Oświeceni latarni się nie boją. Szkic polemiczny

• Authors: Dariusz Skórczewski

Title variants

EN

The Enlightened Are Not Afraid of Lighthouses. A Polemic Sketch

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor podejmuje polemikę z tezami Grzegorza Zająca, wyłożonymi w artykule Oświeconych nie trzeba oświecać – refleksje o szkole, powadze czytania i szaleństwie ideologii („Roczniki Humanistyczne” 67(2019), z. 1, s. 25-38). Polemika dotyczy rzekomego ideologicznego redukcjonizmu interpretacyjnego i instrumentalizacji literatury we współczesnej, postmodernistycznej nauce o literaturze ze względu na jej podatność na ideologizację. Podczas gdy G. Zając opowiada się za powrotem do lektury nastawionej na jakości estetyczne literatury jako sztuki, sytuując się na pozycji sprzed „upadku” dyskursu literaturoznawczego, autor artykułu proponuje uznanie tego „upadku” za fakt i skonfrontowanie się z krajobrazem „po upadku”. W konfrontacji tej, mającej skłonić do dyskusji nad różnymi zestawami wartości, leżącymi u podstaw poszczególnych nurtów współczesnych badań literackich, istotną rolę zdaniem autora może odegrać rozumiana po neoarystotelesowsku „Tradycja”, którą w swojej przełomowej książce Trzy antagonistyczne wersje dociekań moralnych Alasdair MacIntyre przeciwstawia modernistycznej „Encyklopedii” i postmodernistycznej „Genealogii”.

EN

The author of this article enters into polemics with Grzegorz Zając's theses as laid out in the article “`The Enlightened Do Not Need To Be Enlightened…' Reflections on School, the Seriousness of Reading and the Madness of Ideology” (Roczniki Humanistyczne vol. 67 (2019), no. 1, p. 25-38). The polemics concerns the alleged ideological bias and reductionism of literary interpretation and the instrumentalisation of literature that is said to be carried out by contemporary postmodern literary criticism due to the vulnerability of this same criticism to ideologisation. While Zając opts for a “prelapsarian” return to reading literature as art for its aesthetic qualities, this paper seeks a remedy in a more realistic and less prejudiced “postlapsarian” perspective instead, one calling for a confrontation with the landscape “after the fall” of literary criticism. In this confrontation, which is meant to invite discussion of the values underlying the current approaches in literary studies, a vital role can be played by the neo-Aristotelian “Tradition”, juxtaposed by Alasdair MacIntyre in his seminal book Three Rival Versions of Moral Enquiry with the modernist “Encyclopaedia” and the postmodern “Genealogy.”

Keywords

PL

Oświecenie; edukacja literacka; ideologia; postkolonializm; postmodernizm; postsekularyzm; Alasdair MacIntyre; Oświecenie; edukacja literacka; ideologia; postkolonializm; postmodernizm; postsekularyzm; Alasdair MacIntyre

EN

Enlightenment; literary education; ideology; postcolonialism; postmodernism; postsecularism; Alasdair MacIntyre

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2020
• Volume: 68
• Issue: 1
• Pages: 167-185

Dates

published

2020-02-03

Contributors

author

Dariusz Skórczewski

• The John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Humanities, Poland

References

• Buryła S.: O potrzebie badań nad męskością, „Teksty Drugie” 2015, nr 2, s. 455-463.
• Eco U., Rorty R., Culler J., Brooke-Rose Ch.: Interpretacja i nadinterpretacja, red. S. Collini, tłum. T. Bieroń, Kraków 1996.
• Iwanowicz M.: Uczniowska awersja do lektur szkolnych jako problem dydaktyczny i wychowawczy, „Acta Universitatis Lodziensis”. Folia Litteraria Polonica 8(2006), s. 551-564.
• Januszkiewicz M.: Prawda i literatura, w: Prawda w literaturze, red. A. Tyszczyk, J. Borowski, I. Piekarski, Lublin 2009, s. 101-123.
• Kalin A.: Poprawność polityczna Murzynka Bambo i Małpki Fiki-Miki (wariacje języka teorii w badaniach postkolonialnych – studium przypadków), „Literaturoznawstwo” 2012-2013, nr 6-7, s. 73-94.
• Karcz A.: Kryzys badań literackich a po-poststrukturalistyczne propozycje, „Teksty Drugie” 2001, nr 2, s. 156-167.
• Karcz A.: Literatura a ideologia. Debata w Ameryce, „Teksty Drugie” 1994, nr 4, s. 117-128.
• Kieniewicz J.: Tezy do dyskusji, w: Debaty IBI AL, t. I: 2008, red. J. Kieniewicz [et al.], Warszawa 2008, s. 109-112.
• Kundera M.: Żart, przeł. E. Witwicka, Warszawa 1970.
• Macintyre A.: Trzy antagonistyczne wersje dociekań moralnych: Encyklopedia, Genealogia i Tradycja, przekł. M. Filipczuk, red. J. Zybel, posłowie M. Żardecka-Nowak, Warszawa 2009.
• Markowski M.P.: Antropologia, humanizm, interpretacja, w: Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja. Zjazd Polonistów Kraków, 22-25 września 2004, t. I, red. M. Czermińska [et al.], Kraków 2005, s. 283-292.
• Nycz R.: W stronę humanistyki innowacyjnej: tekst jako laboratorium. Tradycje, hipotezy, propozycje, „Teksty Drugie” 2013, nr 1-2, s. 239-255.
• Oczko P., Nastulczyk T.: „Tradycyjni” czy „nowocześni”? O metodologicznych dylematach współczesnych badaczy staropolszczyzny. Część pierwsza: uwagi ogólne i przypadek krytyki, „Terminus” 15(2013), nr 3 (28), s. 359-382.
• Rosner K.: Hermeneutyczny model obcowania z tekstem literackim, w: Problemy teorii literatury, seria 4, red. H. Markiewicz, Wrocław 1998, s. 296-304.
• Sawicki S.: Uwagi o „prawdziwościowej” interpretacji literatury, w: Prawda w literaturze, red. A. Tyszczyk, J. Borowski, I. Piekarski, Lublin 2009, s. 33-44.
• Skórczewski D.: Postkolonializm jako metoda: konserwatywna czy „postępowa”? Wstępne oczyszczenie przedpola, w: Perspektywy postkolonializmu w Polsce, Polska w perspektywie postkolonialnej, red. J. Kieniewicz, (Debaty „Artes Liberales”, t. X), Warszawa 2016, s. 119-145.
• Skórczewski D.: „Sen srebrny Salomei”, czyli parada hybryd, „Pamiętnik Literacki” 102(2011), z. 1, s. 47-75.
• Skórczewski D.: Teoria – literatura – dyskurs. Pejzaż postkolonialny, Lublin 2013.
• Sławiński J.: Funkcje krytyki literackiej, w: tegoż, Prace wybrane, t. II: Dzieło − język − tradycja, Kraków 1998, s. 159-183.
• Słowacki postkolonialny, red. M. Kuziak, Bydgoszcz 2010.
• Stróżewski W.: O prawdziwości dzieła sztuki. Prawdziwościowa interpretacja dzieła sztuki literackiej, w: tegoż, Wokół piękna. Szkice z estetyki, Kraków 2002, s. 231-256.
• Śliwerski B.: Dokąd zmierza polska edukacja?, „Neodidagmata” 2011-2012, nr 33/34, s. 65-76.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.20681-10