ukazanie wzajemnych relacji sztuk plastycznych, ceremoniału oraz publicystyki w propagandzie politycznej Rzeczypospolitej czasów Augusta III, na kluczowym dla ówczesnego życia publicznego przykładzie – sporze o ordynację ostrogską. W satyrycznej Scenie tragiczno-komicznej zawarcie tzw. transakcji kolbuszowskiej, sankcjonującej podział ordynacji, przedstawione zostało jako akt bezprawia – parodia sądów Rzeczypospolitej. Z przekazu zawartego w rycinach rozprawy Piotra Hadziewicza, Prawda obiaśniona… wynikało, że jedność i ład w państwie muszą być oparte na przestrzeganiu praw, czego gwarantem jest król. August III utworzył obradującą w Dubnie komisję, mającą ocenić zasadność podziału ordynacji. Jej członkowie, akcentując legalność działań, przyjęli porządek obrad wzorowany na ceremoniale Trybunału Koronnego, instytucji silnie zakorzenionej w ówczesnym polskim systemie prawnym. Główni aktorzy „Nowego w Dubnie Trybunału”, jak określił komisję prymas Adam Komorowski, dbali o jednolity dla opinii publicznej przekaz: zgodnej pracy dla odtworzenia ładu prawnego w Rzeczypospolitej, co doskonale korespondowało z treściami ówczesnej grafiki i satyry.

EN

This article aims to show the interrelation between the visual arts, ceremonials and journalistic opinion pieces in the political propaganda of the Polish-Lithuanian Republic during the reign of King Augustus III, using an example which was of vital importance for the public life of that time – the dispute over the entail of the Ostrogski estate. In the satirical Tragic-Comic Scene, the conclusion of the so-called Kolbuszowa Transaction, sanctioning the division of the estate’s entail, was presented as a parody of the courts then operating in the Republic. The illustrations for Piotr Hadziewicz’s dissertation Prawda obiaśniona… conveyed the message that the unity and order of the state must be based upon the observance of its laws, with the King being the guarantor of the legal order. The king established a special commission, known as the Dubno Commission, which was to assess the legal and factual status related to the division of the Ostrogski estate. The committee members strongly emphasised the legality of their actions. They adopted a ceremonial which was modelled on the ceremonies of the Crown Tribunal, an institution deeply rooted in the Polish legal system of that time. The main actors of the “new Tribunal in Dubno”, as Primate Adam Ignacy Komorowski described the Commission, made sure that a uniform message was sent out to the public: that of the harmonious work by the Commission to restore the legal order in the Republic. This message perfectly corresponded with the content of the illustrations and satire of that period.

Keywords

PL

ceremoniał polityczny; archeologia prawna; ordynacja ostrogska; komisja dubieńska; satyra; grafika polska XVIII wieku; ceremoniał polityczny; archeologia prawna; ordynacja ostrogska; komisja dubieńska; satyra; grafika polska XVIII wieku

EN

political ceremonial; legal archaeology; the Ostrogski estate; the Dubno Commission; satire; Polish illustrations of the 18th century

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2021
• Volume: 69
• Issue: 4
• Pages: 185-198

Dates

published

2021-05-10

Contributors

author

Krzysztof Gombin

• John Paul II Catholic University of Lublin, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-0097-2518

References

• Buchwald-Pelcowa, Paulina. Satyra czasów saskich. Ossolineum, 1969.
• Chrościcki, Juliusz A. „Gigantomachia, komety i ulotki. Studia nad ikonografią oblężenia Jasnej Góry w roku 1655”. Studia Claromontana, t. 7, 1987, ss. 121-133.
• Gombin. Krzysztof. Trybunał Koronny. Ceremoniał i sztuka. Wydawnictwo KUL, 2013.
• Gombin, Krzysztof. „O reminiscencjach konfliktu o ordynację ostrogską w sztuce kręgu Jana Klemensa Branickiego”. Roczniki Humanistyczne, t. 68, z. 4, 2020. ss. 191-203.
• Górska, Magdalena. Polonia – Respublica – Patria. Personifikacje Polski w sztuce XVI–XVIII wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005.
• Konopczyński, Władysław. „Ostrogska ordynacja”. Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana, seria II, t. V–VI, Nakład i druk S. Sikorski, 1908, ss. 793-797.
• Konopczyński, Władysław. Polska w dobie wojny siedmioletniej, cz. I, W.L Anczyc, 1909.
• Muir, Edward. Civic ritual in Renaissance Venice. Princeton University Press, 1986.
• Muir, Edward. Ritual in Early Modern Europe. Cambridge University Press 1997.
• Palkij, Henryk. „Ceremoniał podczas różnego rodzaju komisji w czasach saskich”. Theatrum ceremoniale na dworze królów i książąt polskich. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej przez Zamek Królewski na Wawelu i Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w dniach 23–25 marca 1998, red. Mariusz Markiewicz i Ryszard Skowron, Zamek Królewski na Wawelu, 1999, ss. 313-314.
• Szwaciński, Tomasz. „Rosja a Piotr i Jan Sapiehowie w dobie kryzysu ostrogskiego”. Kwartalnik Historyczny, t. 119, nr 1, 2012, ss. 31-65.
• Więcek, Adam. Strachowscy. Z dziejów ilustratorstwa śląskiego XVIII wieku. Ossolineum,1960.
• Witwińska, Magdalena. „Rokokowa polichromia Walentego Żebrowskiego w kościele św. Anny”. Kronika Warszawy, nr 1-2, 1972, ss. 53-66.

Identifiers

DOI

10.18290/rh21694-8