„Przez płytką rzekę historii”. Jan Paweł II i wątki oświeceniowe

• Authors: Tomasz Chachulski

Title variants

EN

“Across the Shallow River of History”: John Paul II and the Threads of the Enlightenment

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł składa się z czterech cząstek poświęconych różnym okolicznościom, w jakich Jan Paweł II ujawniał swoje zainteresowanie literaturą i szerzej – kulturą XVIII wieku. W części pierwszej analizie poddano fragment wystąpienia Papieża w polskim parlamencie w dniu 11 czerwca 1999 roku. Jan Paweł II przywołał wówczas ideę Konstytucji 3 Maja i przytaczając hasła związane z jej uchwaleniem oraz z powrotem do Polski gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, dokonał aktualizacji przesłania, tak ważnego dla polskiej świadomości. W części drugiej analizie poddano te fragmenty książki Pamięć i tożsamość, w których Jan Paweł II mówi o roli oświecenia w europejskiej historii nowożytnej i o niejednoznacznym dziedzictwie oświecenia w XX wieku. W części trzeciej przywołano kilka uwag Papieża na temat wartościowania dzieł literackich – znów nawiązując do tomu Pamięć i tożsamość. Jan Paweł II wydawał się szczególnie cenić takie ich cechy, jak artystyczna doskonałość, dzieło literackie jako świadectwo życia, wreszcie głębokie, bezkompromisowe zaangażowanie Autora w wierze. W części czwartej wskazano te utwory, powstałe w wieku XVIII, które były lub z dużą dozą prawdopodobieństwa mogły być przedmiotem zainteresowania i akceptacji Jana Pawła II – z uwagi na jego preferencje, wybory i literackie zainteresowania.

EN

This article consists of four sections devoted to the various circumstances in which John Paul II revealed his interest in the literature and culture of the 18th century. In the first part, a fragment of the Pope’s speech to the Polish parliament on June 11th, 1999 was analysed. John Paul II then recalled the Constitution of May 3rd and, citing the slogans related to its adoption and General Jan Henryk Dąbrowski’s return to Poland, updated the message, one which is so important for the Polish consciousness. The second part analyses those fragments of the book Memory and Identity in which John Paul II talks about the role of the Enlightenment in modern European history and the ambiguous heritage of the Enlightenment in the 20th century. The third part recalls some of the Pope’s comments on the evaluation of literary works in Memory and Identity. John Paul II seemed to particularly value such qualities as artistic perfection, a literary work as a testimony of life, and finally, the deep, uncompromising commitment of an author to their faith. The fourth part indicates those works, created in the eighteenth century, which were, or with a high degree of probability could be, the subject of interest and acceptance by John Paul II, based on his preferences, choices and literary interests.

Keywords

PL

Jan Paweł II; oświecenie; polska poezja religijna; Jan Paweł II; oświecenie; polska poezja religijna

EN

John Paul II; Enlightenment; Polish religious poetry

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2020
• Volume: 68
• Issue: 1
• Pages: 345-355

Dates

published

2020-12-28

Contributors

author

Tomasz Chachulski

• The Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-7449-8022

References

• Basara-Lipiec, Eugenia. Arcydzieło: teoria i rzeczywistość. Instytut Kultury, 1997.
• Benisławska, Konstancja. Pieśni sobie śpiewane. Przygotował do druku Tadeusz Brajerski i Jerzy Starnawski, Komisja Badań nad Literaturą Katolicką, t. 1, TN KUL, 1958.
• Benisławska, Konstancja. Pieśni sobie śpiewane. Wydał Tomasz Chachulski, Biblioteka Pisarzy Polskiego Oświecenia, t. 2, Wydawnictwo IBL, 2000.
• Borowy, Wacław. „Konstancja Benisławska”. Wacław Borowy. O poezji polskiej w wieku XVIII, PIW, 1978, ss. 189–208.
• Borowy, Wacław. O poezji polskiej w wieku XVIII. PIW, 1978.
• Butterwick-Pawlikowski, Richard. „Między oświeceniem a katolicyzmem, czyli o katolickim oświeceniu i oświeconym katolicyzmie”. Wiek Oświecenia, 30, 2014, ss. 11–55.
• Kostkiewiczowa, Teresa. Polski wiek świateł. Obszary swoistości. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.
• Miłosz, Czesław. Historia literatury polskiej do roku 1939. Przeł. Maria Tarnowska, Znak, 1993.
• Oświecenie dzisiaj. Rozmowy w Castel Gandolfo. Przygotował i przedmową opatrzył Krzysztof Michalski, Znak, 1999.
• Sławiński, Janusz. „Arcydzieło”. Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1988, s. 43.
• Spaemann, Robert. „Wewnętrzna sprzeczność oświecenia. Głos w dyskusji”. Przeł. Małgorzata Łukasiewicz. Oświecenie dzisiaj. Rozmowy w Castel Gandolfo. Przygotował i przedmową opatrzył Krzysztof Michalski, Znak, 1999.
• Zatajony artysta. O Wacławie Borowym 1890–1950. Wybór szkiców i wspomnień Andrzej Biernacki, „Mistrzowie”, t. 3, TN KUL, 2005.
• Zgorzelski, Czesław. „W Tobie jest światłość”. Szkice o liryce religijnej Oświecenia i romantyzmu. TN KUL, 1993.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2068s-23