Szopka z lalkami z okolic Padwi Narodowej – tradycyjne widowisko i jego repertuar muzyczny

• Authors: Tomasz Rokosz

Title variants

EN

The Nativity Scene with Dolls from the Area of Padew Narodowa – a Traditional Show and Its Musical Repertoire

Abstracts

EN

This article presents and analyses the genesis, performance context and musical repertoire of The Nativity Scene with Dolls. The phonic material analysed, deposited in The Archive of Music Religious Folklore (AMFR) at the Institute of Musicology of the John Paul II Catholic University of Lublin (KUL), was registered in 1974 in Padew Narodowa (Rzeszow Region), and research in the form of a field interview was repeated in 2022. The musical analyses include 27 pieces for which musical transcriptions were made. A detailed description and interpretation of The Nativity Scene with Dolls may be key to understanding local communities. The show reflects the folk world of values, prohibitions and orders, of attitudes to religious and ethnic minorities, to issues of the state, the perception of certain professions, etc. It also shows the image of the world of small communities, elevated to the symbolic level of acting and music.

PL

W artykule przedstawiono i przeanalizowano genezę, kontekst wykonawczy i repertuar muzyczny szopki z lalkami. Analizowany materiał foniczny, zdeponowany w Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego KUL (AMFR), zarejestrowano w 1974 r. w Padwi Narodowej (Rzeszowskie), badania w formie wywiadu terenowego powtórzono w 2022 r. W analizach muzycznych uwzględniono 27 utworów, dla których wykonano transkrypcje muzyczne. Szczegółowy opis i interpretacja szopki z lalkami może być kluczem do zrozumienia lokalnych społeczności. W widowisku odzwierciedlono ludowy świat wartości, zakazy i nakazy, stosunek do mniejszości religijnych i etnicznych, problematykę stanową, postrzeganie określonych zawodów itd. Ukazuje ona obraz świata małych wspólnot, wprowadzony na symboliczny poziom sztuki aktorskiej i muzycznej.

Keywords

PL

szopka z lalkami; widowisko; Padew Narodowa; Rzeszowskie; Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego KUL (AMFR)

EN

The Nativity Scene with Dolls; show; Padew Narodowa; Rzeszow Region; Archive of Music Religious Folklore at KUL (AMFR)

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2022
• Volume: 70
• Issue: 12
• Pages: 105-120

Dates

published

2022

Contributors

author

Tomasz Rokosz

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie

• https://orcid.org/0000000166666196

References

• Adamowski, Jan. „O szopce lubelskiej”. Kolędowanie na Lubelszczyźnie, red. Jerzy Bartmiński i Czesław Hernas, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1986, ss. 294-309.
• Adamowski, Jan. „Szopka”. Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały, t. 4: Lubelskie, cz. 1: Pieśni i obrzędy doroczne, red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, 2011, ss. 356-369.
• Bartkowski, Bolesław. Polskie śpiewy religijne w żywej tradycji. Style i formy. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1987.
• Bartmiński, Jerzy. „Tekst folkloru jako przedmiot folklorystyki”. Nowe problemy metodologiczne literaturoznawstwa, red. Henryk Markiewicz i Janusz Sławiński, Wydawnictwo Literackie, 1992, ss. 246-271.
• Bystroń, Jan Stanisław. Dzieje obyczajów w dawnej Polsce: wiek XVI-XVIII, t. 2. Księgarnia Wydawnicza Trzaska, Evert i Michalski, 1933.
• Cierniak, Jędrzej. Szopka krakowska. Prymitywne widowisko kolędowe z tekstami, nutami i rycinami na podstawie polskich źródeł etnograficznych. Wydawnictwo Związku Teatrów Ludowych, 1926.
• Dragan, Wojciech, i Beata Maksymiuk-Pacek. „Tradycyjne formy kolędowanie na Rzeszowszczyźnie”. Kolędowanie na Rzeszowszczyźnie, red. Katarzyna Smyk i Jolanta Dragan, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica, 2019, ss. 55-112.
• Fischer, Adam. „Polskie widowiska ludowe”. Kwartalnik Etnograficzny Lud, t. 19, red. Adam Fischer, Adam Antoni Kryński, Szymon Matusiak, Mieczysław Treter, Towarzystwo Ludoznawcze, 1913, ss. 31-70.
• Godula, Róża. Od Mikołaja do Trzech Króli. O roli daru w obrzędzie. Wydawnictwo Wawelskie, 1994.
• Gołębiowski, Łukasz. Lud polski. Jego zwyczaje, zabobony. Warszawa: A. Gałęzowski i Spółka, 1884.
• Janczuk, Mikołaj. „Szopka w Kornicy”. Wisła. Miesięcznik Geograficzno-Etnograficzny, t. 2, z. 4, 1888, ss. 729-753.
• Jastrzębowski, Szczęsny. „Szopka radomska”. Wisła. Miesięcznik Geograficzno-Etnograficzny, t. 8, 1894, s. 298.
• Jurkowski, Henryk. Dzieje teatru lalek. Od antyku do romantyzmu. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.
• Kitowicz, Jędrzej. Opis obyczajów za panowania Augusta III. Oprac. Roman Pollak. Wyd. 3 przejrzane. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970.
• Kolberg, Oskar. Dzieła wszystkie. Krakowskie, t. 5, cz. 1. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1962.
• Kotula, Franciszek. Z sandomierskiej puszczy. Wydawnictwo Literackie, 1962.
• Kozieł, Anna. Betlejem krakowskie. Dzieje szopki krakowskiej. Wydawnictwo M, 2003.
• Moroz, Agata. „Niechaj nam w Jasełkach nikt nie przedstawia, że Jezus urodził się w Palestynie” – «Betlejem polskie» Lucjana Rydla jako szopka literacka”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, nr 19, 2019, ss. 58-65.
• Pacławska, Ewa. „Pieśni i przyśpiewki zawodowe”. Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały, t. 4: Lubelskie, cz. 5: Pieśni stanowe i zawodowe, red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, 2011, ss. 373-374.
• Pękacz, Jolanta. „Melodie kolęd ludowych z Rzeszowskiego”. Prace i materiały z badań etnograficznych, t. V, red. Krzysztof Ruszel, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, 1985, ss. 77-208.
• Pluta, Józef. Obrzędy i zwyczaje Bożego Narodzenia we wsi Jaślany gmina Tuszów Narodowy. Praca konkursowa [archiwalny maszynopis], 1997.
• Przerembski, Zbigniew Jerzy. „Cechy muzyczne pieśni kolędowych Rzeszowszczyzny”. Kolędowanie na Rzeszowszczyźnie, red. Katarzyna Smyk i Jolanta Dragan, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica, 2019, ss. 215-228.
• Reinfuss, Roman. Szopki krakowskie. Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW, 1958.
• Smolińska, Teresa. „Czas świąteczny na scenie. O współczesnym kolędowaniu konkursowym w Polsce”. Z kolędą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach słowiańskich, red. Tadeusz Budrewicz, Stanisław Koziara i Jan Okoń, Wydawnictwo Biblos, 1996, ss. 354-364.
• Szałapak, Anna. Szopka krakowska jako zjawisko folkloru krakowskiego na tle szopki europejskiej. Studium historyczno-etnograficzne. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2012.
• Świętek, Jan. Lud nadrabski (od Gdowa po Bochnię). Obraz etnograficzny. Nakładem Akademii Umiejętności, 1893.
• Tolstoy, Nikita Ilich. Yazyk i narodnaya kul'tura: Ocherki po slavyanskoy mifologii i etnolingvistike. Indrik, 1995 [Толстой, Никита Ильич. Язык и народная культура: Очерки по славянской мифологии и этнолингвистике. Индрик, 1995].
• Waszkiel Marek. Teatr lalek w dawnej Polsce. Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, 2018.
• Węglarz, Stanisław. Kolędowanie jako obrzęd i widowisko. Folklor i folkloryzm kolędniczy w południowej Polsce. Góralski Karnawał w Bukowinie Tatrzańskiej 1973-2017. Bukowiańskie Centrum Kultury „Dom Ludowy”, 2018.

Identifiers

DOI

10.18290/rh227012.7

Biblioteka Nauki

31341633