Miejsce i funkcja pieśni oraz przyśpiewek korowajowych w obrzędzie weselnym na Podlasiu

• Authors: Beata Maksymiuk-Pacek , Joanna Szadura

Title variants

EN

The Place and Function of Korovai Songs and Couplets in the Wedding Rituals of Podlachia

Abstracts

EN

The aim of this article is to discuss the function and place of korovai songs and couplets in the traditional wedding rituals of Podlachia. This analysis is based on the songs and couplets accompanying the preparation and sharing of the korovai ([wedding-cake]; Pol. korowaj; Ukr. коровай [korovai], Russ. before the 1956: коровай [korovai], modern: каравай [karavai], Old East Slavic: караваи [karavai]), and which were taken from the volumes entitled Podlasie [Podlachia] and Lubelskie [Lublin Region] that were published in the series “Polska pieśń i muzyka ludowa” [Polish Folk Songs and Music], from selected volumes of Oskar Kolberg’s Dzieła wszystkie [The Complete Works] and the works of various documentalists and researchers of the eastern cultural borderland. The repertoire of songs was arranged according to the scenario of the traditional wedding ceremony. When choosing the sample texts, the authors took their subjects into consideration and analysed them in terms of language and culture, but not that of music. On this basis, they attempted to determine the function of the korovai songs and couplets. The analysis undertaken confirms that not only is the korovai one of the cultural phenomena of Podlachia, but also an important component of the identity of its inhabitants. The songs related to the specific role of the korovai in the wedding ritual are characterised by both an archaic and unique character, and a rich symbolic content. They fulfil magical, scenario and instructional functions.

PL

Celem artykułu jest omówienie funkcji i miejsca pieśni i przyśpiewek korowajowych w tradycyjnym obrzędzie weselnym Podlasia. Podstawą analizy są pieśni i przyśpiewki towarzyszące przygotowaniu i dzieleniu korowaja weselnego, zaczerpnięte z tomów Podlasie i Lubelskie, wydanych w serii „Polska pieśń i muzyka ludowa” PAN, z wybranych tomów Dzieł wszystkich Oskara Kolberga oraz z prac dokumentalistów i badaczy wschodniego pogranicza kulturowego. Repertuar pieśniowy uporządkowano zgodnie ze scenariuszem wesela tradycyjnego. Autorki w wyborze przykładowych ilustracji kierowały się tematyką prezentowanych tekstów i analizowały je pod względem językowym i kulturowym, a nie muzycznym. Na tej podstawie podjęły próbę ustalenia funkcji pieśni i przyśpiewek korowajowych. Analiza potwierdziła, że korowaj był i jest jednym z fenomenów kulturowych Podlasia, ważnym składnikiem samoidentyfikacji jego mieszkańców. Pieśni związane z jego rolą w obrzędzie weselnym mają charakter archaiczny i unikatowy, są bogate w symboliczne treści. Pełniły trzy funkcje: magiczną, scenariuszową i instruktażową. 

Keywords

PL

korowaj; pieśni weselne; przyśpiewki weselne; Podlasie; język wschodniego pogranicza

EN

korovai [wedding-cake]; wedding songs; wedding couplets; Podlachia; language of the eastern borderlands

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2022
• Volume: 70
• Issue: 12
• Pages: 87-104

Dates

published

2022

Contributors

author

Beata Maksymiuk-Pacek

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/0000000344956867

author

Joanna Szadura

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/0000000174482602

References

• Adamowski, Jan. „Podlaskie pieśni weselne z Wólki Polinowskiej”. Etnolingwistyka, nr 1, 1988, ss. 173-181.
• Adamowski, Jan. „Pogranicze jako spotkanie w dialogu”. Sztuka sakralna i duchowość pogranicza polsko-ukraińskiego na Lubelszczyźnie. (Materiały z Międzynarodowej Konferencji „Sztuka Sakralna Pogranicza”. Lublin, 13–15.10.2005 r.), red. Stefan Batruch i Roman Zilinko, Fundacja Kultury Duchowej Pogranicza, 2005, ss. 9-13.
• Atlas gwar Lubelszczyzny. Przygotowany wedle kwestionariusza Pawła Smoczyńskiego. Materiały zebrane w latach 1957-1959 zostały zdeponowane w formie kartoteki i tysiąca rękopiśmiennych map w Instytucie Filologii Polskiej UMCS w Lublinie.
• Balawejder, Agnieszka. „Kołacz weselny”. Zeszyty Regionalne. Gody weselne na Podkarpaciu, nr 9, 2015, ss. 35-36.
• Bartmiński, Jerzy, i Mariola Tymochowicz. „Wesele. Wstęp”. Lubelskie. Pieśni i obrzędy rodzinne, cz. II: Chrzciny, wesele, pogrzeb, red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, 2011, ss. 40-44.
• Barwiński, Marek. „Podlasie jako region pogranicza”. Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, nr 3, 2014, ss. 281-306.
• Bączkowska, Grażyna. „Korowaj”. Etnolingwistyka, nr 1, 1988, ss. 79-99.
• Biegeleisen, Henryk. Wesele. Nakładem Instytutu Stauropigjańskiego, 1928.
• Bohdanowicz, Janusz. „Pożywienie”. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. III: Pożywienie i sprzęty z nim związane, red. Janusz Bohdanowicz, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1996, ss. 7-70.
• Brückner, Aleksander. „Korowaj”. Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, 1957, s. 257.
• Gryciuk, Franciszek. „Ukraińskie wesele w parafii kornickiej konstyntanowskiego powiatu siedleckiej gubernii (na podstawie osobiście zebranych materiałów z nutami opracowanymi przez Mikołaja A. Jańczuka)”. Uniwersalizm i tradycja w kulturze. Aktualność kultury ludowej, cz. III, red. Agnieszka Roguska i Małgorzata Danielak-Chomać, Pracownia Wydawnicza Wydziału Humanistycznego UPH w Siedlcach, 2015, ss. 87-175.
• Gura, Aleksandr V. Brak i svad'ba v slavyanskoy narodnoy kul'ture: Semantika i simvolika. Indrik, 2012 [Гура, Александр В. Брак и свадьба в славянской народной культуре: Семантика и символика. Индрик, 2012].
• Ivanov, Vyacheslav B., i Vladimir N. Toporov. Issledovaniya v oblasti slavyanskikh drevnostey. Leksicheskiye i frazeologicheskiye voprosy rekonstruktsii tekstov. Nauka, 1974 [Иванов, Вячеслав B., и Владимир Н. Топоров. Исследования в области славянских древностей. Лексические и фразеологические вопросы реконструкции текстов. Наука, 1974].
• Kolberg, Oskar. Dzieła wszystkie, t. 33: Chełmskie. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1890.
• Kowalski, Piotr. Chleb nasz powszedni. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, 2000.
• Kowalski, Piotr. Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
• Kraczoń, Katarzyna. „Gesty i zachowania obrzędowe towarzyszące przygotowaniu i spożywaniu weselnego korowaja”. Tam na Podlasiu IV: Pożywienie – czyli coś dla ciała i coś dla ducha, red. Jan Adamowski i Marta Wójcicka, Gminny Ośrodek Kultury w Borkach z/s w Woli Osowińskiej, 2014, ss. 129-141.
• Kuryłowicz, Beata. „Zapomniany świat obrzędowości weselnej w dawnej Polsce (na podstawie słowniczka „Nazwy weselne…” Zygmunta Glogera). Białostockie Archiwum Językowe, nr 16, 2016, ss. 173-190.
• Leksykon symboli, oprac. Marianne Oesterreicher-Mollow, ROK Corporation SA, 1992.
• Lubelskie. Pieśni i obrzędy rodzinne, cz. II: Chrzciny, wesele, pogrzeb, red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, 2011.
• Łeńska-Bąk, Katarzyna. „Pokarmy obiecane. Między konwenansem a symboliką weselnych oracji zaprosinowych”. Oczywisty urok biesiadowania, red. Piotr Kowalski, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1998, ss. 62-69.
• Łobińska, Bożena. Wesele podlaskie z obszaru gminy Milanów (tradycja i współczesność). Niepublikowana praca magisterska. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 2002.
• Maksymiuk-Pacek, Beata. „Roste korowaju, wyży peczy roga – o korowaju z Hańska i okolic”. Z badań nad kulturą ludową Hańska i okolic. Tradycja i współczesność, red. Jan Adamowski i Agnieszka Kościuk, Wydawnictwo TAWA, 2014, ss. 117-126.
• Maksymiuk-Pacek, Beata. „Trwałość i innowacyjność obrzędu. Na przykładzie etapów dawnego i współczesnego wesela z terenów południowego Podlasia”. Polska Sztuka Ludowa. Konteksty, nr 1-2, 2017, ss. 364-370.
• Mify narodov mira. Entsiklopediya, t. 1, red. Sergey A. Tokarev, Sovetskaya Entsiklopediya, 1980 [Мифы народов мира. Энциклопедия, т. 1, ред. Сергей А. Токарев, Советская Энциклопедия, 1980].
• Ogrodowska, Barbara. Zwyczaje i obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik. Verbinum. Wydawnictwo Księży Werbistów, 2001.
• Oleszczuk, Aleksander. Ludowe obrzędy weselne na Podlasiu. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1951.
• Radzikowska, Aranuta Ada. „Przyśpiewki korowajowe na pograniczu polsko-zachodnioruskim z okolic Białej Podlaskiej”. Literatura Ludowa, nr 1, 1994, ss. 59-72.
• Sławski, Franciszek. „Korowaj”. Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 2. Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 1958, ss. 495-496.
• Słownik ludowych stereotypów językowych. Zeszyt próbny, red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1980.
• Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. I: Kosmos, cz. II: Ziemia. Woda. Podziemie, red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, 1999; t. II: Rośliny, cz. IV: Zioła, red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, 2019.
• Szadura, Joanna. „Weselny korowaj mielnicki na tle tradycji słowiańskiej”. Gawędy o kulturach III, red. Joanna Szadura i Damian Gocół, Polihymnia, 2017, ss. 20-49.
• Szpura, Anna. „Korowaj weselny. Tradycja ocalona od zapomnienia”. Gawędy o kulturach III, red. Joanna Szadura i Damian Gocół, Polihymnia, 2017, ss. 51-54.
• Szymańska, Janina. Podlasie, cz. I: Pieśni i obrzędy doroczne, cz. II: Pieśni i obrzędy rodzinne. Instytut Sztuki PAN, 2016.
• TN UMCS, Teksty i melodie zdeponowane w Archiwum Etnolingwistycznym IFP UMCS.
• Zakrzewski, Tomasz. „Podlasie – o pochodzeniu nazwy i najstarszym osadnictwie”. Podlasie. Pogranicze kultur, red. Krzysztof Łukawski, Wydział Historyczny Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora, 2015, ss. 51-56.
• Zhayvoronok, Vitaliy. Znaki ukrayinsʹkoyi etnokulʹtury. Slovnyk dovidnyk. Dovira, 2006 [Жайворонок, Вiталiй. Знакi української етнокультури. Словник довідник. Довіра, 2006].

Identifiers

DOI

10.18290/rh227012.6

Biblioteka Nauki

31341649