O stylistyce i leksyce słów kilka. Potop Henryka Sienkiewicza i słoweński przekład Rudolfa Molè

• Authors: Agnieszka Zatorska

Title variants

EN

Some Remarks on Stylistics and Vocabulary: “Potop” (“The Deluge”) by Henryk Sienkiewicz and the Slovenian Translation by Rudolf Molè

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem opracowania jest ukazanie strategii tłumaczeniowych zastosowanych wobec stylistycznie nacechowanych wyrażeń wyekscerpowanych ze słoweńskiego przekładu powieści Potop Henryka Sienkiewicza dokonanego przez Rudolfa Molè z 1970 roku. Obserwacji poddano: latynizmy, analityzmy i frazeologizmy, ekspresywizmy oraz nazwy realiów. Wybór ekwiwalentu skutkował niejednokrotnie zatratą lub osłabieniem nacechowania stylistycznego danego fragmentu, por. fatigatus wielce SI166 – zelo utrujen MI181; - Ni pary z gęby! SI40 – Niti besede več!... MI44; synalka SI365 – sina MI394; Daj no waćpan pyska! SI203 – Daj, da te objamem! MI220. Liczne są jednakże translaty z zachowanym nacechowaniem stylistycznym, np. psubratom SII442 – pasjim bratom MII476; psiajuchy SII442 – pasje duše MII476. Nazwy historycznych realiów przetłumaczono przy pomocy generalizacji rajtar vs jezdec lub aproksymacji rapier vs meč. Przeprowadzona analiza dowiodła różnic między stylistycznym ukształtowaniem oryginału a przekładu, choć odnotowano też podobieństwa w tym zakresie. Najważniejszym celem podjętych badań było jednak wskazanie odrębności stylistycznych i semantycznych badanego przekładu wobec oryginału.

EN

The aim of this study is to show the ways in which some stylistic marked components were translated in the 1970 Slovenian translation of Henryk Sienkiewicz’s novel “Potop” (“The Deluge”) by Rudolf Molè. The data comprise Latin words, expressive and analytical forms, and names of realia. Choosing the equivalent may result in the loss of stylistic markedness: fatigatus wielce Vol. 1, p. 166. - zelo utrujen Vol. 1, p. 18; - Ni pary z gęby! Vol. 1, p. 40. - Niti besede več!... Vol. 1, p. 44; synalka Vol. 1, p. 365 - sina Vol. 1, p. 394; Daj no waćpan pyska! Vol. 1, p. 203 - Daj, da te objamem! Vol. 1, p. 220. However, many equivalents confirm such stylistic markedness: psubratom Vol. 2, p. 442 - pasjim bratom Vol. 2, p. 476; psiajuchy Vol. 2, p. 442 - pasje duše Vol. 2, p. 476. The translations of historical names demonstrate generalisation, e.g. rajtar vs jezdec, or approximation, e.g. rapier vs meč. The analysis confirms these differences and resemblances between the original and the translation. The general aim of this article is to indicate the stylistic and semantic differences in the translated text.

Keywords

PL

leksyka; stylistyka; translatoryka; dzieło literackie; język polski; język słoweński; leksyka; stylistyka; translatoryka; dzieło literackie; język polski; język słoweński

EN

vocabulary; stylistics; translation studies; literary work; Polish language; Slovene language

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2021
• Volume: 69
• Issue: 6
• Pages: 189-201

Dates

published

2021-06-29

Contributors

author

Agnieszka Zatorska

• University of Lodz, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-2767-8888

References

• Biały, Paulina. Polish and English Diminutives in Literary Translation: Pragmatic and Cross-cultural Perspectives. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017.
• Bogucki, Łukasz, i in. Słownik polskiej terminologii przekładoznawczej. Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, 2019.
• Cybulski, Marek. „Elementy polskiej etykiety językowej w Trylogii Sienkiewicza”. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, t. 42, 1997, ss. 43-132.
• Dąmbska-Prokop, Urszula. Nowa encyklopedia przekładoznawstwa. Wyższa Szkoła Umiejętności im. Stanisława Staszica w Kielcach, 2010.
• Glazer, Janko. „Miklavec, Peter (1859-1918)”. Slovenska biografija, www.slovenska-biografija.si/ oseba/sbi366703/. Dostęp 10 kwietnia 2021.
• Gloger, Zygmunt. Encyklopedia staropolska, t. 1-4. Wiedza Powszechna, 1989 (reprint wydania 1900-1903).
• Karaś, Halina. „Archaizmy jako wykładniki stylizacji w Potopie Henryka Sienkiewicza”. Poradnik Językowy, z. 9, 2004, ss. 19-37.
• Karaś, Halina. „...okrutnieś mi do serca przypadła” – O pewnym wyrazie modnym w Potopie Henryka Sienkiewicza”. Zamknięte w języku. Studia językoznawcze, red. Halina Karaś, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki UW, 2004, ss. 49-57.
• Karaś, Halina. „Latynizmy wyrazowe w Potopie Henryka Sienkiewicza”. Słowa w różnych kontekstach, red. Stanisław Dubisz, Dom Wydawniczy ELIPSA, 1998, ss. 89-132.
• Kielar, Barbara. Tłumaczenie i koncepcje translatoryczne. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988.
• Kurkowska, Halina, i Stanisław Skorupka. Stylistyka polska. Zarys. Wyd. 5 z uzupeł., Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.
• Lewicki, Roman. Zagadnienia lingwistyki przekładu. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej, 2017.
• Mariak, Leonarda. Leksykalno-stylistyczne zjawiska w Trylogii i Krzyżakach Henryka Sienkiewicza. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2019.
• Muszyńska-Vizintin, Anna. „O destereotypizacji odczytań tekstu oryginału w przekładzie. Rozważania o słoweńskim tłumaczeniu kulinariów w Panu Tadeuszu”. Przekłady Literatur Słowiańskich, t. 4, cz. 1: Stereotypy w przekładzie artystycznym, red. Bożena Tokarz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013, ss. 37-60.
• Ostromęcka-Frączak, Bożena, i Tone Pretnar, Slovensko-poljski slovar. Słownik słoweńsko-polski, Državna Založba Slovenije, 1996.
• Pietrzak, Magdalena. Językowe środki kreowania postaci w twórczości historycznej Henryka Sienkiewicza. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2004.
• Rzepka, Wojciech Ryszard, i Bogdan Walczak. „Socjolekt szlachecki XVII wieku”. Barok w polskiej kulturze, literaturze i języku, red. Marian Stępień, Stanisław Urbańczyk, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, s. 179-199.
• Slovar slovenskega knjižnega jezika, Založba ZRC, 2000, fran.si/iskanje?FilteredDictionaryIds= 130&View=1&Query=%2A. Dostęp 21 maja 2020.
• Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz, PWN, 2003, wersja CD.
• Walczak, Bogdan. „Archaizacja językowa w Trylogii a zróżnicowanie socjalne polszczyzny XVII wieku”. Trylogia – Sobieski – Victoria wiedeńska, cz. I: Trylogia. W stulecie dzieła, red. Lech Ludorowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1985, ss. 241-262.
• Wilkoń, Aleksander. O języku i stylu „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza. Wyd. 2 popr., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019.
• Wtorkowska, Maria. „Kot w polskich i słoweńskich związkach wyrazowych”, Acta Universatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, t. 17, 2010, ss. 195-204.
• Zarębski, Rafał. Rzeczownikowe prefiksy obcego pochodzenia w historii języka polskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2012.
• Zatorska, Agnieszka. „Z lingwistycznych zagadnień słoweńskiego przekładu Pana Wołodyjowskiego Henryka Sienkiewicza”. Henryk Sienkiewicz. Język – Semantyka, red. Magdalena Pietrzak, Agata Zalewska, DiG, 2019, ss. 315-338.

Identifiers

DOI

10.18290/rh21696-11